Strandeiland is nu nog zanderig, maar straks vol nieuwe woningen

Je zal in Nederland hard moeten zoeken om nieuwer land te vinden dan Strandeiland. Het is er, hoe kan het ook anders, zanderig. Met plukjes groen die overal de kop opsteken. De wind en de vogels hebben vrij spel. En jochies op crossfietsen die zich van de hekken eromheen niets aantrekken.

Maar bovenal is Strandeiland reusachtig. Wie in een rechte lijn loopt van de noordwestelijke naar de zuidoostelijke punt, legt bijna twee kilometer af. In een terreinauto rij je vanaf strand Blijburg door het op sommige plekken nog mulle zand. De hoogbouw van Almere is kilometers dichterbij dan het Paleis op de Dam, Pampus voelt alsof het maar een klein stukje zwemmen is, je kunt het bijna aanraken.

Het is nog maar even geleden dat het allemaal niet bestond. Het Amsterdamse vasteland hield een tijdje op bij Centrumeiland. En daaraan vast ligt nu, sinds twee jaar, aangeplempt land op een plek waar sinds mensenheugenis water lag. En het zal niet lang duren voordat dit land wordt gebruikt voor waar het allemaal om te doen was: huizen. Het grootste strand van Nederland is maar een tussenfase.

Het ging allemaal niet zonder slag of stoot met Strandeiland: toen in 1996 besloten werd tot de aanleg van IJburg, was het de bedoeling dat het project in 2010 zou zijn afgerond. Maar de financiële crisis veranderde alles, waardoor de ontwikkeling na Haveneiland en Steigereiland stokte.

215 voetbalvelden

Inmiddels ligt het er dus en is de bodem voldoende ingeklonken. 8000 woningen staan er ingetekend op de 138 hectare ingeklonken land. Goed voor 215 voetbalvelden. Op een aantal daarvan zal daadwerkelijk worden gesport, de rest van al die ruimte wordt volgebouwd met huizen, want de nood is hoog, het tekort aan woonruimte voorziet de wooncrisis maand na maand van nieuwe brandstof.

Ernaast zal, in de toekomst, nog Buiteneiland worden opgespoten: een eiland met een ‘natuurlijk karakter’ en onder meer ruimte voor een park ter grootte van het Vondelpark. Het moet het sluitstuk vormen van de IJburgarchipel. Op Buiteneiland is 5,5 hectare gereserveerd voor sportvelden. In de huidige plannen wordt rekening gehouden met de bouw van maximaal 500 woningen op het eiland.

Het is meer dan een slok op een borrel, deze woningbouw gaat zoden aan de dijk zetten. Zoals Oost sowieso een van de hofleveranciers is van woningbouw in de stad. Op IJburg worden lege plekken ingevuld en op Centrumeiland zijn de contouren van weer een nieuwe buurt al duidelijk te onderscheiden: gedurende de komende periode zullen hier de meeste woningen worden opgeleverd.

Hier gaat het gebeuren

Maar de komende jaren ligt het zwaartepunt op Strandeiland, op het alleroostelijkste puntje van de stad. “Hier gaat het gebeuren,” zegt woningbouwwethouder Reinier van Dantzig, terwijl hij uitkijkt over de plak vers zand. De wethouder is op werkbezoek. Naar het Zeeburgereiland, waar de Baaibuurten en Sluisbuurt op het programma staan, en naar Strand- en Centrumeiland dus. “Het is een embryonaal proces, heel mooi om te zien hoe zo’n nieuw deel van de stad ontstaat.”

Van Dantzig laat zich overal bijpraten. De opdracht in het coalitieakkoord is duidelijk: er moet worden gebouwd, 7500 woningen per jaar. Dat is ambitieus, zegt hij, en de ambtenaren die hij spreekt zeggen het met hem. Wat is de actuele stand van zaken, wat hebben ze nodig, vraagt hij. Snelle beslissingen, klinkt het. “Dat komt binnenkort op je bureau.”

Wat hier gebeurt, is het inkleuren van een leeg vel papier: niet gehinderd door bestaande bebouwing of historische afspraken kan de gemeente min of meer zijn gang gaan. Hoeveel huizen, hoeveel scholen, hoeveel commerciële en hoeveel maatschappelijke voorzieningen, het kan met een zekere mate van vrijheid worden uitgewerkt op de tekentafel. Een zwembad, groen, horeca? Dit is het moment. Een speeltuin voor stadmakers.

Nachtclub onder brug

Strandeiland wordt voor iedereen, maar de nadruk zal er liggen op woningen voor gezinnen, zegt Van Dantzig. De verdeling 40-40-20 (40 procent sociale huur, 40 procent middelduur en 20 procent dure huur en koop) is om die reden losgelaten voor 40-25-35. Maar ook komen er tijdelijke woningen voor statushouders en jongeren. Vooralsnog ook ingetekend: een ondergrondse nachtclub onder de brug naar Strandeiland. Door de locatie zullen buren geen last hebben van geluidshinder. De wethouder, een horecaman, is enthousiast.

Binnenkort gaat de schop de grond in voor de bouw van de eerste huizen: de flexwoningen worden in elkaar gezet bij wat straks de Muidenbuurt gaat heten. De andere helft van Strandeiland luistert dan naar de naam Pampusbuurt. Eind 2025 zullen de eerste bewoners erin trekken. Pioniers: voor scholen en winkels zullen zij nog even aangewezen zijn op voorzieningen aan de andere kant van de IJburgbaai.

Zoals overal elders in de stad: woningbouw gaat gefaseerd. Het ontbreekt de stad aan mankracht om overal tegelijk grond uit te geven. En bovendien: als iedereen tegelijk met nieuwe huizen aan de slag gaat, wordt het onwerkbaar voor de bouwers. En stel je voor dat er een nieuwe crisis komt, dan is het leefbaarder om een halve wijk helemaal af te hebben dan een hele wijk half.

De Derde Les van IJburg

De planning is op z’n zachtst gezegd complex: een buurt vormgeven vanaf een tekentafel mag dan ideaal klinken, er komt veel bij kijken. Bruggen die ooit gebruikt gaan worden liggen al te wachten op het strand, er is in de ontwerpen rekening gehouden met het geval dat er ooit, óóit, een ov-verbinding tot stand komt tussen Amsterdam en Almere. En nog een stuk of tienduizend van dat soort dingen.

Complex dus. Maar tegelijk: het wiel is toch al vaker uitgevonden. Wat hebben de gebiedsontwikkelaars geleerd? Van alles, maar een goeie is wat een van hen de Derde Les van IJburg noemt: als je denkt dat je genoeg scholen hebt, bouw er dan vooral een paar meer. Die blijk je altijd nodig te hebben.