‘Het ergste dat je kan overkomen is dat je uitgekeken raakt op het leven. Tegen die mensen zeg ik: pak een boek’

Je hebt me alleen gelaten van Hans Lodeizen of Vraag van Judith Herzberg?

‘Je hebt me alleen gelaten. Dat gedicht heb ik gelezen toen ik jong was, ik denk 15. Het begint met: Je hebt me alleen gelaten / maar ik heb het je vergeven.

‘Dat contrasteert zo mooi. Iemand die alleen wordt gelaten, heeft daar geen grip op. Door het te vergeven, lijkt het erop dat de ik-figuur tegen de bierkaai vecht, het initiatief terug wil.

‘Ik was er diep door geraakt. Op de middelbare school was ik, net als iedereen denk ik, een gecensureerde versie van mezelf, ik schaamde me voor mijn gevoelens. Mijn angst om alleen te zijn – mijn beste vriendinnetje was ik kwijtgeraakt aan haar nieuwe vriendje – zag ik ineens verwoord. Dat gedicht opende mijn blik op poëzie.

‘Poëzie schept verwachtingen, moet zogenaamd hoogdravend en ingewikkeld zijn. Mensen willen het soms niet lezen omdat ze er bang voor zijn. Ik wil dat idee ontmantelen.

‘In de podcast Poëzie vandaag draag ik dagelijks een gedicht voor en vertel ik waarom ik het grappig, belangrijk of vet vind. Ik hoop een publiek te bereiken dat misschien geen tijd heeft om te lezen, maar wel om vijf minuten te luisteren.

‘Thuis heb ik een wand met poëzie. Als ik daarvoor sta, bedenk ik: heb ik al een Algerijns of Zuid-Koreaans gedicht besproken? Eentje uit de Middeleeuwen? Maar ik doe ook Hans Lodeizen, Judith Herzberg en Drs. P. Het is een speeltuin.

‘Mijn boek Eerste hulp bij poëzie bestaat uit twee eerder verschenen delen. In het eerste deel, Olijven moet je leren lezen, beantwoord ik de 23 meest gestelde vragen over poëzie. Waarom rijmen sommige gedichten niet? Waarom is er zo veel wit? In het tweede deel, Dit gaat niet over grasmaaien, beschrijf ik wat we in deze tijd aan poëzie hebben.’

Lezen op een fiets of op een stoel?

‘Fiets! Ik kom uit Twente en moest altijd over een heel lang, recht pad naar school fietsen. Dan legde ik mijn ellebogen op de handvatten van mijn Gazelle-fiets en het boek ertussen. Zo heb ik alles van Toergenjev gelezen. Dat zijn dunne boekjes – en van mijn vader kreeg ik een knaak per Russische klassieker. Ik heb ook geprobeerd om onderweg Oorlog en vrede te lezen, maar door het gewicht daarvan kon ik niet meer goed sturen. Fietsend door Amsterdam lees ik niet meer, dat zou een poging tot zelfdoding zijn.

‘Ik lees een boek per dag. Althans, een boek van gemiddelde omvang, zoals De kapperszoon van Gerbrand Bakker. Over Dokter Zjivago van Pasternak doe ik drie dagen. Maar sommige boeken moet je laten fermenteren. Van mijn lievelingsboek van het afgelopen jaar, Bevrijdingsdag van George Saunders, lees ik een verhaal per dag. Wetende dat hij soms maanden over een halve pagina doet, ga ik dat niet als een Big Mac-menu wegwerken.

‘In de namiddag sla ik een boek open en gaat mijn telefoon uit. In de loop der jaren heb ik sneller leren lezen, het schijnt dat je cognitieve piek op je 42ste ligt. Ik heb nog anderhalf jaar de tijd.’

Charlotte Remarque of Joost de Vries?

Lacht een halve minuut uitbundig. ‘Ik moet kiezen hè?’

Twintig seconden stilte. ‘Joost (schrijver en adjunct-hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer, red.), omdat ik hem al langer ken. Met hem maak ik de podcast Boeken FM vanaf het begin, in 2018. Charlotte is er later bijgekomen.

‘Mag ik wat over Charlotte zeggen? Twee weken geleden had je de nepobabydiscussie: Madeleijn van den Nieuwenhuizen had in NRC gesuggereerd dat Charlotte haar positie als recensent bij De Groene en columnist bij de Volkskrant voor een deel aan haar familie te danken heeft: haar moeder is Volkskrant-columnist Sylvia Witteman, haar vader oud-Volkskrant-hoofdredacteur Philippe Remarque.

‘Dat is echt oneerlijk. Ze is zo’n groot talent en scherp van geest.

‘Dat gezegd hebbende: ik vind Joost fantastisch. In de loop der jaren ben ik hem als vriend gaan beschouwen. We hebben dezelfde nerdhobby’s, zoals gamen. Dan heeft hij het weer over de nieuwe Assassin’s Creed.

