Wat is het uiteindelijke doel van Poetin? ‘Oekraïne is slechts een tussenstap’

Dat Vladimir Poetin de Russische presidentsverkiezingen zou winnen, stond natuurlijk al vast. Het ging er alleen nog om met welke marge. Poetin kreeg ruim 87 procent van de stemmen. Dat was meer dan de 80 procent waarop het Kremlin al maanden voor de eindronde mikte en maar liefst 11 procentpunt meer dan zijn record uit 2018 (ruim 76 procent).

Het verleidde de onafhankelijke Russische econoom Sergej Goeriëv tot een vergelijking met de voormalige Sovjetrepubliek Oezbekistan, niet bepaald een land waar democratie en mensenrechten floreren. “President Shavkat Mirziyoyev heeft zijn verkiezingen met ‘slechts’ 85 procent gewonnen,” schimpte Goeriëv, te gast bij het onafhankelijke televisiekanaal Dozjd.

Poetin zelf noemde de stembusgang zondagavond met droge ogen ‘geheel democratisch’. “Transparant en absoluut objectief,” stelde hij. “Niet zoals in de VS, waar je per post kunt stemmen en voor 10 dollar een stem kunt kopen.”

Dus ziet Poetin zijn monsterzege, hoe bedrieglijk die ook is, als een enorm mandaat van de Russen om zijn agenda van rabiaat nationalisme en voortgaande militarisering van het land verder uit te voeren.

Dat wordt eens temeer mogelijk doordat Poetins tegenstanders al dood, gevangen of gevlucht zijn. Met zijn electorale mokerslag kan de Russische president suggereren dat de tegenstanders van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne een te verwaarlozen minderheid vormen die er niet toe doet.

Schaduw van Navalny

Niettemin lag de schaduw van oppositieleider Aleksej Navalny, door diens overlijden half februari, de laatste weken nadrukkelijk over de verkiezingen. Maar Poetin lijkt zich weinig zorgen te maken over binnenlands verzet.

Het was opvallend dat de Russische machthebber tijdens zijn persconferentie zondagavond de naam van Navalny tot drie keer toe uitsprak, iets wat Poetin bij leven van zijn opponent halsstarrig weigerde. Hij noemde Navalny’s dood zelfs ‘een trieste aangelegenheid’. De president leek bijna mild over de oppositieleider. Mogelijk denkt hij dat met het uitschakelen van zijn felste tegenstander ook diens geest en gedachtegoed zijn gesmoord. Het zou aanleiding kunnen geven tot enige hoop op versoepeling van de repressie in Rusland.

Maar volgens de onafhankelijke politicoloog Andrej Nikoelin is dat een illusie. “De hoop op ‘dooi’ is minimaal. Integendeel, de duimschroeven zullen verder worden aangedraaid,” zegt hij.

Volgens Nikoelin zal Poetin de komende jaren proberen het Russische volk verder te mobiliseren voor de strijd in Oekraïne, die koste wat kost moet worden gewonnen. “Dit jaar zal in het teken staan van het psychologisch en militair breken van Oekraïne en het tenietdoen van de eenheid van het Westen ten aanzien van de Oekraïense kwestie.”

Mede daarom zien deskundigen een gerede kans op een nieuwe mobilisatieronde. Vóór de verkiezingen zou Poetin dat niet hebben aangedurfd, bang voor stemmenverlies. Nikoelin wijst erop dat Poetin onlangs een ‘strategisch zomeroffensief’ in Oekraïne heeft aangekondigd. “En daarvoor zullen extra troepen nodig zijn. De kans op een nieuwe mobilisatieronde is dus vrij groot.”

Verdeeldheid zaaien

Voor het Westen is de overwinning van Poetin slecht nieuws, hoezeer die ook voorspelbaar was. Volgens Nikoelin zal Poetin nog meer proberen eurosceptici en populisten in Europa naar zijn hand te zetten. Zij hebben vaak sympathie voor het Kremlin. Daarnaast zoekt Poetin volgens de politicoloog houvast bij de mogelijke terugkeer van Donald Trump – ‘Geen geld meer naar Oekraïne’ – als president van de Verenigde Staten. Al heeft hij meermaals aangegeven een voorkeur te hebben voor de zittende president Joe Biden.

“Oekraïne is slechts een tussenstap,” zegt Nikoelin. “Het uiteindelijke doel is verdeeldheid zaaien in Europa en de VS, chaos creëren en Russische hegemonie in de post-Sovjetstaten en Europese landen die vroeger tot het Sovjetblok hoorden.”

De onafhankelijke Russische politicoloog Aleksandr Morozov is het daarmee eens, al ziet hij de laatste zege van Poetin niet als een waterscheiding. “Hij had al carte blanche om te doen wat hij wilde,” zei hij maandag tegen Dozjd. “Maar de 87 procent fixeert wel zijn positie.”

Verder verwacht ook Morozov het ‘hele pakket aan repressie’ en zal volgens hem de vijandschap met een deel van de wereld aanhouden. “Dat zal gaan met dezelfde pathos. Oorlog met het Westen, ‘onvriendelijke’ landen, de uitbreiding van de Navo, het blijft allemaal op de agenda. Poetin wil een nieuwe wereld.”