China wil invloed in Stille Zuidzee vergroten via veiligheidspact met tien eilandstaatjes

Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi was donderdag op de Salomonseilanden, die al een stap verder zijn dan de buurlanden. Deze eilandengroep verbijsterde in maart regionale regeringsleiders van Nieuw-Zeeland tot Japan met een omstreden veiligheidsverdrag, waarbij de Chinese marine de Salomonseilanden gebruikt als aanleg- en bevoorradingsplaats. Het verdrag is inmiddels uitgebreid met toegang tot de visgronden voor Chinese vissers. In ruil daarvoor kan de president van de Salomonseilanden een beroep doen op Chinese politie en legertroepen.

Zowel China als de Salomonseilanden ontkent dat hun samenwerking in een Chinese marinebasis voorziet, maar Australië, Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en Japan vrezen dat Beijing deze verstrekkende samenwerking stilletjes zal uitbouwen tot een vorm van permanente militaire aanwezigheid in dit zeer strategische gebied.

Washington is al langer bezig de speelruimte van China in te tomen met president Bidens zogenoemde Strategie voor de Indo-Pacifische regio. Uitgerekend tijdens Bidens recente bezoek aan Azië werd de Stille Zuidzee-reis van Wang Yi aangekondigd. Wang trekt opvallend veel tijd uit voor de veelal armlastige eilandjes: hij blijft er tien dagen.

Machtsverhoudingen

Het hoogtepunt moet maandag plaatsvinden, als Wang met de staatshoofden van Fiji, Tonga, de Salomonseilanden, Kiribati, Samoa, Vanuatu en Papoea-Nieuw-Guinea tot zaken probeert te komen. Deelname aan deze ‘Gemeenschappelijke Ontwikkelingsvisie’, zoals het samenwerkingsplan in een door Beijing rondgedeeld concept wordt genoemd, wordt ook Micronesië, Niue en de Cookeilanden aangeboden.

Als Wang het met hulp van investeringsbeloften (die in de miljoenen lopen) voor elkaar krijgt dat alle tien eilandstaatjes zich aansluiten bij een speciaal voor hen gemaakt Chinees ontwikkelingsplan, betekent dat een ingrijpende verschuiving in de regionale machtsverhoudingen.

Tot voor kort waren de Chinese inspanningen in de Stille Zuidzee er vooral op gericht eilandjes die Taiwan diplomatiek erkennen, in het kamp van de Volksrepubliek China te trekken. Nu staat er meer op het spel dan het bilaterale spelletje om Taiwan van de laatste bondgenoten te ontdoen. Landen die afhankelijk zijn van China voor veiligheid, werkgelegenheid en hun internetverbindingen, zullen niet overstag gaan voor het Amerikaanse verhaal over de risico’s van de wereldwijde opmars van China.

Vandaar dat deze nieuwe Chinese inzet een belangrijk keerpunt is: normaal regelt Beijing dit soort zaken bilateraal. Nadat Biden echter verschillende groepen landen bij elkaar heeft gebracht die zijn regionale strategie onderschrijven, laat Beijing zien die kunst even goed, zo niet beter te beheersen. 

Economische voordelen

Samenwerking met tien landen tegelijk biedt direct economische voordelen, bijvoorbeeld toegang tot de uitgestrekte, rijke visgronden in de Stille Zuidzee, terwijl de zwaar vervuilde Chinese kustwateren vrijwel leeggevist zijn. Beijing belooft ook een vrijhandelszone en veel meer vluchten vol Chinese toeristen die afkomen op de ongerepte koraalriffen: China zal oude landingsbanen die de Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog hebben gebouwd, opknappen en vernieuwen. Chinese hightech komt niet alleen van pas bij het verbeteren van internettoegang, maar ook bij het opzetten van geavanceerde douanesystemen die werken met biometrische data.

Vandaar dat David Panuelo, de president van Micronesië die eerder zijn ambtgenoot op de Salomonseilanden opriep te stoppen met het Chinese veiligheidspact, voorspelt dat de Gemeenschappelijke Ontwikkelingsvisie China ongebreidelde invloed in de Stille Zuidzee geeft. Meedoen staat volgens hem gelijk aan ‘Chinese invloed binnen regeringen’ en ‘massasurveillance’ van het plaatselijk communicatieverkeer, waarschuwt Panuelo zijn collega’s per brief. 

Micronesië is een Amerikaanse bondgenoot die ook goede economische banden met China heeft. Panuelo zegt vooral te willen voorkomen dat eilandstaatjes door hun keuze voor Beijing het strijdtoneel worden van een volgende Koude Oorlog tussen supermacht China en de VS.