Tien jaar na het doodslaan van grensrechter Richard Nieuwenhuizen: ‘Zijn dood heeft helaas niets veranderd’
De voetbalclub in Almere van grensrechter Richard Nieuwenhuizen, in 2012 doodgeslagen na een voetbalwedstrijd tegen het Amsterdamse Nieuw Sloten, heeft het herdenkingsbordje verwijderd. De oproep tot respect leidde tot te veel agressie. Hoe is de sfeer er nu?
Een frisse zaterdagmiddag op sportpark Polderkwartier in Almere. Zonnestralen vallen in lichtbundeltjes door de bomen, als Buitenboysvoorzitter Richard Langeveld (50) vanuit de bestuurskamer naar het aanpalende voetbalveld wijst. “Daar,” zegt hij, zijn vinger priemend tegen het glas. “Dáár gebeurde het.”
‘Daar’ is een plek op het veld, die dankzij de gevallen herfstbladeren vandaag een ontwapende onschuld ademt. Een plek waarop de grassprieten aanhoudend plat worden gehold door 22 pupillenspelers, die uitstralen ooit een Frenkie de Jong of Memphis Depay te willen worden. Het is die plek waar op 2 december 2012 een van de grootste tragedies in de historie van het amateurvoetbal plaatsvond. De toen 41-jarige grensrechter Richard Nieuwenhuizen kreeg er na het jeugdduel Buitenboys B3-Nieuw Sloten B3 zoveel klappen van leden van de bezoekende vereniging dat hij later zou bezwijken. “Ik zie hem hier nóg in de bestuurskamer zitten,” doelt Langeveld op de lichamelijke schade bij Nieuwenhuizen, die aanvankelijk leek mee te vallen. “Even later was hij dood.”
Nog altijd, bekent Langeveld, vraagt hij zich af hoe zijn dood te voorkomen was geweest. “Met de kennis van nu zeg ik: was ik maar naar Richard toegelopen toen ik hem tijdens de wedstrijd behoorlijk emotioneel bezig zag. Zo van: ‘Laat mij maar effe vlaggen.’ Maar ja, dat het zo dramatisch zou aflopen verwacht je niet.”
Een minuut stilte
De doodslag op Nieuwenhuizen, waarvoor zes jeugdspelers en een 50-jarige vader van de Amsterdamse voetbalclub Nieuw Sloten zijn veroordeeld, had in 2012 grote impact. Buitenboys en de nabestaanden ontvingen condoleances vanuit de hele voetbalwereld, tot Real Madrid aan toe. Voorafgaand aan alle wedstrijden in het (prof)voetbal was een minuut stilte. En voor de KNVB betekende de dood van Nieuwenhuizen – vader van drie zoons – het startsein van de actie ‘Tegen geweld, voor sportiviteit’.
Grote vraag: hoe is het sentiment nu in het amateurvoetbal? Heeft de dood van de Almeerder tot structurele verandering geleid? Heeft zijn overlijden, hoe wrang dit ook klinkt, iets goeds opgeleverd?
In de bestuurskamer van Buitenboys slaakt Langeveld een diepe zucht. “Het liefst zou ik zeggen dat die tragische gebeurtenis ervoor gezorgd heeft dat geweld in het amateurvoetbal volledig uitgebannen is. Maar, heel eerlijk: in tien jaar tijd is niets veranderd. Er is nog steeds heel veel agressie. Een verdrietige conclusie.”
Langeveld – behalve voorzitter ook scheidsrechter bij Buitenboys – somt enkele voorbeelden op. Als leidsman moest hij eens de kleedkamer in vluchten, toen een stuk of zes voetballers hem na een vermeende verkeerde beslissing achternazaten. En enige weken geleden ging een wedstrijd tegen een andere club uit de Randstad gepaard met ongeregeldheden. Nadat spelers van de tegenstander volgens de lezing van Langeveld de confrontatie hadden gezocht, zag hij hoe die ook hulp van broers en vrienden kregen. Prompt stond de parkeerplaats vol met scooters, vertelt hij: ‘een dreigende situatie’.
“Negentig procent van de tijd is het fantastisch om je als clubvrijwilliger in te zetten,” benadrukt hij. “Maar die overige tien procent, waarin je in gesprek moet met gemeente of politie om de veiligheid van je spelers te waarborgen rondom een amateurpotje, kun je missen als kiespijn.”
