Dit Taiwanese bedrijf voorziet de wereld van chips – en is daardoor begeerd door de VS en China

Intel inside – wie in vroeger tijden een computer kocht, werd met reclames op het hart gedrukt dat er een processor van Intel in moest zitten. De Amerikaanse fabrikant maakte het hart van moderne computers en iedereen mocht het weten. Hoe anders is het nu. Kenners weten misschien nog wel dat er een Bionic A15-chip in hun laatste iPhone 13 zit, maar niet wie de fabrikant is. Dat is niet Apple. Apple ontwerpt zijn eigen chips weliswaar, maar ze worden elders in elkaar geschroefd. In Taiwan bij de Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC).

Vorige week bracht Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, haar veelbesproken bliksembezoek aan Taiwan. Onderdeel van het gecondenseerde programma was ook een lunch met Mark Liu, de hoogste baas van de grootste chipfabrikant ter wereld, TSMC. Logisch, want TSMC speelt een rol op het internationale geopolitieke schaakbord.

De aanduiding ‘grootste’ is niet overdreven. Afhankelijk van de definitie verschillen de percentages, maar de uitkomst is in alle gevallen indrukwekkend. Volgens de ene berekening heeft TSMC (jaaromzet: 56 miljard euro) meer dan de helft van de totale wereldwijde markt voor chipfabricage in handen, terwijl een andere zelfs op percentages van 90 procent uitkomt. Dat laatste geldt dan voor het in elkaar zetten van geavanceerde chips. Deze worden bijvoorbeeld in moderne smartphones gebruikt.

Onmisbaar

Het is simpel: de wereld kan niet meer zonder chips. Zonder chips geen auto’s, koelkasten, computers, telefoons, militaire vliegtuigen of kassa’s. En TSMC speelt hierin dus een hoofdrol. Er zijn wereldwijd best veel chipfabrikanten, maar er is sinds de coronapandemie een nijpend tekort. Bovendien is bijna niemand in staat geavanceerde chips te maken. Dit zijn chips die gebruikmaken van extreem veel transistors op een minuscuul oppervlak.

TSMC kan dit, net als bijvoorbeeld het Koreaanse Samsung. Overigens niet zonder Nederlandse hulp. Beide fabrikanten zijn klant van het Veldhovense ASML, dat de peperdure hightechmachines levert voor het fabriceren van chips. Zonder ASML geen TSMC, en zonder TSMC geen chips voor uw laatste iPhone.

Pikant genoeg heeft zowel TSMC als ASML Philips-wortels. ASML was ooit een dochteronderneming van Philips, terwijl de Eindhovenaren in 1987 aan de wieg stonden van TSMC. De Taiwanese overheid had destijds de visionaire blik om een moderne chipfabriek te bouwen die in opdracht van andere partijen zou produceren, wat toen een revolutionair idee was. Philips investeerde en kreeg 28 procent van de aandelen in handen. Dat groeide later nog tot maar liefst 38 procent. 

Philips verkocht in 2008 zijn laatste pakket van 383 miljoen aandelen, vergezeld van het droge commentaar: ‘Als resultaat van deze verkoop bezit Philips geen belang meer in TSMC.’ Natuurlijk is het achteraf gemakkelijk om te lachen over eerder genomen beslissingen, maar de rekensommen zijn er niet minder pijnlijk om. Philips is momenteel zo’n 17 miljard euro waard, terwijl de waarde van voormalige probleemdochter ASML 229 miljard is. TSMC is met zo’n 445 miljard nog veel meer waard. Het kan verkeren.

Wereldmacht

Het belang van TSMC gaat veel verder dan alleen in blote cijfers is uit te drukken. ‘Wie geavanceerde chips kan maken, heeft de wereldmacht in handen’, stelde Bram Nauta (hoogleraar elektrotechniek aan de Universiteit Twente) twee jaar geleden nog tegenover de Volkskrant. Het oplopende conflict tussen de Verenigde Staten en China – Trump zette honderd Chinese techbedrijven op de zwarte lijst – zorgde er onder andere voor dat Huawei acuut in de problemen kwam, omdat de fabrikant zonder chips kwam te zitten. Op dat moment werd zonneklaar dat China één essentieel onderdeel in zijn techstrategie was vergeten: de productie van geavanceerde chips. Er zijn diverse Chinese chipfabrieken, maar die kunnen niet wat TSMC of Samsung kan.

Niet alleen China is gevoelig afhankelijk van de Taiwanezen, ook de Verenigde Staten zijn dat. Het is precies de reden dat de overheid daar nu met een grote bak geld op de proppen komt die ervoor moet zorgen dat ook daar de productie (weer) op gang komt. Overigens heeft zowel TSMC als Samsung op dit moment al fabrieken in de VS. 

Ook China probeert met investeringen ultramoderne fabrieken te bouwen, maar het opzetten van een eigen chipindustrie is een kwestie van bijzonder lange adem. Die tijd is er eenvoudigweg niet. ‘China heeft geen plan B’, constateerde hoogleraar Nauta twee jaar geleden al. ‘Of, nou ja: Taiwan binnenvallen.’ Dit scenario is er de laatste maanden niet minder waarschijnlijk om geworden. Daarmee is TSMC niet alleen een economische, maar ook een geopolitieke factor van belang.