Luister naar

Waarom Heart Cry-evangelist Arjan Baan kritisch is op de psychologie: ‘Het brengt je niet bij God’

Interview
Een stevige focus op een leven zonder zonden en het afwijzen van reguliere psychologie bij de christelijke stichting Heart Cry zorgden bij betrokkenen voor langslepende mentale klachten, blijkt uit onderzoek van het Nederlands Dagblad. Arjan Baan is oprichter en directeur van Heart Cry. ‘Er zijn ook veel mensen die onze leer wél als heilzaam ervaren.’
Eline Kuijper en Berendien Tetelepta
maandag 5 juni 2023 om 01:38 aangepast 10:21
Heart Cry-directeur Arjan Baan: 'De Bijbel moet autoriteit hebben op alle gebieden in je leven, ook in je psyche.'
Heart Cry-directeur Arjan Baan: 'De Bijbel moet autoriteit hebben op alle gebieden in je leven, ook in je psyche.' beeld Dirk Hol

Arjan Baan belt boos op. ‘Willen jullie mij zwart maken?’ Hij hoort dat mensen die bij Heart Cry betrokken waren in gesprek zijn met het Nederlands Dagblad, en besluit er direct een telefoontje aan te wagen. Maanden later zit hij er een stuk rustiger bij, in het Van der Valk Hotel in Gorinchem. Hij wil graag zijn kant van het verhaal vertellen. Heart Cry is zijn passie. 

De beweging wil door middel van conferenties en twee bijbelscholen geestelijke vernieuwing brengen bij mensen uit reformatorische kerken die voorheen twijfelden of ze wel écht bij God horen. 

U zat bij een reformatorische kerk en begon 25 jaar geleden Stichting Reformatorisch Appèl, de voorloper van Heart Cry. Wat wilde u bereiken?

‘Reformatorische jongeren duidelijk maken dat de Here Jezus ook voor hen gekomen is. We noemden ons later Heart Cry, omdat we werkelijk een hartenkreet richting de kerken wilden afgeven met de boodschap dat er ook een leven hier op aarde te leven is. 

Reformatorische christenen zijn soms tot hun sterfbed bezig met de vraag: ‘Is het geloof wel voor mij?’ Ze komen daardoor niet toe aan de vraag wat het betekent om te leven met Jezus. Wij spraken heel praktisch over huwelijk en gezinsleven, de plek van de man en de vrouw. Wat is nu een godvrezend gezin en hoe voed je nou je kinderen op?’ 

Is dat doel hetzelfde gebleven?

‘Onze missie is hetzelfde, maar we willen nu graag samenwerken met kerken. Toen we net waren begonnen met Heart Cry, legden we veel nadruk op het ‘overwinningsleven’. Dat je als gelovige niet meer in zonde hoeft te leven, maar heilig voor Jezus. Dat sloeg misschien een beetje door. 

We willen de lat nog steeds hoog leggen, maar hebben meer begrip voor de dagelijkse praktijk en stijd in het hart. We hebben Gods genade dagelijks nodig. We geloven dat er na je bekering een ander, heilig leven mogelijk is, maar dat je nog altijd zult struikelen.’

Uit ons onderzoek blijkt dat een deel van de mensen bij Heart Cry deze nuancering niet heeft gevoeld. De focus op heiliging en reinheid zou zo sterk zijn, dat mensen er een ‘geestelijke burn-out’ van kregen.

‘Tegenwoordig zijn er veel mensen die zeggen dat de principes en ideeën van tweeduizend jaar geleden, niet meer van deze tijd zijn. Dat is een blijvende zorg van mij. Dus nee, we gaan Gods norm niet verlagen, want als je dat doet, houd je niets meer over. God wil ons veranderen, hét thema van Heart Cry is gelijkvormigheid aan Christus en een transformatie naar het karakter van God. In Romeinen 6 staat dat er een opstandingskracht van Christus in de gelovige is, die ons in staat stelt een ander leven te leven.’

