Waar westerse eenheid uitblijft, ruikt Poetin wraak voor de Russische nederlagen in Oekraïne

Verenigd. Vastbesloten. ‘Vandaag, meer dan ooit, is onze eenheid onze kracht. En het zijn vooral onze drie landen – Duitsland, Polen en Frankrijk – die een speciale verantwoordelijkheid dragen.’ De bijeenkomst van de drie landen in Berlijn, en hun krampachtige poging ‘eenheid’ uit te stralen na weken onderling gesteggel en geruzie, zal weinigen hebben gerustgesteld. Niet over de stand van zaken in de oorlog van Rusland tegen Oekraïne, en niet over het westerse antwoord.

Terwijl de drie Europese leiders hun politieke bezweringsformules uitspraken in Berlijn bestookte Rusland een woonwijk in Odesa met kruisraketten. Daarbij werd kort na de eerste voltreffer op een burgerdoel een tweede raket op hetzelfde doel geschoten, om ook onder toesnellende hulpverleners zoveel mogelijk slachtoffers te maken. Dat lukte. Twintig doden en meer dan 75 gewonden waren het gevolg.

Op diezelfde dag maakte een VN-onderzoekscommissie in Genève bekend dat nieuw bewijsmateriaal is gevonden voor de ‘gruwelijke behandeling’, getypeerd door ‘systematische en wijdverbreide’ marteling, van Oekraïense krijgsgevangenen in Rusland en bezet gebied. De catalogus gedocumenteerde verschrikkingen tegen Oekraïners wordt almaar dikker.

Gekoppeld aan recente uitingen van Russische leiders, die er niet over peinzen hun veroveringsoorlog te stoppen, levert dat urgente vragen op voor Oekraïne en zijn westerse ‘partners’. De urgentste daarvan: hoe komt Oekraïne zonder grote militaire tegenslagen de lente en zomer door? Een afgeleide vraag voor westerse landen die de steun aan Oekraïne als cruciaal beschouwen, luidt: hoe kunnen ze deze steun het effectiefst organiseren in de totale afwezigheid van westers leiderschap, in zowel de VS als Europa?

Zelfgemaakte drones

Oekraïne viel dit weekend opnieuw doelen diep in Rusland aan. De nieuwste campagne richt zich vooral tegen olieraffinaderijen. Dat is mogelijk dankzij de inzet van door Oekraïne zelf ontwikkelde langeafstandsdrones die, samen met het terugdringen van de Russische Zwarte Zeevloot, de lichtpunten zijn waarmee president Zelensky de moed erin probeert te houden.

Maar langs de meer dan duizend kilometer lange frontlinie is de situatie nijpend – en niet alleen vanwege het acute Oekraïense munitietekort. De Oekraïense expert Mykola Bielieskov voorspelt in The Wall Street Journal dat dat Rusland zijn huidige, kwantitatieve overwicht in mankracht en vuurkracht de komende maanden ten volle zal uitbuiten zodra het weer opknapt.

Nu testen de Russen op veel plaatsen langs het front de Oekraïense verdediging en verzwakken ze haar. In de zomer komt het offensief. ‘De Russische positie is gerieflijk’, zegt hij.

Russen krijgen overhand

Dat de Russen staan te popelen, blijkt uit gedragingen op het slagveld. Zo zijn er meldingen van aanvallen met gebruik van open of niet-gepantserde voertuigen. Terreinwinst telt zwaarder voor Rusland dan opgeofferde levens.

Recentelijk zet Rusland ook de luchtmacht vaker in om offensieven te ondersteunen, door met verwoestende bommen Oekraïense stellingen weg te vagen. De keerzijde: Oekraïne kan zo ook meer Russische toestellen neerhalen.

Ook in de droneoorlog lijkt Rusland de overhand te krijgen, geholpen door industriële productie en gecoördineerde inzet. Daarbij is Rusland superieur in elektronische oorlogvoering, inclusief het gebruik van ‘jammers’ om vijandige drones te ontregelen.z

Daarnaast is duidelijk geworden dat Oekraïne op cruciale punten langs de frontlinie niet dezelfde stevige verdedigingslinies heeft gebouwd als Rusland dat heeft gedaan in bezet gebied. Pogingen daartoe worden nu ondernomen, onder meer in het achterland van Avdiivka, maar dat zal de situatie binnen korte tijd niet dramatisch veranderen.

Westerse troepen

De huidige militaire situatie in Oekraïne en de vooruitzichten voor de komende maanden vormen de achtergrond waartegen president Macron plotseling is gaan spreken over het ‘niet uitsluiten’ van het sturen van westerse troepen. Zijn uitspraken, en de onderliggende boodschap dat een ramp dreigt als het Westen voortmoddert met de halfslachtige steun aan Oekraïne, zijn inmiddels omarmd door landen als Finland, Tsjechië, Polen en andere bondgenoten langs de oostflank van de Navo.

Kijkend naar Washington en Berlijn weet de Russische president Poetin dat hij voorlopig niet hoeft te vrezen voor hernieuwde assertiviteit uit het Westen. In Scholz’ SPD spreekt men alweer over het ‘bevriezen van het conflict’. De structurele reserves bij de twee grootste westerse donoren zal Poetin niet ontgaan. Hij ruikt wraak voor zijn eerdere nederlagen in Oekraïne en weet dat het komende half jaar hiervoor de beste kansen biedt.

Geen munitie, geen plan

Als Rusland de komende maanden inderdaad oprukt, wat gaan de Europeanen dan doen – zonder leiders, zonder munitie, zonder plan? Dit zijn de vragen die Macron hardop stelt. In het vliegtuig terug uit Berlijn zei hij tegen dagblad Le Parisien: ‘Misschien, op enig moment – ik wil het niet en zal het niet initiëren – moeten we operaties op de grond hebben, in wat voor vorm dan ook, om de Russische troepen tegen te houden. De kracht van Frankrijk is dat we dat kunnen.’

Zo ondermijnde hij direct de eenheid die hij net had proberen uit te stralen met Scholz en Tusk. Maar de tijd kan snel aanbreken dat niemand meer om dit soort vragen heen kan.

Welke Europese landen denken zich een Russische zegetocht tegen Oekraïne te kunnen veroorloven – en welke niet? En wat gaat die laatste groep ertegen doen? In het jaar waarin de bondgenoten de verworvenheden van driekwart eeuw Navo hadden willen vieren, zal hun eenheid en doortastendheid meer dan ooit tevoren op de proef gesteld worden.