Wordt alcoholvrij net zo normaal als rookvrij? ‘Er moet iets gebeuren’

Een feestje vieren? Dan wordt er bijna altijd drank geschonken. Een pilsje drinken na afloop van de wedstrijd in de clubkantine? Een vast patroon bij veel amateursporters. Alcohol staat voor de meeste mensen gelijk aan gezelligheid. Veel Nederlanders weten niet dat alcohol een belangrijke oorzaak van kanker is, concludeert het Trimbos-instituut na nieuw onderzoek.

Slechts 37 procent van de zesduizend mensen die het instituut liet ondervragen over hun kennis van alcoholschade, legt die relatie. Nog geen derde van de ondervraagden weet dat het drinken van een glas alcohol per dag de kans op borstkanker vergroot. Trimbos stelt dat er nog veel winst valt te behalen in vergroting van de kennis op dit gebied. ‘Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het verplicht vermelden van gezondheidswaarschuwingen over alcohol en kanker (‘Alcohol vergroot het risico op darmkanker’) op etiketten van alcoholhoudende dranken, aangezien dit het bewustzijn en de intentie om minder alcohol te drinken kan vergroten, ook bij overmatige en zware drinkers’, aldus het instituut.

Opmerkelijk

Wim van Dalen, directeur van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid Stap, noemt de recente aandacht voor het nadelige effect van alcohol op de gezondheid ‘opmerkelijk.’ “Jaarlijks overlijden in ons land zo’n achtduizend mensen aan de gevolgen van alcoholgebruik, maar het is heel lang stil geweest rond dit onderwerp. Zeker in coronatijd. Ook vanuit de overheid was er nauwelijks beweging. Ik heb het idee dat de laatste confronterende cijfers over een slok op in het verkeer en nu dit Trimbos-rapport de ogen hebben geopend,” aldus de man die mede aan de wieg stond van de overheidscampagne ‘Drank maakt meer kapot dan je lief is.’

Uit cijfers van de politie blijkt dat het aantal bestuurders onder invloed de laatste jaren toeneemt. In 2022 betrapte de politie ruim 40.000 mensen op rijden onder invloed. Met deze cijfers zitten we op het niveau van tien jaar geleden. “De effecten zijn groot. Denk niet alleen aan onveiligheid in het verkeer, maar ook aan geweldsincidenten en niet te vergeten onze gezondheid.” Uit medisch onderzoek blijkt dat alcoholgebruik zeker veertig ziektes kan veroorzaken, waaronder verschillende vormen van kanker.

Van Dalen weet wel wat de overheid kan doen om alcoholconsumptie in te perken. “De overheid moet om te beginnen via campagnes duidelijk aangeven wat alcohol met je doet. Daarnaast zou het helpen als het aanbod wordt beperkt. Het beste zou zijn als je alcohol alleen nog in slijterijen kunt kopen, maar daar is nu onvoldoende draagvlak voor. Het zou al mooi zijn als supermarkten hun drankaanbod op één locatie in de winkel concentreren, nu kom je de flessen op meerdere plekken tegen.’’

Reclameverbod

Verhoging van de prijzen is volgens de Stap-directeur ook een manier om het drinken in te perken, net zoals het verbieden van reclame. “Dat laatste zou echt veel schelen, we hebben dat ook gezien na het verbod op tabaksreclame. In ons land hebben we echter te maken met een grote lobbykracht van de alcoholindustrie richting politiek Den Haag. Deze partijen hebben nog steeds veel macht, kijk bijvoorbeeld alleen al naar Nederlandse Brouwers dat voormalig VVD-staatssecretaris Fred Teeven als voorzitter heeft. Politiek is flink verweven in deze sector.”

Toch is Van Dalen voorzichtig optimistisch over de toekomst. “In Den Haag zien ze ook dat er iets moet gebeuren, vanuit de politiek komt er meer draagvlak. Ook in het buitenland gebeurt er van alles om drankconsumptie te matigen. In Ierland beginnen ze bijvoorbeeld al met het plaatsen van waarschuwingsteksten op etiketten van drankflessen, net zoals bij pakjes sigaretten. Het gaat nog jaren duren, maar uiteindelijk zal het dezelfde kant opgaan als met de strijd tegen tabak. Alcohol wordt het nieuwe roken.”

Het succes van ‘Dry January’ laat volgens Wim Boekema zien dat meer Nederlanders gezonder willen leven. Boekema is mede-oprichter van Nix & Nix, een alcoholloze slijterij. In 2021 opende de eerste slijterij - in Haarlem - de deuren, inmiddels heeft Boekema vier winkels. “We groeien. Dat komt voornamelijk doordat klanten bewuster bezig zijn met een gezondere levensstijl, maar ook de kwaliteit van alcoholvrije drank neemt toe. Dat was al zo bij bier, maar zeker bij wijn en kruidendrankjes zijn er heel goede alternatieven voor alcohol. Ik merk dat de groepsdruk om te drinken, minder wordt. Het wordt normaler om voor 0,0 te gaan.”

Een woordvoerder van het ministerie van WVS (Welzijn, Volksgezondheid en Sport) laat weten dat ondanks het stoppen van de overlegstructuur tussen onder meer commerciële partijen (zoals de brouwers) en adviesorganisaties (zoals Stap) er dit voorjaar alsnog ‘een concreet pakket aan maatregelen’ wordt afgekondigd om alcoholgebruik te beperken. “We pakken als overheid onze verantwoordelijkheid. Ik kan nog niks zeggen over de inhoud, maar het belang is duidelijk. Dat toont het onderzoek van Trimbos ook aan.”