Regering-Jambon schaft vaste benoeming af bij Vlaamse overheid

De regering-Jambon heeft een akkoord bereikt over de afschaffing van de statutaire of vaste benoeming bij de Vlaamse overheid. Vanaf 2024 zullen administraties en agentschappen personeelsleden niet meer vast kunnen benoemen, zo vernam De Tijd van meerdere bronnen.

Nieuwe aanwervingen zullen enkel nog contractueel in dienst worden genomen. Het grote verschil is dat de overheid contractuele werknemers makkelijker kan ontslaan dan statutaire. Alleen mensen in een gezagsfunctie kunnen nog vastbenoemd worden.

Meerderheid vastbenoemd

Van de 29.000 Vlaamse ambtenaren die vandaag in dienst zijn, is ongeveer 70 procent vastbenoemd. Voor het huidige personeel verandert weinig, omdat de hervorming alleen geldt voor nieuwe aanwervingen. Vastbenoemden zullen hun statuut niet verliezen, maar voor contractuelen verdwijnt wel het perspectief ooit een vaste benoeming te krijgen. De hervorming geldt niet voor personeel in het onderwijs.

In het regeerakkoord spraken de coalitiepartners in 2019 af de verschillen tussen contractuele en statutaire personeelsleden weg te werken. De concrete voorstellen van Vlaams minister van Bestuurszaken Bart Somers (Open VLD) werden vrijdag door de Vlaamse regering goedgekeurd.

De komende maanden wordt onderhandeld met de vakbonden van de Vlaamse overheid over een aantal modaliteiten. Maandag doen Somers en minister-president Jan Jambon (N-VA) de plannen officieel uit de doeken, maar De Tijd vernam al wat de krachtlijnen zijn.

Ontslagprocedure

Als de overheid vastbenoemden aan de deur wil zetten, moet die vandaag een hele procedure doorlopen. Eerst moet de werknemer twee negatieve evaluaties krijgen, met minstens een periode van zes maanden tussen. In een beroepsprocedure kan het ontslag nog teruggedraaid worden als een orgaan van drie assessoren, drie vakbondsleden en één voorzitter daartoe unaniem beslist.

Voor het ontslaan van contractuelen zijn de regels soepeler voor de werkgever. Ontslaan zal op elk moment kunnen zonder voorafgaande evaluatie, al zijn er wel een remediëringstraject en tegenspraak mogelijk. Daarnaast kan de beslissing in beroep niet meer teruggedraaid worden, maar zal het beroepsorgaan er louter advies over kunnen verlenen.

Politieke inmenging

De vaste benoeming is ooit in het leven geroepen om overheidspersoneel te beschermen voor politieke inmenging. Het maakt dat voor bepaalde gezagsfuncties statutaire benoemingen wel nog zullen kunnen. Inspecteurs moeten bijvoorbeeld beschermd blijven tegen politieke druk, is de redenering.

Dat de vaste benoeming een rigide statuut is, is de Vlaamse regering al lang een doorn in het oog. Omdat bescherming van werknemers wordt afgebouwd, ligt de hervorming erg gevoelig bij de vakbonden. 'Dit is problematisch', zegt Ilse Remy van ACV Openbare Diensten over de plannen.

Ze vraagt dat de regering hen in de onderhandelingen tegemoet komt op de ontslagregeling. 'We begrijpen dat de overheid dit doet. Maar voor personeelsleden die onterecht ontslagen bleken, moeten we meer kunnen doen, zoals een schadevergoeding. Dat is belangrijk voor objectieve dienstverlening. Als ambtenaren op een of andere manier onder druk kunnen worden gezet met het dreigement van ontslag, moeten we ze garanties op zoiets kunnen geven.'

Tweede pensioenpijler

Toch is de vakbond niet onverdeeld negatief over de regeringsplannen. Naast de afschaffing van de vaste benoeming maakt de regering ook werk van een hervorming van de pensioenen, beloning, evaluatieprocedures en het ziekteverlof die contractuelen ten goede komt.

Zo krijgen ze uitzicht op meer loon via duidelijke loonschalen en een uitgebreid aanvullend pensioen via de tweede pensioenpijler. De overheid moet ook werk maken van een 'permanente feedbackcultuur' en voor ambtenaren die langdurig ziek zijn, zal na vijf maanden een re-integratietraject gestart worden. Wellicht zullen niet alle hervormingen al op 1 januari kunnen ingaan.

'Duurder voor de overheid'

Remy wijst erop dat de overheid zich met de hervorming op kosten jaagt. Doorgaans zijn contractuelen duurder dan vastbenoemden, omdat de werkgever meer RSZ-bijdragen moet betalen. Daar komen de kost van de uitgebreide tweede pensioenpijler en de hogere lonen bovenop. 'Voor de dienstverlening aan burgers en bedrijven is dit een slechte zaak en het zorgt ook nog eens voor een financiële kater. Op termijn kost dit tientallen tot honderden miljoenen euro's. En dat allemaal voor het blinde principe van de afschaffing van de vaste benoeming', zegt Remy.

De komende maanden wachten moeilijke onderhandelingen met de vakbonden. In de informele gesprekken met Somers verlieten de socialistische en liberale vakbond tijdelijk de tafel uit ongenoegen. 'De drie vakbonden zitten op dezelfde lijn over de bescherming van ontslagen werknemers die gegarandeerd moet worden. Als de minister het been stijf houdt, gaan we onze achterban bevragen over het nemen van acties', zegt Remy.

Het kabinet-Somers wil voorlopig niet reageren op vragen van De Tijd, maar laat weten dat de minister het overleg alle kansen geeft. Het kabinet laat weten dat de kostprijs 'substantieel lager' is dan het bedrag dat ACV noemt en benadrukt dat de hervorming vooral moet zorgen voor een meer wendbare overheid.