Kabinet onder toenemende druk: waar blijft de financiële hulp?
Voor coalitie en kabinet breken twee belangrijke weken aan. Er wachten grote besluiten over financiële hulp aan burgers.
Het wordt een sombere, wellicht zelfs zwartgallige boodschap die onderweg is naar het kabinet. Komende vrijdag presenteert het Centraal Planbureau (CPB) de economische vooruitzichten voor de komende anderhalf jaar. Politiek Den Haag vreest het ergste.
Miljoenen Nederlanders wacht een financieel zware periode, met duurdere boodschappen en oplopende prijzen voor gas en elektriciteit. De energierekening dreigt voor lagere inkomens deze winter onbetaalbaar te worden.
Het zorgt voor hoogspanning op het Binnenhof én voor toenemend gemor vanuit de oppositie: waar blijven de noodzakelijke ingrepen van het kabinet? In het coalitieakkoord beloven VVD, D66, CDA en ChristenUnie een ‘evenwichtig en gemiddeld positief koopkrachtbeeld voor iedereen’ na te streven. Dit document is slechts acht maanden oud, maar lijkt geschreven in een ander tijdsgewricht. In maart zei premier Mark Rutte, nadat Rusland buurland Oekraïne was binnengevallen en de eerste prijsstijgingen zichtbaar werden, dat koopkrachtverlies voor de hand ligt. Hij zou wel proberen de terugval te ‘dempen’.
Sindsdien heeft het kabinet miljarden euro’s uitgetrokken om de pijn enigszins te verzachten. Zo is de belasting op energie verlaagd en krijgen de laagste inkomens een toeslag. Maar het is allerminst de oplossing voor de financiële malaise die nog lang niet op het hoogtepunt lijkt.
Principiële keuzes: wie verdient steun en op welke manier
Het kabinet heeft nog twee weken de tijd om aanvullende maatregelen te treffen. Op vrijdag 26 augustus moet de begroting van 2023 rond zijn, zodat de Raad van State tijd genoeg heeft om er nog voor Prinsjesdag een oordeel over te vellen.
Deze en volgende week staan de ministers voor ingewikkelde en principiële keuzes: wie verdient steun en op welke manier? De ingrepen die het kabinet in het voorjaar deed, waren allesbehalve zaligmakend. Ten eerste was de verlaging van het energiebelasting een generieke maatregel, zodat ook de rijkeren ervan profiteerden. Ten tweede ontvingen de lagere middeninkomens niet die specifieke toeslag, terwijl ook binnen die groep energiearmoede dreigt.
De oppositie wordt almaar ongeduldiger, gevoed door alarmerende berichten van energiemaatschappijen die waarschuwen dat hun klanten een gure winter wacht. Dat ongeduld is goed verklaarbaar. In het voorjaar weigerde het kabinet extra maatregelen te treffen, onder andere omdat de uitvoeringsorganisaties het niet aan zouden kunnen. Rutte en minister van financiën Sigrid Kaag verwezen naar Prinsjesdag. Dát is het moment voor nieuwe hulp. De harde, achterliggende boodschap was dat dit pas in 2023 effect zal hebben en niet meer het lopende jaar.
Extra stappen
Ondertussen zien ook de oppositiepartijen de inflatie naar grote hoogte stijgen, maar een Kamerdebat hierover krijgen ze in het zomerreces niet geregeld. De coalitiepartijen willen er niet aan. “Zonder nieuwe cijfers over de koopkracht en zonder nieuwe kabinetsvoorstellen, zou dat een onmachtig debat worden dat niemand echt verder helpt”, zegt CU-fractievoorzitter Gert-Jan Segers. Hij roept het kabinet wel op ‘extra stappen’ te zetten, “want nu komt het erop aan te laten zien dat we solidair zijn met elkaar.”
Die extra stappen zullen er komen, de vraag is welke. Wat zou kunnen is het minimumloon versneld verhogen of het zwaarder belasten van grotere vermogens. Ieder besluit kost geld en overal doemen politieke meningsverschillen op.
Wat het kabinet precies van plan is, blijft vooralsnog onduidelijk. De ministers hielden zich stil deze zomer, in afwachting van de belangrijke CPB-cijfers die later deze week volgen. Voor oppositiepartijen was het reden genoeg om het kabinet onzichtbaarheid te verwijten, net als rond die andere crisis, over stikstof en de toekomst van de boerensector. Een patroon dus.
Lees ook:
Hoge energiekosten compenseren: eenvoudig én goedkoop wordt het niet
De hoge energiekosten voor lage inkomens verzachten kan op vele manieren. Maar simpel én niet te duur gaan niet snel samen, laat CE Delft zien.
Energieleveranciers: veel Nederlanders dreigen in de financiële problemen te komen
Het aantal mensen dat hun maandelijkse energierekening niet meteen, of helemaal niet kan betalen, neemt toe en zal nog verder stijgen. Met name de klanten met een aflopend vast contract dreigen in de problemen te komen, melden Essent, Vattenfall en Eneco.