Nabij Charkiv rukken de Oekraïners op naar de Russische grens, ‘maar Poetin houdt nog heel wat achter de hand’

Een heel Russisch bataljon aan pantserwagens en tanks werd eind vorige week door een zwarte artillerieaanval van het Oekraïense leger vernietigd, toen de Russen nabij  Bilohorivka een pontonbrug wilden oversteken. Oekraïense troepen lijken de Russen verdreven te hebben uit Charkiv, de tweede stad van Oekraïne, die al sinds het begin van de invasie voortdurend bestookt werd. En in de nacht van zondag op maandag postte het Oekraïense ministerie van Defensie een video waarop een tiental soldaten is te zien is aan de Russische grens. 

Het noopte Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, tot de uitspraak dat ‘Oekraïne de oorlog kan winnen’. Klopt dat ook? Als het van professor internationale politiek Sven Biscop (UGent) afhangt, zijn we best iets voorzichtiger. “Het klopt dat Oekraïne de laatste dagen enkele overwinningen heeft geboekt. Maar volgens mij zijn het overwinningen met een eerder beperkte impact. Het is nog altijd Rusland dat een groot deel van Oekraïne bezet, niet omgekeerd.”

Het is weinig waarschijnlijk dat de beelden van de Oekraïense troepen aan de grensposten een prelude zijn van een grootschalig offensief binnen de Russische grenzen. “Je eigen land verdedigen is één zaak, een ander land binnenvallen is iets heel anders”, zegt voormalig kolonel en defensiespecialist Roger Housen. 

Oekraïne beschikt niet over de nodige luchtmacht, luchtafweer en andere wapens om buiten het eigen territorium te gaan vechten. Ook voor de bevoorrading zou het niet eenvoudig zijn in vijandig gebied, zoals de Russen deze oorlog al meermaals ondervonden hebben. “Bovendien heeft Oekraïne al heel deze oorlog steun genoten omdat zij nu eenmaal aangevallen worden. Als Oekraïne zelf op Russische bodem gaat vechten, krijg je een ander narratief”, aldus Housen.

Transporthub

Waar is het de Oekraïners dan wel om te doen? Door op te schuiven tot bij de Russische grens komen ze met hun artillerie dicht genoeg om Belgorod, een Russische stad van een kleine 400.000 inwoners, te bestoken. Belgorod is niet zomaar een stad, het fungeert als een belangrijke logistieke basis voor de Russen. Russische troepen hebben er brandstofdepots en hangars met wisselstukken voor militaire voertuigen. 

Aangezien er heel wat spoorlijnen vertrekken, is het voor de Russen ook een belangrijke transporthub om de troepen in de Donbas-regio van munitie en ander materiaal te voorzien. “De kans lijkt me groot dat de Oekraïners die aanvoerlijnen gaan proberen te doorbreken, door helikopteraanvallen uit te voeren op de brandstofdepots, spoorwegbruggen te vernietigen of al het opgeslagen militair materiaal te bombarderen”, zegt Housen. 

En wat met de Russen? Plan A, het plan om met een snelle blitzkrieg Oekraïne te veroveren, bleek al snel een pijnlijk staaltje zelfoverschatting. Ook de poging om Oekraïne te omsingelen en op meerdere fronten onophoudelijk te bestoken, bracht niet het gewenste resultaat. Nu zijn alle Russische pijlen op de Donbas-regio in het oosten gericht. In dat licht moeten we ook de overwinning van de Oekraïners in Charkiv zien, zegt Housen. “Daar hadden ze hun gevechtseenheden serieus uitgedund om meer troepen naar het zuidoosten te verplaatsen. Eigenlijk hadden ze die stad al opgegeven, hun voornaamste doelen liggen nu elders.”

Rivier als frontlijn

Het voornaamste frontgebied bevindt zich nu langs de Severski Donets, de rivier die vanuit Rusland ruim 1.000 kilometer door het glooiende Donbas-landschap meandert. Dat de Russen deze week een pontonbrug probeerden over te steken in vijandig gebied, toont hoeveel er daar voor hen op het spel staat. “De Oekraïners hebben drie bruggenhoofden aan de Russische kant van de rivier, de Russen hebben één bruggenhoofd in Oekraïens gebied”, zegt Housen. 

Maar dat Russisch bruggenhoofd, nabij de stad Izjoem, houdt nog steeds een gevaar in voor de Oekraïners. “Van daaruit proberen de Russen door te stoten naar het zuiden en zuidoosten van de Donbas. Als dat lukt, kunnen ze een deel van het Oekraïense leger afsnijden. Dat zou heel gevaarlijk zijn: tienduizenden Oekraïense troepen zouden dan vastzitten en de aanvoerlijnen zouden afgesneden zijn.”

Hoewel Russische troepen ten oosten van de Severski Donets hier en daar terrein winnen, lijkt het Oekraïense leger voorlopig in staat het Russisch offensief in de Donbas te stuiten. Maar net nu krijgt Rusland steun, uit weinig onverwachte hoek. Volgens het Britse ministerie van Defensie zendt Wit-Rusland meer troepen naar de grens met Oekraïne. De kans dat die ook Oekraïne zullen binnenvallen is klein, maar het betekent wel dat Oekraïne aan de grens met Wit-Rusland troepen op post moet houden. Die kunnen dus niet naar de Donbas gestuurd worden om de Russen te bekampen.

Zolang de Severski Donets de frontlijn blijft, is het voor beide kampen lastig om verder op te rukken. “Dan kan er een patstelling volgen, zoals we kregen na de invasie in 2014", zegt Biscop. “Toch blijft verdere escalatie om de hoek lonken, want Poetin houdt nog altijd heel wat zwaar geschut achter de hand.”