De focus op die heiligmaking is voor mensen die bij Heart Cry betrokken waren soms zo heftig geweest dat ze van hun geloof zijn geraakt of mentaal jarenlang moesten bijkomen. Omdat het niet lukte om ‘vrij van zonden’ te leven, terwijl ze bij jullie meekregen dat dat wél mogelijk is.

‘Als mensen dat hebben ervaren, zijn dat de uitzonderingen. Bij elk boek en iedere preek is het uiteindelijk ook de vraag hoe je er zelf mee omgaat. Of het zouden mensen kunnen zijn die in een theologische ontwikkeling zitten en liberaler zijn geworden. Nu kijken ze misschien terug en denken ze: Ik vond het toch niet echt wat bij Heart Cry.’

Een deelnemer aan jullie bijbelschool vertelde ons dat hij twee nachten niet had geslapen, omdat hij iets niet had opgebiecht aan zijn mentor. Ook de zogenaamde accountability-groepjes drukten zwaar op sommigen.

‘Als je alle studenten zou interviewen zou je horen dat velen juist blij zijn dat ze hun hart leerden delen. Ik denk dat het allemaal wat genuanceerder ligt. Ons is nooit ter ore gekomen dat mensen onder druk dingen op tafel moesten leggen.’

Lees verder onder de foto.


Arjan Baan is directeur van Heart Cry, een stichting die mensen bij psychologen heeft weggehouden, blijkt uit onderzoek van het Nederlands Dagblad. - beeld Dirk Hol

Heart Cry wijst professionele psychologische hulp af, blijkt uit de gesprekken die wij voerden en andere bronnen.

‘Wij wijzen psychologie niet af. We houden regelmatig ruggespraak met een psycholoog en een arts uit ons netwerk. Maar heb je weleens gehoord van de lange wachttijden? Ze willen daarom toch graag met ons in gesprek blijven. Bovendien kan een psycholoog je helpen om weer lekker in je vel te zitten, maar je bent dan nog niet bij God. 

Je moet je gedachten aan Hem belijden, je occulte binding bij God brengen in gebed, zodat Hij zijn vaderhart aan je kan openbaren. De Bijbel moet autoriteit hebben op alle gebieden in je leven, ook in je psyche.’

De mensen die wij spraken hebben dat geprobeerd, maar het werkte niet. Daardoor hebben mensen pas jaren later goede hulp gekregen.  

‘Vind je een voorganger dan geen goede hulp bieden? Wij verwijzen mensen altijd door naar hun eigen gemeente en voorganger. Het lijkt alsof jullie denken dat zo iemand geen psychisch probleem kan oplossen. Dat het niet altijd lukt is logisch, dat zal in de psychologie niet anders zijn. 

Onze hulp is ook professioneel, de gesprekken die wij hebben zijn eigenlijk net zo goed cognitieve gedragstherapie. Ik denk dat mensen liever bij ons in gesprek blijven, in plaats van doorverwezen worden naar een organisatie met een wachtlijst. Als het gaat om complexe problematiek, zoals iemand met een autistische stoornis, dan hebben wij geen moeite met doorverwijzen naar psychologische hulp.’

Maar bij iemand in een zware depressie wel?

‘Depressie kan meerdere oorzaken hebben. Wij zijn niet tegen het gebruik van medicijnen. Maar onze psyche is niet los te zien van onze verhouding met God. David uit de Bijbel zat in een depressie, maar daar lagen bij hem zonden aan ten grondslag. Hij had een geestelijk probleem. Daar zit het verschil. Het kan zijn dat iemand die zich depressief bij ons meldt, eigenlijk te lang in een isolement heeft geleefd, omdat hij of zij zonden voor zichzelf heeft gehouden. Dat vind ik iets heel anders dan een psychische stoornis die bijvoorbeeld in de familie zit.’

Waar bent u bang voor, als u mensen doorverwijst naar reguliere hulpverlening?

