Kremlin neemt Toyota-fabriek in Sint-Petersburg over

De Japanse autofabrikant Toyota heeft zijn fabriek in Sint-Petersburg verkocht aan de Russische overheid. Dat maakte Toyota vrijdag bekend. Alle bijbehorende eigendomsrechten, gebouwen en grond komen per direct in handen van de Russische staat.

Voor hoeveel geld Rusland de fabriek overneemt, maakte Toyota niet openbaar. De productie in Sint-Petersburg lag al sinds september volledig stil. Op last van de Russische regering werd toen overal in het land de productie van auto’s gestaakt wegens problemen bij de aanlevering van onderdelen, als gevolg van de economische sancties. In 2021 produceerde de lokale Toyota-fabriek nog meer dan 80.000 auto’s, met name de modellen Camry en RAV4.

Toyota maakte afgelopen september bekend definitief uit Rusland te willen vertrekken, net als veel andere westerse multinationals eerder deden. Maar dat een buitenlandse onderneming erin slaagt zijn Russische belangen te verkopen, bleek het afgelopen jaar lang niet altijd een zekerheid.

Kort na het uitbreken van de Oekraïne-oorlog in februari 2022 kondigden meer dan 1000 multinationals aan te willen vertrekken, maar tot nu toe slaagden daar slechts 520 bedrijven in, volgens een overzicht van de universiteit van Yale.

Met name het eisenpakket van het Kremlin maakt het verkopen van Russische dochterbedrijven moeilijk. Aanvankelijk kregen veel multinationals de keuze: ze konden 10 procent van hun verkoopopbrengsten vrijwillig aan de Russische overheid schenken, of het ontvangen van de opbrengst uitsmeren over vele jaren.

Ongewenst spekken oorlogskas

Eind december kondigden de Russen een nieuwe maatregel aan: bedrijven zouden hun belangen nog slechts voor de helft van de boekwaarde mogen verkopen. En afgelopen week kwam daar een extra eis bij: de bijdrage van 10 procent van de verkoopopbrengst aan de Russische staat is nu verplicht. Voor multinationals betekent dat een hoge drempel om hun belangen nog te kunnen verkopen, omdat ze vanaf nu met de transactie rechtstreeks de oorlogskas van het Kremlin spekken.

Bovendien moet de Russische overheid eerst met elke exit instemmen, en ook dat proces gaat uiterst traag. Volgens de Financial Times liggen er inmiddels meer dan 2000 verzoeken ter goedkeuring van een transactie te wachten, maar verwerken de Russen slechts 20 van zulke verzoeken per maand. Daar komt bij dat door de economische sancties het aantal mogelijke kopers zeer beperkt is, waardoor de overheid zelf vaak als een van de weinige geïnteresseerden overblijft.

Veel multinationals lieten zich de afgelopen tijd uit over de moeilijkheden bij het vertrekproces. Zo noemde de topman van de Amerikaanse sigarettenfabrikant Philip Morris het „extreem moeilijk” om in Rusland tot een transactie te komen, vanwege de intensieve bemoeienis door de Russische overheid. Het Duitse Volkswagen probeert al tijden een nieuwe eigenaar te vinden voor een fabriek in Kaluga met 4.000 werknemers, maar die poging werd eerder deze maand doorkruist doordat een Russische rechtbank beslag legde op alle bezittingen. Dat gebeurde nadat de voormalige lokale zakenpartner van Volkswagen, de gesanctioneerde oligarch Oleg Deripaska, een zaak aanspande. Volkswagen zei „verbaasd” te zijn over de beslaglegging, omdat er al vergevorderde plannen zouden zijn om hun belang in de onderneming aan een nieuwe eigenaar over te dragen.

In Nederland raakte vorige maand bierbrouwer Heineken in opspraak omdat het, in weerwil van eerdere beloftes afgelopen jaar, nog in de Russische markt had geïnvesteerd - zo lanceerde de brouwer in 2022 in totaal 61 nieuwe bier- en frisdrankmerken.

Heineken slaagde er niet in om, zoals gepland, het Russische dochterbedrijf vóór eind 2022 te verkopen. Dat moet nu voor komende zomer lukken, zei topman Dolf van den Brink vorige maand tegen NRC: „Ons hoofddoel blijft een exit realiseren met de juiste partij. Daarmee bedoel ik dat we het niet aan de eerste de beste oligarch zullen verkopen.”