Agressie is nooit helemaal uit te bannen
De cijfers van de KNVB onderstrepen dat geweld in amateurvoetbal nog altijd niet is geweken, al laten die wel een daling van het aantal incidenten zien. In seizoen 2011-2012 zijn door de bond 211 zware schorsingen opgelegd op basis van 751.397 wedstrijden. Afgelopen seizoen waren dit 81 straffen op basis van 714.653 wedstrijden. Het gaat in deze gevallen niet om een schorsing van zes wedstrijden maar om een voetbalverbod van een jaar of langer.
Daarnaast moesten 148 voetballers een zogenaamde Halt 1-training ondergaan en 63 een Halt 2-training. Die laatste sancties zijn sinds 2016 mogelijk. Dat jaar is de aanklager amateurvoetbal geïntroduceerd, die jongeren tussen de 12 en 23 jaar kan doorverwijzen naar Bureau Halt.
“Die getallen zeggen me weinig, het is maar net hoe je ze interpreteert,” reageert Jan Derksen, als gedragswetenschapper verbonden aan de Vrije Universiteit van Brussel en de Radboud Universiteit Nijmegen. “Sport, en dan bij uitstek voetbal, drijft op competitie. Op rivaliteit. Elk onderzoek vertelt je dat je dit soort gedrag niet voorkomt met het uitdelen van harde straffen. Veel eerder met het ombuigen van gedrag. De psychologische bron van voetbal is nou eenmaal agressie. Het klinkt bitter en cynisch, maar je zult geweld in het voetbal nooit helemaal uitbannen.”
Ouders zijn vaak erger dan hun kinderen
Vaststaat dat Buitenboys – een vereniging met zo’n 1400 leden – vooroploopt om hier wel in te slagen. Terwijl het eerste elftal deze zaterdagmiddag doelpunt na doelpunt incasseert tegen Maarssen en door de warme kantine een walm van frikadellen trekt, laat Langeveld in de bestuurskamer aan duidelijkheid niets te wensen over. Op zijn vereniging is, stelt hij, geen plaats voor mensen die over de schreef gaan. “Ons beleid is heel overzichtelijk. Iedereen blijft hier met zijn poten van zijn tegenstander of de scheidsrechter af. Niemand scheldt hier met het woord kanker. En wie zich toch misdraagt, kan onmiddellijk vertrekken. Wij staan voor een veilig sportklimaat en dat veilige sportklimaat leven we strikt na.”
Die duidelijke aanpak werkt, ervaart Langeveld. In zeven jaar voorzitterschap heeft hij amper leden weggestuurd. En de keer dat hij wél een speler royeerde, lag de oorzaak impliciet bij diens vader, die zich tijdens een potje minivoetbal volgens hem zó agressief uitte dat hij geen andere keuze had beiden de deur te wijzen. “Ouders zijn vaak erger dan hun kinderen,” ervaart de preses. “Je zou haast zeggen: zet ze verplicht achter een hek tijdens wedstrijden. Alleen is het in de praktijk nauwelijks te doen om overal hekken te plaatsen. Feit is dat onze spelregels ook voor de ouders gelden. Wangedrag is wegwezen. We tolereren geen agressie.”
Heft in eigen hand
Langeveld gaat voor over het Almeerse sportpark. Tot voor kort prijkte hier, pal naast de kantine, een bordje met daarop de tekst ‘Richard Nieuwenhuizen Veld’ en daaronder de boodschap ‘Zonder respect geen voetbal’. Dat bord is, vertelt de voorzitter, weggehaald. Eenvoudigweg omdat hij en zijn medebestuursleden ervoeren dat de aanwezigheid ervan de agressie bij tegenstanders juist aanwakkerde. “Bij elke overtreding van een van onze spelers kreeg je de reactie: Jullie zijn toch die club die tegen zinloos geweld is?” vertelt Langeveld. “Vandaar onze beslissing het bord weg te verwijderen.”