‘Een psycholoog zou vanuit zijn opleiding al sneller uit kunnen gaan van een humanistisch mensbeeld. Daar leert iemand op eigen kracht vertrouwen, of op de kundigheid van de psycholoog. Dat is in strijd met het bijbels mensbeeld. En als iemand dan uitbehandeld is, maar zonder God blijft leven, zeggen wij dat de therapie zijn doel heeft gemist, omdat je niet bij God bent gebracht.’

Bij Heart Cry ligt een sterke focus op seksuele reinheid. We spraken een jonge vader die zich schuldig voelde omdat hij genoot van seks met zijn vrouw. Hij had alleen maar gehoord wat er slecht was aan seks.

’Dat is niet waar. Wij zouden nooit zeggen dat seks gevaarlijk is. Wij hebben er bij onze huwelijksconferenties juist heel veel aandacht voor. In de bedding van het huwelijk mag je ervan genieten.’

‘Er zijn ook heel veel mensen die ons onderwijs wel als opbouwend ervaren.’

Als mensen eenmaal getrouwd zijn, ja. Maar daarvóór wordt er op een negatieve manier over seks gepraat.  

‘Als het om seks buiten het huwelijk om gaat, klopt dat. Als je de beelden over seks ziet in onze samenleving, is dat heel vaak in een situatie van onreinheid en overspel. Wij vinden ook dat je in de relatievorming lichamelijke afstand moet bewaren, zodat je elkaar echt kunt leren kennen. Waar het zoenen begint, stopt het praten.’

Dat past precies in de veel bekritiseerde ‘purity culture’, waarbij daten wordt ontraden.

‘Wij denken inderdaad dat je niet moet daten. Dat is vaak een soort testrit, van ‘laten we eens kijken of we bij elkaar passen’. Terwijl verkering een vast voornemen van het hart zou moeten zijn om daadwerkelijk een huwelijk in te gaan. Je moet je voor je huwelijk niet zomaar emotioneel of lichamelijk aan iemand gaan hechten.’

In de purity culture moeten vrouwen enerzijds geen aanstoot geven aan mannen, en tegelijk hun eigen man behagen zodat hij geen verleiding elders zoekt. Dit soort dynamieken zijn schadelijk voor vrouwen, blijkt uit onderzoek.

‘We hebben geen letterlijke kledingvoorschriften bij onze bijbelschool en conferenties, maar vragen wel of mensen zich enigszins eerbaar willen kleden zodat het de ander niet afleidt. We weten dat mannen soms getriggerd worden door bijvoorbeeld een vrouw in een skinny broek. Dan vinden we het fijn als vrouwen daar rekening mee houden.’

U zei op een conferentie op het podium dat je als vrouw de verantwoordelijkheid hebt je man seksueel te behagen, omdat het tegen zonden behoedt.

‘1 Korintiërs 7 zegt dat wij als man en vrouw de roeping hebben om elkaar seksueel te vervullen. Maar dat gaat uit van een intieme liefdesverhouding, waarin man en vrouw bereid zijn zichzelf voor elkaar op te offeren. Dus je hoeft niet te allen tijde je man te behagen. 

Als je niet lekker in je vel zit, zal de man daar ook een antenne voor moeten hebben. Het gaat er uiteindelijk om dat je het samen goed hebt. Dan is je welbevinden op alle terreinen beter. Als een vrouw alleen haar man behaagt vanuit de motivatie dat hij geen zonde zal begaan, dan is dat wel erg mager. Zo heb ik dat niet bedoeld.’  

Maar u zegt het wel, op een podium. Tijdens een andere conferentie zei een vrouw trots op het podium dat zij nog nooit ‘nee’ heeft gezegd tegen haar man.

‘Maar dat zegt zij zelf, het is niet dat wij dat prediken. Net zoals er op het podium wel eens gezegd is: ‘Wij hebben onze eerste zoen gegeven op onze huwelijksdag.’ Dat zijn radicale uitspraken die niet per se uit ons onderwijs voortkomen.’ 

Als u hoort dat mensen zich beschadigd voelen door hun tijd bij Heart Cry, en dat onderdelen van uw leer, zoals de purity culture, schadelijk blijken, dan gaat er toch iets mis in uw organisatie?

