De coronaregels leidden tot een golf aan meldingen van discriminatie
Een derde van de mensen die vorig jaar aanklopten bij de gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen voelde zich gediscrimineerd vanwege de coronamaatregelen, blijkt uit nieuwe cijfers.
Hoewel ze een verklaring met zich meedroeg dat ze wegens een chronische ziekte geen mondkapje kon dragen, weigerde het ziekenhuis tot drie keer toe een vrouw de toegang. Ze kon uiteindelijk na tussenkomst van de gemeentelijke antidiscriminatievoorziening (ADV) pas naar haar afspraak. De vrouw was niet de enige die melding maakte van coronadiscriminatie. Vorig jaar leidden de coronamaatregelen tot een golf aan meldingen, luidt de jaarlijkse rapportage van discriminatiekenniscentrum Art.1 dat dinsdag uitkomt.
Het rapport bundelt cijfers van meldingen en klachten over discriminatie van de politie, de ADV’s, het College voor de Rechten van de Mens, de Nationale Ombudsman, de Kinderombudsman en MiND, een meldpunt voor online discriminatie. In die bundeling zagen de onderzoekers dat de meldingen voor het derde jaar op rij stegen. Vorig jaar kregen sommige instanties zelfs tientallen procenten meer meldingen te verwerken. Dat komt deels door de weerstand tegen het coronabeleid. Bij de Nationale Ombudsman verdubbelde daardoor zelfs het aantal klachten.
Discriminatiemeldpunt
Nederlanders die zich vanwege het coronabeleid gediscrimineerd voelden, stapten meestal naar een ADV, een gemeentelijk discriminatiemeldpunt. Daar vallen discriminatiegevoelens vanwege de vaccinatiestatus of een mondkapjesplicht onder het kopje ‘niet-wettelijke gronden’. Dat komt doordat de coronamaatregelen overheidsbeleid zijn, en dat valt in dit geval niet onder de discriminatiewet. Daarom vielen een derde van alle meldingen bij de ADV's (ruim 2000) onder deze noemer.
Daarbij kan je denken aan het verhaal van de vrouw die het ziekenhuis niet in mocht. Daarnaast ontvingen de ADV’s vorig jaar ook meldingen van ouders die hun kinderen niet naar zwemles konden brengen, omdat ze zich vanwege hun (niet-wettelijk beschermde) levensovertuiging niet hadden laten vaccineren. Een kleiner deel van de meldingen had te maken met leeftijdsdiscriminatie van de vaccinatieplannen van de overheid, wanneer mensen net binnen of buiten een bepaalde vaccinatiegroep vielen.
Conflicterende coronaregels
Stefano Frans, voorzitter van de landelijke vereniging van ADV’s, Discriminatie.nl, wijt die stijging aan de verwarrende en soms conflicterende coronaregels van de overheid. Bijvoorbeeld de mondkapjes, waar een uitzondering van kracht was voor mensen die vanwege een medische aandoening of een handicap geen mondkapje konden dragen. Tegelijkertijd communiceerde de overheid ook naar winkeliers en de horeca dat mensen zonder mondkapje geweigerd mochten worden. Frans: “Dat zorgt dan in de samenleving tot conflict en uitsluiting.”
Maar dat betekent niet dat er meteen sprake is van wettelijke discriminatie, legt Frans uit. Die is in Nederland vastgelegd in de Algemene wet gelijke behandeling, die de burger ook beschermt tegen overheidshandelen. Onder die wet kan het handelen van de overheid alleen onwettelijk zijn wanneer het discrimineert op basis van ras, in relatie tot een sociale voorziening. Bijvoorbeeld als iemand een uitkering wordt geweigerd op basis van ras. Daarnaast benadrukte een rechter in oktober van vorig jaar expliciet dat het hanteren van een QR-code niet in strijd is met het discriminatieverbod.
Toch denkt Frans dat er lessen te trekken zijn voor de toekomst. De ADV’s raden het ministerie van volksgezondheid aan om rekening te houden met de effecten van de coronamaatregelen, mochten deze in het najaar weer van kracht gaan. “Opeens ervoer zo’n grote groep gevoelens van uitsluiting. Ik hoop dat dit een opstapje is naar een samenleving waar meer begrip is voor discriminatie.”
Lees ook:
Nu moeten we tóch een medisch mondkapje op, zegt het OMT. Vanwaar de ommezwaai?
De belangrijkste adviseurs van het kabinet raden nu aan om veel vaker mondkapjes te dragen, terwijl er eerder nog veel scepsis was over het nut. Vanwaar die omslag?