Violist Merel Vercammen: ‘Wetenschap en muziek ontstaan uit eenzelfde droom’

Een ‘repetitiecircus’ was het deze week voor violiste Merel Vercammen (33). En voor het eerst eens niet met alleen voorstellingen waar ze zelf in speelt, maar met voorstellingen die ze zelf cureert. Zaterdag ziet haar eerste festival het levenslicht: SNAAR, een festival op het snijvlak van muziek en wetenschap.

De hele middag zijn in TivoliVredenburg in Utrecht grote en kleine voorstellingen mee te maken die draaien om proefjes en testjes. Presteer je beter als je naar je favoriete muziek luistert? Word je slimmer van muziek? Is er een link tussen je persoonlijkheid en je muzieksmaak? Welke minuscule bewegingen maak je als je muziek hoort? De uitkomsten zullen door wetenschappers van de Universiteit Leiden daadwerkelijk gebruikt worden in hun onderzoek. Daarnaast is er onder andere een voorstelling over de ‘snaartheorie’, en een letterlijke herneming van een benefietconcert dat Albert Einstein in 1934 organiseerde in New York voor zijn in Nazi-Duitsland achtergebleven collega’s. En in haar nieuwe compositie Dear professor Einstein herdenkt componist Mathilde Wantenaar dat Einstein honderd(een) jaar geleden de Nobelprijs kreeg.

Exhibition Road

Wetenschap is Vercammen absoluut niet vreemd. Naast haar vioolstudie in Utrecht en Londen studeerde ze wiskunde en haalde ze een master ‘Music, Mind & Brain’ en een master culturele economie. Twaalf jaar liep ze al rond met het idee voor een festival dat haar twee werelden combineert. „Toen ik in Londen studeerde, liep ik elke dag over de Exhibition Road naar het conservatorium. Dan loop je eerst langs het National History Museum, dan het Science Museum en dan de technische universiteit Imperial College. Dan komt het conservatorium en de Royal Albert Hall. Opeens bedacht ik: wat gek eigenlijk dat zij nooit iets samen doen. Terwijl wetenschap en muziek voor mij zo dicht bij elkaar liggen.”

Vercammen heeft de historie mee. Pythagoras maakte van muziek en harmonieleer in de Oudheid een wiskundige studie. In de Middeleeuwen was ‘musica’ een van de universitaire rekenvakken in het zogenaamde ‘quadrivium’, naast rekenkunde, meetkunde en astronomie. Een exacte wetenschap dus. Ook over die oude benadering van muziekwetenschap wil Vercammen haar festivalbezoekers meer leren.

In haar hedendaagse master studeerde Vercammen muziekcognitie: hoe werkt muziek in ons brein? „Door exact te denken, ben ik beter Bach gaan spelen, denk ik. En modernere stukken, stukken die analytische vaardigheden vragen, die ben ik beter gaan begrijpen. Maar als ik repeteer ben ik niet bewust ‘wetenschappelijk’ bezig hoor. Ik ben mensen niet cognitief aan het manipuleren.”

Toch is ze huiverig om bij concerten haar wetenschappelijke achtergrond in programmaboekjes te zetten, bang dat mensen anders gaan luisteren. „In het muziekveld merk je dat er vaak een contrast wordt gezien tussen de zogenaamde ‘gevoelswereld’ van muziek en de ‘concrete wereld’ van de wetenschap. Maar ik zie juist veel overeenkomsten.”

Droom

Uit allebei haalt Vercammen evenveel inspiratie. „Veel mensen zien wetenschap als iets droogs, maar juist goede wetenschap begint met een droom of een idee van iemand, iemand die out of the box denkt. Veel muziek ontstaat uit zo’n zelfde droom.” Met haar nieuwe festival wil ze dat laten zien.

Ook al speelt ze niet in elke voorstelling mee, Vercammen is er bij elke repetitie bij. Ze is de tolk tussen de musici en de wetenschappers, en voelt aan of iets voor een festivalpubliek werkt dat maar verstand heeft van één van de twee disciplines. „Wetenschappers zijn bijvoorbeeld erg gewend om elke proefpersoon eerst een uitgebreid toestemmingsformulier voor te leggen. Dat gaat natuurlijk niet als je voorstellingen hebt van drie kwartier. Voor zoiets moet ik dan een oplossing zoeken.”

Lees ook ‘Hoe een contrabassist leerde van een schaatser

Als Vercammen van één toekomstig muziekwetenschappelijk onderzoek de uitkomst alvast zou mogen weten, wat zou ze dan kiezen? „Dan zou ik de magie van muziek beter willen begrijpen. We kunnen akkoorden analyseren enzo, maar dat verklaart niet waarom er op het podium soms uit het niets een magisch moment ontstaat. Zo’n zeldzaam moment dat álles klopt. Waarom is dat zo?”