‘Die waarneming is heel persoonlijk. Er zijn ook heel veel mensen die ons onderwijs wel als opbouwend ervaren. Neem bijvoorbeeld het boek Bijbelse relatievorming in de 21e eeuw dat jullie onder purity culture scharen. Er zijn nog steeds veel jongelui die er heel veel aan hebben. 

We benadrukken dat je kennis moet nemen van het boek, maar dat je verder ook je eigen weg moet gaan met de Here. Het is geen strikt handboek. Daarbij geloof ik dat wij tegenwoordig genoeg veiligheid hebben gecreëerd om zaken die niet goed zijn, bespreekbaar te maken binnen Heart Cry.’ 

Onderzoek naar Heart Cry

Het Nederlands Dagblad sprak met zo’n veertig mensen die betrokken zijn of zijn geweest bij stichting Heart Cry. Daaruit bleek dat mensen beschadigd zijn geraakt door een afwijzende houding ten opzichte van psychologische hulp en/of door een sterke focus op seksuele reinheid. Het onderzoek baseert zich daarnaast op online artikelen, boeken die stichting uitgaf en opnamen van lezingen op conferenties of studiedagen.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Job Aantjens en Gerrita van de Haar komen uit dezelfde reformatorisch traditie, maar gaan verschillend om met hun homoseksualiteit.

Allebei christen en homo: Job leeft celibatair, Gerrita heeft een relatie. 'God geeft mij hier rust over'

Wat doe je als je als jonge christen ontdekt dat je homo bent? Job Aantjes (20) en Gerrita van de Haar (32) in gesprek over hun ervaringen. 'Niet al mijn familieleden komen nog op de koffie, nu ik samenwoon met een vrouw.'

Op welk moment werd Jezus precies aan het kruis gehangen? En waarom vinden sommige christenen dat belangrijk om te weten?

Op welke datum werd Jezus precies gekruisigd? - en nog vijf vragen over het moment van zijn dood

2033 wordt een bijzonder jaar als het aan veel evangelische organisaties ligt. Want dan zou het exact 2000 jaar zijn na Jezus’ dood en opstanding. Maar zeker is dat niet. Wat weten we wél van het moment dat Jezus stierf?

Thijmen de Vries (19), Mirjam Dijkhuizen (22) en Floris de Bruin (17)

Deze jongeren gaan elke zondag trouw naar de kerk. 'Soms denk ik: wat zing ik nou eigenlijk?'

Jongeren zijn vaak positiever over de kerkdienst dan gedacht, concludeerde jongerenorganisatie HGJB recent. Drie jongeren delen waarom zij, in een tijd vol livestreams en podcasts, nog elke zondag naar de kerk gaan.

Deze foto is in scène gezet, het betreft hier niet Theo Visser. Volledige namen en gegevens van alle geïnterviewde personen van dit verhaal zijn bekend bij de hoofdredactie.

Hoe kon een Rotterdamse kerkpionier na misbruik toch door? 'De kans op herhaling is groot'

Kerkplanter Theo Visser moest in februari 2023 weg wegens misbruik in een pastorale relatie. Waarom bleef hij wel actief in christelijke organisaties? ‘Hij werd ontzettend kwaad en beschuldigde mij van wantrouwen.’

Tabitha Moes, Judith Brunnenkreef-Hooijer en Daan Fijan.

Drie christenen over de verhoring van hun gebed: 'Ik werd zwanger na chemotherapie'

Verhoort God je gebed? Tabitha, Judith en Daan merkten op verschillende manieren dat hun situatie veranderde nadat ze ervoor hadden gebeden. ‘Mensen doen soms of ze God in hun broekzak hebben.’

De Mannenzang in Katwijk trekt per avond 1700 bezoekers.

Waarom de Mannenzang Katwijk in enkele seconden was uitverkocht; al gesprekken met ArenA en Ziggo Dome

Binnen een paar seconden waren alle kaarten voor de Mannenzang Katwijk uitverkocht - ondanks 1625 extra kaarten dit voorjaar. ‘De deur staat op een kier voor een grotere locatie.’