Is Amerika soms een profeet, dat ze weten waar terroristen toeslaan?

‘Wie is het meesterbrein achter de aanslag in Moskou?’ Die vraag wordt de voorbije dagen volop gesteld in Chinese media. Het bloedbad in de Russische concertzaal is door terreurbeweging Islamitische Staat opgeëist, maar Chinese media zijn sceptisch. ‘Twijfels over de IS-claim’, kopt partijkrant Global Times. ‘Experts: er blijven vragen’, luidt het in het commerciële medium Yicai.

De Chinese media hebben weinig keuze. Hun leider Xi Jinping heeft zich in 2022 achter de Russische president Vladimir Poetin geschaard, en dus moeten zij de Russische overheid steunen. Nu Poetin besloten heeft de aanslag in te zetten voor zijn oorlog in Oekraïne, moeten Chinese media die lijn volgen. Dus zaaien ze twijfel: de aanslag kan niet het werk zijn van IS, maar heeft vast met Oekraïne te maken. Of met de Verenigde Staten, de bron van al het kwaad in de wereld.

De Chinese staatsmedia gaan daarbij behoedzaam te werk. Zij vermijden al te flagrante verdraaiingen van de werkelijkheid, maar hanteren de techniek van de suggestie. Neem het avondjournaal van staatstelevisiezender CCTV op zondag. Dat besteedt de volle 1 minuut en 44 seconden aan de aanslag in Moskou: een eeuwigheid, in een tv-programma dat standaard uit 25 minuten hosannaberichten over China bestaat, gevolgd door 5 minuten rampspoed uit de rest van de wereld.

Indekking

In die 1 minuut en 44 seconden wordt eerst het Russische overheidsdiscours gebracht: de daders waren ingehuurd, en wilden naar Oekraïne vluchten, waar hulp klaarstond om de grens over te steken. Dan volgt één zin journalistieke indekking: ‘De Oekraïense president Zelensky ontkende de Oekraïense betrokkenheid en de extremistische groep IS eiste de verantwoordelijkheid op.’ En dan gaat het verslag naadloos over in het volgende item, over Russische gebiedswinst in Donetsk.

De goede verstaander snapt: natuurlijk is die aanslag in Moskou een verlengstuk van de oorlog in Oekraïne.

Waar de staatsmedia nog een schijn van onpartijdigheid ophouden, laten commerciële media alle terughoudendheid varen. Zij vullen de suggesties van de staatsmedia in met details, afkomstig van Russische bronnen: de vier opgepakte verdachten hebben een betaling van zo’n 5.000 euro ontvangen, en ze riepen geen IS-slogans, kortom: het waren geen IS-terroristen. En de Amerikaanse inlichtingendiensten waarschuwden vooraf voor de aanslag, kortom: ze hebben hem zelf beraamd.

Aanslag in Iran

‘Is Amerika een profeet?’, staat er boven een artikel op Toutiao, het nieuwsplatform van Bytedance, het bedrijf achter TikTok. Militair analist Chen Xi, met bijna twee miljoen volgers, beschrijft dat de VS eerder dit jaar al waarschuwden voor een aanslag in Iran, later ook door IS geclaimd. ‘De VS blijken in staat heel accurate voorspellingen te doen’, schrijft Chen. ‘Het is alsof ze aanwezig waren toen de terroristen hun aanslagen beraamden.’

Een blogger op hetzelfde platform, met 1 miljoen 750 duizend volgers, verkondigt de complottheorie dat IS een geheim wapen is in handen van de Amerikanen. ‘Zolang je een goede relatie hebt met de VS, zal IS je niet lastigvallen’, schrijft hij. ‘Maar als je de VS durft te trotseren, dan sturen ze hun honden om te bijten, en dan voert IS aanslagen uit.’ Zijn artikel is op WeChat meer dan 100 duizend keer (daar stopte de teller) gelezen.

Binnenlandse eenheid

Niet alle Chinese media volgen de Russische propaganda. Wie goed zoekt, kan ook kritischer analyses vinden. Zoals het artikel: ‘Waarom erkent Rusland de verklaring van IS niet?’ Dat beschrijft hoe Poetin zich als ‘sterke man’ geen zwakte tegenover terroristen kan permitteren. Hij grijpt de aanslag daarom aan ‘om binnenlandse eenheid te bevorderen en het anti-Oekraïnesentiment te cultiveren’.

Het artikel is geschreven door een anonieme journalist, die zijn WeChat-account gebruikt voor stukken die hij in officiële media niet kwijt kan. Het is 4.750 keer gelezen: een druppel in een oceaan van pro-Russische desinformatie.