Na een ruk naar rechts wil Spaanse premier Sánchez duidelijkheid van kiezers over zijn regering

Het Spaanse politiek landschap is flink opgeschud door de lokale en regionale verkiezingen. Zo flink dat zittend premier Pedro Sánchez, die moest toezien hoe de rechts-conservatieve Partido Popular (PP) de macht greep ten koste van zijn socialistische partij PSOE, in reactie daarop vervroegde parlementsverkiezingen uitschreef.

Lees ook Lokale verkiezingen in Spanje zijn een referendum over premier Sánchez

„Ik heb dit besluit genomen met het oog op de resultaten. Ik geloof dat het nodig is om ons democratisch mandaat te onderwerpen aan de wil van het volk. Het is het beste als de Spanjaarden het woord nemen om de politieke richting van het land te bepalen”, verklaarde de premier maandag voor het paleis Moncloa, de werkplek en ambtswoning van de Spaanse minister-president in Madrid. Spanjaarden zullen nu op 23 juli naar de stembus moeten, aanvankelijk stonden de verkiezingen pas gepland voor december.

Liefst zes van de tien regio’s die in handen waren van de PSOE kleuren nu blauw, de kleur van de Partido Popular. De krant El País spreekt van een „staatsgreep”. „De PP wint én wist Sánchez en de PSOE van de politieke kaart”, kopt El Mundo.

Ondanks de forse nederlaag komt Sánchezs aankondiging uit de lucht vallen. „Es una sorpresa”, reageert de nieuwslezeres van RTVE, de Spaanse nationale zender. Verschillende tafelgasten reageren in vergelijkbare bewoording.

„Jij bent ook net zo verbaasd als wij, hè?”, zegt Marc Sala, presentator van nieuwsprogramma La Hora tegen José Pablo Ferrándiz, directeur bij peilingbureau Ipsos. „Ja, maar dit betekent dat Sánchez links wil mobiliseren. Het is nu alles of niets. Dat is de boodschap die hij gaf.”

In Madrid verrassende absolute meerderheid voor PP

De grootste klappen voor de PSOE vielen in de regio’s Aragon, de Balearen, Cantabrië, La Rioja, Extremadura en de belangrijke stad Valencia. Premier Sánchez is al deze regio’s nu kwijt. Zelfs Sevilla, waar ze normaalgesproken op links stemmen, krijgt nu een rechts conservatief bestuur.

Ook Unidas Podemos, coalitiepartij in de regering van Sánchez, verloor flink. De partij verdwijnt zelfs in zes regio’s.

De Partido Popular heeft van de twaalf regio’s waar zondag gestemd werd, nu tien in handen. Dat waren er eerst maar twee. „Spanje is een nieuwe politieke cyclus begonnen. Mijn tijd zal komen als de Spanjaarden dat willen”, zei PP-partijleider Alberto Núñez Feijóo vanaf het balkon van Calle Génova in Madrid, waar hij de overwinning claimde.

De PP had sowieso een feestje te vieren in de hoofdstad: zowel in de regio als in de stad behaalde de partij een verrassende absolute meerderheid, waardoor ze niet meer afhankelijk is van een coalitie met het extreemrechtse Vox. Datzelfde Vox, dat zichzelf wist te verdrievoudigen en in bijna alle regio’s tot het parlement wist door te dringen, kan mogelijk wel de coalitiepartij worden voor de PP in Valencia, de derde stad van Spanje. Of Vox en PP ook op landelijk niveau een coalitie gaan vormen, is nog maar de vraag. PP-partijleider Feijóo verzet zich tot nu toe tegen een samenwerking, omdat hij de partij te ‘machista’ vindt. Wel moet de PP kijken naar een mogelijke alliantie met Vox, nu het liberaal-rechtse Ciudadanos na de zeer teleurstellende stembusgang de politiek voor gezien houdt.

Lees ook De Senegalees die als politicus in Madrid een voorbeeld is voor andere migranten

Politicoloog Daniel Guisado wijst erop dat het in de meeste regio’s een nek-aan-nek-race was tussen de PSOE en PP. „De partij van Sánchez is relatief maar weinig stemmen kwijt.” Hij wil dan ook niet spreken van een ‘blauwe golf’ omdat het verschil in absolute aantallen neerkomt op een paar duizend stemmen, legt hij uit. De keuze voor vervroegde verkiezingen noemt hij strategisch. „Dit zet druk achter het verenigen van links, want zonder kan PSOE namelijk niet regeren.”

Al is dat niet de enige reden voor vervroegde verkiezingen, denkt politicoloog Guisado. „Sánchez wil de blijdschap van rechts minimaliseren, links samenvoegen én voorkomen dat hij intern wordt vervangen door de partijtop.”

Een hete verkiezingscampagne

De datum voor de vervroegde verkiezingen is nu al voer voor discussie. De verkiezingen vallen nu midden in de zomervakantie; veel Spanjaarden zijn dan het land uit of liggen ergens op het strand ter verkoeling. Naar verwachting wacht Spanje een zeer warme zomer. Dat zijn volgens critici geen ideale omstandigheden voor het kiezen van een nieuwe regering. Al dan niet cynisch bedoeld is enkele uren na de aankondiging van de stembusgang op 23 juli ‘Gracias Pedro’ trending op Twitter.

Een bijkomend probleem is het Europees voorzitterschap dat Spanje op 1 juli overneemt van Zweden – dezelfde dag waarop de verkiezingscampagnes van start gaan. Premier Sánchez wilde dit voorzitterschap gebruiken om zichzelf in de aanloop van de aanvankelijk in december geplande verkiezingen op de kaart te zetten, maar of hij een goede gastheer kan zijn én campagne kan voeren, is de grote vraag.

Correctie (2/6): in dit artikel werd het Moncloa een presidentieel paleis genoemd. Het is de werkplek en ambtswoning van de Spaanse minister-president.