Opinie: ‘Laten we na Gerard Timmer afspreken dat ‘niet weten’ geen excuus meer is’

Gerard Timmer, die nota bene een cultuurverandering zou leiden bij de NOS, zegt nooit iets te hebben geweten van de ernstige misstanden bij BNNVara. Medewerkers zelf zeggen dat ze het hem destijds letterlijk hebben verteld.

Matthijs van Nieuwkerk ‘wist niet dat het voor sommige mensen zó erg’ was, om op centimeters afstand te worden toegeschreeuwd, vernederd en geïntimideerd, of om gekozen te worden op uiterlijke kenmerken en seksuele beschikbaarheid in plaats van competentie.

Ook NPO-baas Frans Klein, die namens omroep BNNVara nauw betrokken was bij De Wereld Draait Door, zegt niet geweten te hebben van het grensoverschrijdende gedrag achter de schermen.

Toch verklaren medewerkers dat er herhaaldelijk is aangeklopt en dat ze meermaals hun verhaal hebben gedaan. Het rapport-Van Rijn bevestigt dit. Er is dus geen meldprobleem (weten we het nog: John de Mol, 2022) maar een actieprobleem. Wat een oplossing in de weg zit, is dat zowel de daders als de mensen in machtsposities steevast verklaren dat ze ‘niet wisten’ van de misstanden, ook als er inmiddels bewijs is dat ze het wél wisten.

Falende geheugen van Mark Rutte

Sinds het falende geheugen van Mark Rutte lijkt niet alleen ‘niet méér weten’, maar ook simpelweg ‘niet weten’ een prima remedie tegen vervelende aantijgingen, of erger: het moeten nemen van verantwoordelijkheid. Als de premier van Nederland ermee wegkomt, waarom niet iedere andere man in een machtspositie?

Ik denk terug aan mijn studententijd en schooltijd: de overzichtelijke, veilige tijd van vragen en antwoorden. Als je een vraag niet wist te beantwoorden, dan ging er gewoon een rode streep door. Punt eraf, niet goed, fout. ‘Ik wist het niet’ vormt geen excuus: dat is nou juist het probleem. Dat je het niet weet, is precies de fout. Je weet nooit helemaal niks, toch? Je had toch kunnen proberen om op zijn minst íéts op te schrijven? Waar ik in het onderwijs wel het een en ander heb af te dingen op deze methode, vind ik een soortgelijke aanpak in organisaties waar mensen veilig met elkaar moeten kunnen samenwerken eigenlijk erg passend.

In andere woorden: als het al waar is dat je écht niet weet dat het vreselijk is om naar je collega’s te schreeuwen, ze seksueel te intimideren, of dat het wenselijk is om actie te ondernemen als je gehoor krijgt van soortgelijke misstanden, dan nóg moet je je achter de oren krabben. Hoe komt het dat je het niet wist? Heb je je medewerkers wel gesproken? Heb je ze weleens echt gezien? Heb je je ogen weleens open gehad op de werkvloer? Want ook dat is onderdeel van je baan.

Vrouwenquota

Het interessante is dat we nog steeds erg twijfelen aan de leiderschapskwaliteiten van vrouwen, zo bleek uit het bericht van afgelopen week over vrouwenquota die tegen alle verwachtingen in wél blijken te werken. Ongelofelijk, dat vrouwen niet minder competent blijken dan mannen, leek de ondertoon. Wat ik me veel sterker afvraag, is waarom we inmiddels niet juist massaal twijfelen aan de leiderschapskwaliteiten van mannen. Of hoort je collega’s behandelen als mensen niet bij de eisen?

Kortom, zullen we afspreken dat er voortaan gewoon weer ouderwets een rode streep gaat door ‘niet weten’? Als je het niet weet dan heb je niet goed geleerd, niet goed om je heen gekeken, niet goed geprobeerd. Zoals het rapport-Van Rijn stelt: niets gezien, niets gehoord en niets gedaan. Ik zeg beter leren. Beter je best doen. Op zijn minst iets proberen. Niet weten is voortaan gewoon fout.

Puck van Tussenbroek is socioloog.