Controversiële mannen overheersen en wanen zich onaantastbaar

Ella-June Henrard dacht dat het eindelijk voorbij was. Sinds acteur en scenarist Bart de Pauw – toen nog een idool voor veel Vlamingen – haar had gecast in zijn serie It’s Showtime, had ze bericht na bericht van hem ontvangen: complimenten, liefdesverklaringen, gedichten, liedjes, excuses, dag en nacht. Tot de actrice haar tegenspeler inlichtte, die De Pauw op zijn gedrag aansprak. En dat hielp. Even. Een paar maanden later begon tegen het eind van de avond haar telefoon weer te trillen. De Pauw schreef: „Ik zou je zo graag willen neuken.” En, toen hij uit haar stilte concludeerde dat zij die wens niet deelde: „Beschouw het misschien als een compliment?”

Henrard diende in 2017 een klacht in over De Pauw bij de Vlaamse omroep VRT, wegens grensoverschrijdend gedrag. Ze was niet de enige. Dertien vrouwen stapten uiteindelijk naar de rechter met soortgelijke verhalen. Acht van hen deden hun verhaal in de driedelige documentairereeks Het proces dat niemand wou, waarvan woensdagavond de eerste aflevering werd uitgezonden door VRT Canvas.

Daarin werd zeldzaam goed blootgelegd volgens welke patronen dit type machtsmisbruik kan verlopen, en hoe groot en complex de impact ervan is op de slachtoffers. Zij schaamden zich ervoor dat ze niet (nog) eerder en duidelijker ‘stop’ hadden gezegd toen hun werkgever was begonnen met zijn berichtjesbombardement. De Pauw had ze een schuldgevoel aangepraat dat ze moeilijk van zich af konden schudden. Hij was het die fout had gezeten, dat wisten ze best – en toch bleef daar steeds het zelfverwijt: wat had ík anders kunnen doen? Henrard droeg tegenwoordig geen jurkjes of rokjes meer naar haar werk, vertelde ze. Omdat ze nooit meer het gevoel wilde krijgen dat ze zelf iets had uitgelokt.

Het gaat maar door

De mediawereld lijkt inmiddels naarstig op zoek naar manieren om grensoverschrijdend tegen te gaan. De NPO publiceerde gisteren een actieplan, en veel mediabedrijven bieden hun medewerkers een (verplichte) online cursus aan over respectvol samenwerken. Al wekt het weinig vertrouwen wanneer sommige van die medewerkers zo’n initiatief openlijk afvallen. „Als de directie slim is, vergeten ze mij dat ding toe te sturen”, benadrukte Johan Derksen in Vandaag Inside (Talpa). „Ik doe al veertig jaar aan grensoverschrijdend gedrag”, vulde René van der Gijp hem aan. „Ik ben niet van plan daar de laatste vijf jaar mee te stoppen.”

Het thema ‘controversiële mannen’ begon de woensdag wel erg te overheersen zo. Op NPO2 ging dat feest gewoon door, want daar was Tijl Beckand (niet controversieel) nog steeds in het voetspoor aan het treden van Richard Wagner (wel controversieel). In deze vierde aflevering – ‘Het idool’ – was Beckand bij het deel van Wagners leven beland waarin hij een groot fan en donateur vond in de Beierse koning Ludwig II. De componist bezocht Ludwigs kastelen en reisde daarna door naar München, waar hij goed in zijn megalomane velletje zat en er een hobby van maakte machtige figuren te beledigen. De koning was dol op hem, dus wat kon hem gebeuren?

Zo leken de controversiële mannen die woensdagavond de revue passeerden zich vaak onaantastbaar te wanen. Ze hadden zich immers naar de top gewerkt met hun bijdragen op het gebied van kunst en cultuur: Wagner had zijn baanbrekende muziek, De Pauw had zijn veelgeprezen rollen en scenario’s, en de mannen van Vandaag Inside, die hebben… eh… nou ja. Die hebben gewoon nog een cursus te doen.

Amber Wiznitzer en Wilfred Takken zijn vanaf deze week de vaste tv-recensenten van NRC. Zij vielen al tijdelijk in voor Rinskje Koelewijn en zullen voortaan de rubriek Zap om de week verzorgen.