‘Boeken FM is een liefdesproject. We bespreken obscure boeken maar ook verplichte kost, zoals Nobelprijswinnaars. In de kerstvakantie heeft Joost de Harry Potter-films gekeken, hij wil nu elk boek herlezen en daar een aflevering over maken waarin we de symboliek bespreken.

‘Veel mensen hebben een boekenhonger die ze met niemand kunnen delen, merken we. Dus hebben we ook weleens contactadvertenties in de podcast gehad, waarin mensen vertelden wat hun lievelingsboeken waren.’

Oorlog of vrede?

‘Do you need to ask? Vrede. Op mijn studie had een jongen een essay geschreven over waarom het weer oorlog moest worden, want daar konden dan mooie boeken over verschijnen. ‘Jezus’, zei ik, ‘wat ben jij een lul’.

‘Oorlog slaat kraters in families en zorgt over generaties heen voor onrust en wantrouwen. Mijn oma, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een jappenkamp heeft gezeten, had sadistische trekken en een heftige persoonlijkheid. Mijn moeder werd ‘het kindje dat alles goed moest maken’, zoals Ischa Meijer dat over oorlogskinderen schreef. Van intergenerationele dynamiek lusten de honden geen brood.

‘Mijn familie en ik gedijen misschien wel beter in oorlog. Mijn moeder is altijd bang, er hoeft maar iets te knallen of ze zit onder tafel. Maar toen mijn vader een hartaanval kreeg, werd ze ineens kalm, kreeg ze een gietkanaal voor haar angsten. Bij mezelf merkte ik het aan het begin van de corona-uitbraak, toen iedereen ging hamsteren. Ik hoefde dat niet te doen, ik héb al een kast vol ingeblikt voedsel en een tasje met belangrijke documenten. Van alle oorlogshorrorverhalen word je vanzelf een prepper.’

Bar of bibliotheek?

‘Bar? Als in alcoholbar? Nee man, ben je gek. Ik drink niet, gebruik geen drugs, heb wel jarenlang als een hoogoven gerookt.

‘Op de middelbare school vonden mensen me irritant, ik had een grote mond en wist het altijd beter. Boeken hieven mijn eenzaamheid op. Er stonden dingen in waar ik het in de christelijke contreien in Twente niet met vrienden over kon hebben. In Mijn biecht van Tolstoj zegt iemand dat God ‘misschien niet helemaal’ bestaat.

‘In het gedicht Mei vergelijkt Herman Gorter de tint van kleine schelpen met die van kindernagels. Fantastisch. Dankzij literatuur ga je dingen, in dit geval schelpen, extra mooi vinden, alleen maar omdat iets is verwoord.

‘Het ergste dat je kan overkomen is, denk ik, dat je uitgekeken raakt op het leven. Tegen mensen die dat hebben, zou ik zeggen: pak een boek of kijk een serie. Je vindt nieuwe manieren om ergens tegenaan te kijken. Als je The White Lotus hebt gezien, zie je opeens dat er veel dingen aan je eigen relatie wél oké zijn.’

Levens- of doodsangst?

‘Levensangst. Ik vind het eng wat er allemaal gebeurt. Ik wantrouw de overheid. Ik ben niet bang voor een complot, maar voor het tegenovergestelde ervan: de overheid heeft geen idee waar zij mee bezig zijn – luister maar naar de podcast Stuurloos van Kustaw Bessems.

‘Het kabinet legt besluiten van de rechter naast zich neer, er zijn bij de Belastingdienst zulke verouderde systemen dat de btw op wortels niet kan worden verlaagd, de rechterlijke macht is overbelast en de handhaving is uitgeput. Hoe veilig kun je je dan nog voelen? Dan is het toch een kwestie van tijd voordat er totale anarchie uitbreekt?’

Prozac of proza?

‘Prozac, daar dank ik mijn leven aan. Mensen zeggen dat je er emotioneel van afvlakt, maar voor mij werkt de piekerdemper als een tierelier.

‘Artsen hebben alarm geslagen omdat er te veel angstremmers en antidepressiva worden voorgeschreven. Dat klopt, maar je moet je ook afvragen waarom dat gebeurt. We leven in een maatschappij die voor de meeste mensen, zo heb ik het idee, zonder pillen niet meer is vol te houden. De druk, de onzekerheid, de competitie.

‘Als ik lekker op de bank zit, merk ik aan mijn gespannen schouders dat ik me ergens voor aan het schrap zetten ben. Terwijl ik alles heb wat mijn hartje begeert: lieve familie, lieve vrienden, lieve geliefde, geweldige cavia’s.

‘Maar als je ernaar streeft om ontspannen op de bank te zitten, ben je actief met maakbaarheid bezig, terwijl ik het idee heb dat dat er ook weer voor zorgt dat je juist zo strak staat.

‘Ik heb mezelf moeten aanleren om tijd te verspillen. De Franse filosoof Jean Baudrillard zei dat vriendschap de bereidheid is om tijd met elkaar te verspillen. Ik probeer vriendschap te sluiten met de onrust in mij. Daarom ben ik ook gaan gamen.

‘Ik kies dus voor prozac, George Saunders moet helaas weg. Maar de poëzie mag blijven, toch?’