Nieuwe zoektocht naar mysterieuze verdwijning Arjen Kamphuis: ‘Er zijn zoveel dingen die niet kloppen’

Kamphuis hielp journalisten, advocaten en mensenrechtenactivisten om buiten het zicht te blijven van geheime diensten en hun bronnen te beschermen. Hij assisteerde ook klokkenluiders die door hun onthullingen moesten vrezen voor hun leven. Sinds zijn verdwijning gaan de wildste verhalen over hem rond. 

De politie gaat nog altijd uit van een noodlottig kajakongeluk, maar dat scenario gaat er bij de vrienden van Kamphuis niet in. Zij hebben een crowdfundingsonderzoek opgezet om het nieuwe onderzoek te financieren. Ook werkten zij mee aan de nieuwe serie Ze weten alles van je in de hoop dat de vermissingszaak meer aandacht krijgt. In de vierdelige serie, een mix van documentaire en fictie, komen alle feiten, theorieën en open vragen rond de verdwijning aan bod.

Wilde theorieën

Een zoektocht met onderwaterdrones moet uitwijzen of het lichaam van Kamphuis op de bodem van de Skjerstadfjord ligt. Daar, boven de poolcirkel, werd de bekende cyberexpert, die zich inzette voor onderzoeksjournalisten en klokkenluiders zoals Julian Assange van Wikileaks, op 20 augustus 2018 voor het laatst gezien. Enkele weken later werden zijn kajak, paspoort en laptop in het water gevonden. Vlak bij een basis van de Noorse inlichtingendienst, die gegevens verzamelt voor onder meer de Amerikaanse National Security Agency (NSA). 

Dat leidde al snel tot de wildste theorieën. Was Kamphuis wel echt op vakantie, zoals hij beweerde? Of ontmoette hij er een klokkenluider voor explosieve informatie? Vreesde hij voor hetzelfde lot als Assange en zette hij een ongeluk in scène om van de radar te verdwijnen? Of is hij misschien ontvoerd door een geheime dienst die hij dwarszat? Of vermoord? 

_{Tekst gaat verder onder de kaart.}

Privédetective

Privédetective Frank van der Goot, een bekende forensisch patholoog die onder meer betrokken was bij onderzoek naar de in Panama omgekomen Kris en Lisanne, heeft een plan gemaakt voor een laatste zoekactie. De vrienden van Kamphuis hebben een fondsenwerving opgezet om die te financieren.

“Een lichaam zou berusting brengen,” zegt Jos Weyers, een goede vriend van Kamphuis uit de hackerswereld. “Ik zou natuurlijk veel liever hebben dat hij alsnog ergens opduikt, maar dat scenario is na zo’n lange tijd zonder ook maar één digitaal voetspoor wel erg onwaarschijnlijk.”

De Skjerstadfjord, waar Kamphuis voor het laatst werd gezien, is immens: ruim 80 kilometer lang, 4 kilometer breed en tot wel 400 meter diep. Van der Goot wil onder meer de drones inzetten om de bodem af te speuren. Ook is hij van plan zelf te gaan zoeken langs de oevers van de fjord. “Dat zijn spullen in het water zijn gevonden, hoeft niet te betekenen dat hij zelf in het water is beland. Voor hetzelfde geld ligt hij ergens langs de oever in het gras. Maar daar is voor zover bekend nooit gezocht.”

Ongeluk? 

Het politieonderzoek is een jaar na de verdwijning van Arjen Kamphuis gesloten. De Noorse politie gaat uit van een kajakongeluk als meest aannemelijke scenario. Maar zijn vrienden geloven dat niet. “Er zijn zo veel dingen die niet kloppen,” zegt Ancilla van de Leest, voormalig lijsttrekker van de Piratenpartij. “Dat hij uit de trein is gestapt voor een pleziertochtje is in elk geval uitgesloten. Het was twee weken prachtig weer geweest, maar die avond regende en waaide het hard. Waarom zijn sommige spullen van hem die meteen naar de bodem zouden zakken, zoals zijn laptop en telefoon, wel gevonden en zijn zwemvest niet?”

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Zijn vrienden zagen Kamphuis vooral als een begenadigd pleitbezorger voor online privacy en veiligheid. Kamphuis trainde journalisten en gaf veel lezingen op congressen en hackersevenementen. Vooral in het jaar voor zijn verdwijning was hij daarvoor veel op reis. Kan het zijn dat hij die reizen als dekmantel gebruikte om klokkenluiders te ontmoeten en geheime informatie te verspreiden? 

Bekend is dat in zijn rugtas altijd meerdere telefoons en laptops zaten om veilig te werken: eentje van vóór 2008 die nog nooit contact heeft gemaakt met internet en een om mee te mailen, googelen en twitteren. Zelfs onder de douche droeg hij twee usb-sticks: eentje met gevoelige data en eentje met het besturingsprogramma Linux voor zijn laptop. 

Onderzoeksjournalist Sanne Terlingen, een andere vriendin van Kamphuis: “Bij normale mensen zou een ongeluk misschien de meest logische conclusie zijn. Maar bij Arjen is dat niet vanzelfsprekend.”

TV-serie

In de hoop om de vastgelopen verdwijningszaak weer in beweging te krijgen, besloten zijn vrienden mee te werken aan de serie Ze weten alles van je, die nu te zien is bij Videoland. In de vierdelige reeks, een mix van documentaire en fictie, worden alle feiten, theorieën en open vragen rond de verdwijning op een rijtje gezet. Daartoe worden de vrienden van Kamphuis geïnterviewd door een fictief personage, de onderzoeksjournalist Nadia (gespeeld door Charlie Chan Dagelet).

Naarmate zij dieper in de verdwijningszaak duikt, krijgt ze te maken met exact die gevaren waarvoor Kamphuis waarschuwde. Worden haar telefoongesprekken afgeluisterd? Wie heeft haar computer gehackt? Wat moet ze doen met een usb-stick die een bron haar heeft toevertrouwd en waar de inlichtingendienst op aast? 

_{Tekst gaat verder onder de tweet.}

Niet vergeten

Die verhaallijn moet de kijker aan het denken zetten over online privacy, bescherming tegen machtsmisbruik door overheden en het belang dat journalisten hun werk kunnen doen. Doelen waar Kamphuis zijn leven aan had gewijd, maar waar de doorsnee gebruiker van Facebook, Google of Apple (bedrijven die gegevens van gebruikers uitleveren aan de Amerikaanse overheid die ze gebruikt voor grootschalige surveillanceprogramma’s) niet elke dag bij stilstaat. “We willen dat Arjen als persoon niet wordt vergeten, en dat geldt zeker ook voor zijn boodschap. In de serie komt die goed uit de verf,” zegt Van de Leest. 

Het frustreert zijn vrienden dat de politie uitgaat van een dodelijk ongeluk en zijn dossier heeft gesloten, terwijl de FBI zijn dossier niet wil vrijgeven, omdat hij niet doodverklaard is. “Zo komen we niet verder,” zegt Van de Leest. “Ook voor de familie is dat erg moeilijk. We blijven hangen tussen hoop en rouw.”