In plaats daarvan kiest Buitenboys voor een, zoals de club zelf zegt, ‘de-escalerende aanpak’. Langeveld stelt zijn bezoek voor aan de man die bij de vereniging het trainen van clubscheids- en grensrechters voor zijn rekening neemt. In de praktijk zijn dit meestal ouders of oudere jeugdspelers. Insteek ervan: hun leren een duel objectief te leiden en daarnaast voorbereid te zijn op mogelijke incidenten. Even verderop struinen twee vrijwilligers in blauwe hesjes en met mobilofoon langs de velden. Mochten zij op een potentieel dreigende situatie stuiten, dan is hulp zo moeiteloos ingeroepen. De Almeerse vereniging neemt het heft om geweld tegen te gaan kortom in eigen hand en dat kan volgens Langeveld ook niet anders.
“Ik heb soms het gevoel dat we er als clubs te vaak alleen voor staan, dat we een roepende in de woestijn zijn. Wil je écht verandering teweegbrengen in het amateurvoetbal, dan zouden overal dezelfde gedragsregels moeten gelden. Dan zou je overal goed opgeleide clubscheidsrechters moeten hebben. Dan zou je overal keihard moeten optreden tegen raddraaiers. De KNVB moet dit veel nadrukkelijker faciliteren.”
Ultieme sanctie
De KNVB stelt dat wel degelijk sprake is van begeleiding van verenigingen in de vorm van monitoren, duiden, sturen én beboeten met als ultieme sanctie: een club het lidmaatschap ontnemen. Dat is tot nu toe twee keer gebeurd, zegt een woordvoerder. Van de 2865 verenigingen die zijn aangesloten bij de KNVB, zijn er volgens haar tussen de 40 en 70 ‘die in relatie tot veiligheid aandacht vragen’. Dit aantal is ‘vrij stabiel door de jaren heen’.
Voor de Almeerse voorzitter Langeveld is het duidelijk: er is nog altijd werk aan de winkel. De avondzon valt al over sportpark Polderkwartier als nog eenmaal de naam van de gestorven grensrechter klinkt. “Je hoopt zo dat Richard het laatste dodelijke slachtoffer is geweest in het amateurvoetbal,” besluit Langeveld. “Maar garanties daarop durf ik helaas niet te geven.”
Voor altijd onderdeel van de voetbalgeschiedenis
De dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen leidde tot forse straffen. Vijf jeugdspelers van SV Nieuw Sloten die vijftien of zestien jaar waren tijdens het incident in 2012, werden in 2013 veroordeeld voor doodslag en kregen een straf opgelegd van twee jaar jeugddetentie waarvan zes maanden voorwaardelijk. Een zesde speler kreeg een jaar jeugddetentie waarvan twee maanden voorwaardelijk. De zwaarste straf was voor een vader van een van de spelers: hij kreeg zes jaar gevangenisstraf. In hoger beroep bleven vrijwel alle straffen staan.
Ook de KNVB deelde forse straffen uit aan de spelers. Bijna alle veroordeelde spelers werden levenslang geschorst, op een na, die een schorsing kreeg van 60 maanden. Na de dood van Nieuwenhuizen zei directeur amateurvoetbal van de KNVB Jan Dirk van der Zee dat ‘dit tragische incident voor altijd onderdeel is van de geschiedenis van het Nederlandse voetbal’.
Nieuw Sloten-voorzitter Frans Mobron zei naderhand dat het een zwarte dag was voor de in 2004 opgerichte club. Hij nam het team direct uit de competitie en royeerde de spelers die bij het doodschoppen van Nieuwenhuizen betrokken waren. Ook zegden spelers van drie van de 42 elftallen hun lidmaatschap op, omdat ze niet langer meer wilde uitkomen voor de club. Verder gingen er stemmen op binnen de vereniging om de ‘besmette naam’ van de club te veranderen, maar dat ging niet door. Op vragen van Het Parool hoe de club er nu voor staat, wil de club niet ingaan, er is ‘niemand beschikbaar’.
Wel is te zien dat de club in aantal teams flink achteruitgegaan is. Op dit moment zijn er veertien teams actief namens Nieuw Sloten in KNVB-competities, waarvan vier meidenelftallen en een vrouwenelftal. Een eerste elftal op zaterdag en zondag ontbreken.
Jesper Roele
Luister ook naar onze podcast Amsterdam wereldstad:
Video wordt geladen...