Begrotingscontrole loopt vast op minimumpensioen | Zo wilde De Croo 1,8 miljard saneren

De redactie van De Tijd kon de tabel inkijken die Alexander De Croo (Open VLD) zaterdagmiddag op de tafel van het kernkabinet legde. Daaruit blijkt effectief dat de eerste minister de ambitie heeft om verder te gaan dan een klassieke controle van de eerder genomen maatregelen, zoals De Tijd eerder berichtte.

Dit jaar wil hij 300 miljoen extra saneren, wat in 2024 moet oplopen tot 1,8 miljard euro ofwel 0,3 procent van het bbp. Die bijkomende inspanning is volgens de premier nodig om de markten en de Europese Commissie te overtuigen, zelfs al kent de begroting van 2023 door de vertraagde inflatie een forse meevaller van 6 miljard euro voor alle overheden samen.

De tabel bestaat voor 960 miljoen uit besparingen en voor 877 miljoen uit fiscale maatregelen. Heel opvallend is dat het leeuwendeel van de door De Croo beoogde besparing (830 miljoen), moet komen uit een explosieve maatregel, waarvoor hij al eerder het deksel op de neus kreeg van de linkse partijen. Met name het schrappen van de laatste fase van de verhoging van de minimumpensioenen en de daaraan gekoppelde uitkeringen voor werklozen en leefloners. Die moet normaal in 2024 ingaan.

Het argument van De Croo is dat de ambitie van de Vivaldi-regering om het minimumpensioen naar 1.500 euro per maand te verhogen, al lang bereikt is door de eerdere verhogingen en de vele indexeringen. Bovendien is een extra besparing in de pensioenen broodnodig om de betaalbaarheid op de lange termijn te versterken. Een geplande laatste fase van een maatregel niet uitvoeren, is dan pijnlozer dan een maatregel terugdraaien.

En toch is het opmerkelijk te noemen dat dit voorstel nu opnieuw opduikt in het kader van een begrotingsoefening. In januari spraken de Franstalige socialisten nog van een vertrouwensbreuk toen de premier het een eerste keer opwierp. PS-voorzitter Paul Magnette noemde zich 'heel kwaad' op De Croo. De slaagkansen lijken dan ook nihil: ook de groenen en Vooruit zijn tegen. Bij de liberalen luidt de uitleg dat men zich nooit mag neerleggen bij het eerste antwoord van de PS 'en ook niet bij het tweede, derde of vierde.'

Een andere voorgestelde besparing is het verkorten van de referentieperiode voor de werkloosheidsuitkering van 21 naar 18 maanden en het verhogen van de drempel voor de bevriezing van de degressiviteit van de uitkering. De premier hoopt naar 100 miljoen mee te besparen.

Van Peteghem als inspiratiebron

Aan de inkomstenzijde put De Croo nogal stevig uit het plan van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) voor een eerste aanzet tot een fiscale hervorming. Zo wil De Croo 300 miljoen ophalen uit de hervorming van de toegangsvoorwaarden voor de DBI-aftrek en 334 miljoen uit de invoering van de Europese minimumbelasting voor multinationals. Dat bedrag vereist echter dat de zogenaamde 'Pillar 2-belasting' op een heel forse manier wordt omgezet.

Het uitstellen van de verhoogde investeringsaftrek moet dan weer 100 miljoen opbrengen. Ook het beperken van de plusplannen -een vrijstelling van sociale bijdragen voor de eerste aanwervingen- komt op tafel. Er zit een voorstel in de tabel om de vrijstelling te beperken tot de eerste vier aanwervingen, wat 30 miljoen moet opbrengen. Naast de verhoging van de accijnzen op tabak, komt ook het inperken van het systeem van professionele diesel (79 miljoen) op tafel. Ook dat komt uit de plannen van Van Peteghem.

Extra uitgaven

De gesprekken verlopen moeizaam. Hoewel het er eerder nog op leek dat PS-vicepremier Pierre Yves Dermagne -die inmiddels geveld is door corona en vervangen wordt door pensioenminister Karine Lalieux- een opening maakte voor een inspanning, is de deur bij zowel PS als Ecolo nu weer helemaal op slot.

'Wij blijven op de lijn dat er geen extra besparingen nodig zijn, gelet op het betere saldo in vergelijking met oktober en ook de betere schuldcijfers tegenover het begin van de legislatuur. Toen ging men nog uit van een schuldgraad van 121 procent in 2023, vandaag staat de teller op 106 procent. Dat resultaat is bereikt ondanks twee crisissen en zonder het land te brutaliseren zoals de regering van N-VA en MR', klinkt het bij de PS.

De linkse partijen dringen wel aan op extra uitgaven. Zo is er al 310 miljoen nodig voor extra asielplaatsen, leeflonen voor Oekraïners, de strijd tegen drugs en de studies voor de verlenging van de kerncentrales. De premier wil die uitgaven echter neutraliseren door andere maatregelen zoals een besparing in de gezondheidszorg van 100 miljoen en nog eens 150 miljoen uit accijnzen op tabak. Daarboven hebben alle partijen nog wensen, maar staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open VLD) stelde al eerder dat daar geen ruimte voor is.

Intussen steekt hier en daar opnieuw de vraag op waarom De Croo de begrotingscontrole isoleert van de pensioenhervorming en de fiscale hervorming. 'Als we deze oefening niet uitbreiden met de noodzakelijke structurele hervormingen -ook in de arbeidsmarkt- wordt het moeilijk om ook maar één extra inspanning te realiseren', klinkt het bij een regeringspartij.

Nieuwe tabel

Na het afschieten van het schrappen van de laatste fase van de verhoging van de minimumpensioenen, legde De Croo 's avonds twee andere tabellen op tafel: een herwerking van de eerste en een volledig nieuwe, waarin de premier veel verder gaat op vlak van arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Maar bij PS klonk omstreeks 21 uur dat ze allebei niet aanvaardbaar zijn.

De gesprekken gaan maandagavond vanaf 19 uur verder. Ter herinnering: het begrotingstekort van alle overheden samen bedraagt dit jaar 27,4 miljard. Zonder bijsturing wordt dat in 2028 al 36,6 miljard.