De Sarco Pod belooft een humane dood binnen vijf tot tien minuten: ‘Je valt gewoon weg’

Zonder aarzeling gaat hij languit liggen op de zwarte kussens van de Sarco Pod, een futuristische machine die door sommigen ook wel een zelfmoordkist wordt genoemd. De man vouwt zijn handen plechtig over zijn buik. Dan gaat de klep dicht. Is dit het dan?

Nee, hij drukt niet op de rode knipperende knop, om het proces te starten waarbij stikstof wordt toegevoegd aan de luchtdichte capsule en het zuurstofgehalte binnen dertig seconden daalt van 21 naar 1 procent. Dat kan ook niet, want dit is een demonstratiemodel.

Dan klopt hij op de ruit – hij wil eruit. ‘Ik vond het doodeng’, zegt Berd Stapelkamp (75) een ogenblik later. ‘Ik ben claustrofobisch en wilde weten hoe het is om erin te liggen. Als uitdaging.’ Met een schaterlach: ‘Ik wist niet hoe snel hoe ik er weer uit moest gaan!’

‘Mijn leven, mijn einde!’

Stapelkamp is al jaren lid van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), die vrijdag haar 50-jarig jubileum viert. In de zalen van Gooiland in Hilversum zijn er lezingen over wilsverklaringen, een gesprek over de dood in 2073 (als de NVVE 100 jaar bestaat) en een theaterstuk over euthanasie met de titel ‘Mijn leven, mijn einde!’.

De Sarco Pod is ook onderdeel van het programma en staat te glimmen in de grote hal. Het publiek – zonder uitzondering grijzend of kalend – schuifelt er gefascineerd omheen. Ondanks zijn claustrofobische ervaring is Stapelkamp enthousiast over het apparaat, dat een vredige dood belooft binnen vijf tot tien minuten.

‘Voor een bepaalde categorie mensen die geen euthanasie kunnen krijgen en niet op gruwelijke methoden willen terugvallen, is dit een prachtige oplossing’, zegt hij. ‘Het is pijnloos, er zijn geen lastige procedures én je hoeft anderen er niet mee te belasten. Ze moeten je er alleen nog uittillen.’

Hoewel Stapelkamp nog in goede gezondheid verkeert, is hij actief bezig met de immer naderende dood. Het vooruitzicht van aftakelen vindt hij maar niets; hij wil zelf kunnen beslissen wanneer hij sterft. ‘Laatst ontmoette ik mijn nieuwe huisarts. Mijn eerste vraag was: hoe staat u tegenover euthanasie?’

Thuis heeft hij de middelen al liggen, mocht het met een arts toch niet lukken. ‘Middel X’, zegt hij, verwijzend naar de chemische stof die door Coöperatie Laatste Wil wordt gepropageerd als humaan zelfdodingsmiddel. Dat idee geeft rust, zegt hij.

‘Een van de opties’

Zo goed voorbereid is niet iedereen op deze dag, maar vrijwel alle aanwezigen, vooral uit de babyboomgeneratie, delen de overtuiging dat ze zelf mogen beschikken over hun einde, in volledige autonomie. ‘Ze zijn opgegroeid met de gedachte van baas in eigen buik’, zegt voorzitter Fransien van ter Beek. ‘En nu willen ze een levenseinde in eigen regie.’

Velen hier hebben een vergelijkbare ervaring: ze hebben vrienden of familie op een vreselijke manier zien sterven en willen dat zelf voorkomen. ‘Ik heb van dichtbij gezien hoe iemand stopte met eten en drinken’, zegt Annie Mets (66). ‘Dat is afgrijselijk. Het kan een paar weken duren.’ Ze is al tien jaar lid en ziet de Sarco voor het eerst. ‘Ik zie het als een van de opties, ja, mocht het zover komen.’

Philip Nitschke, de Australische uitvinder van de Sarco, kijkt toe hoe mensen reageren op zijn creatie. ‘Toen ik het idee opperde in Zwitserland een paar jaar geleden, zei iemand tegen me: niemand in Europa zal een apparaat gebruiken waarmee je doodgaat door gas. De associatie met de Holocaust zou te sterk zijn. Dat lijkt toch mee te vallen.’

Nitschke (75) emigreerde in 2015 naar Nederland, het land waar er volgens hem het meest vooruitstrevend wordt gedacht over het levenseinde. Sindsdien strijdt hij voor meer informatie over de zelfgekozen dood. Hij verkoopt een zeer populair handboek waarin methoden voor zelfdoding worden beschreven en verzamelt wereldwijd documentatie hierover.

Sinds hij de Sarco in 2017 als concept lanceerde, krijgt hij naar eigen zeggen dagelijks een verzoek van iemand in de wereld om het apparaat te mogen gebruiken. De plastic sarcofaag moet uiteindelijk door iedereen die het wil in 3D geprint kunnen worden. Nitschke: ‘We zetten de software gratis online. Er zit ook geen patent op het ontwerp. Ik heb geen enkel commercieel motief.’

Drie vragen

Het derde prototype is gemaakt door een ontwerper in Rotterdam. ‘We gaan maandag testen of alles werkt’, zegt Nitschke. ‘We meten hoe het zuurstofgehalte teruggaat. En we meten de temperatuur, pure stikstof is erg koud. Het moet voelen als een koele bries. Ik ga er ook zelf in liggen – met zuurstoftoevoer in mijn neus – om de sensatie mee te maken.’

Het is een einde dat volgens hem lijkt op de dood als de cabinedruk plots wegvalt in een vliegtuig en je het zuurstofmasker niet snel genoeg pakt. ‘Van mensen die dat overleefd hebben, weten we dat het een licht euforisch en verward gevoel geeft. Het voelt niet als stikken. Je valt gewoon weg.’

Hij is van plan om in Zwitserland het apparaat op mensen te testen. Daar geldt geen verbod op hulp bij zelfdoding, zoals in Nederland wel het geval is. ‘We denken dat het juridisch moet lukken, hopelijk dit jaar nog. Het enige wat je als patiënt moet doen, is drie vragen beantwoorden om je tegenwoordigheid van geest te bepalen. Wie ben je? Waar ben je? En weet je wat er gebeurt als je de rode knop indrukt?’

Daarna is het zover, zegt Nitschke. ‘Je kunt de Sarco overal neerzetten, bijvoorbeeld met uitzicht op het meer van Genève. Je gaat liggen, doet de klep dicht, zwaait nog even en dan druk je op de knop.’

In een eerdere versie stond de naam van de ontwerper in Rotterdam. Deze is omwille van zijn privacy verwijderd.