Opinie: ‘Zonder beleid leidt de digitale kloof tot een klassenmaatschappij’

Heel ons leven digitaliseert. Ons burgerlijke leven: onderwijs genieten, zorg krijgen; belasting betalen en toeslagen krijgen; je mening vormen en erover discussiëren. Ons consumentenleven: bankieren, aanbieders vergelijken, aankopen doen en verhaal halen bij schade. Ons werkende leven: solliciteren, medewerker zijn en aan je carrière bouwen.

Voor wie ermee kan omgaan, zijn de voordelen duidelijk: gemak, helderheid, snelheid. Bovendien maakt elke stap een volgende mogelijk, wat maakt dat de trend zichzelf versterkt. Wie echter de boot mist, omdat hij of zij de nieuwe kanalen en processen niet leert begrijpen, kan in toenemende mate geen kant op.

Pijn is voelbaar

Het hele Nederlandse bedrijfsleven voelt op dit moment de pijn van het tekort aan digitaal vaardige collega’s. Niet alleen de ‘techbedrijven’, óók het mkb en de gemeenten staan met lege handen. Organisaties besteden daardoor hun digitale werk uit aan het buitenland, halen mensen uit het buitenland hierheen - of verhuizen zelfs in zijn geheel. Het merendeel loopt simpelweg omzet en kansen mis.

Nieuwe technologie heeft echter niet alleen voldoende geschoolde medewerkers nodig. Om ons leven gemakkelijker te kunnen maken, zijn ook voldoende digitaal geletterde burgers, consumenten en werkzoekenden nodig. Ook bij hen is de pijn voelbaar. Kandidaten klagen dat ze onvoldoende digitale scholing vinden, en dus geen werk; burgers worstelen met nepnieuws, deepfakes en onbegrijpelijke algoritmen.

Alleen sámen leiden we elkaar op

De afgelopen jaren investeerde het bedrijfsleven al in een brede waaier aan veelbelovende en vaak op kleine schaal succesvolle initiatieven rond bij- en omscholing. Codam, CoTeach, makeITwork, PIT, Techgrounds... De lijst is lang. Twee factoren beperken echter de impact van deze bonte stoet. Ten eerste ontbreekt de schaalgrootte om aan de vraag te voldoen; ten tweede komen deze opties te laat beschikbaar in de levens van Nederlanders . Niet bij- of omscholing maar primaire en secundaire scholing maken het verschil op termijn. Daarom hebben meerdere partijen hier een rol in. Alleen sámen leiden we elkaar op. 

Overheid: faciliteer

Voor de korte termijn doen we een beroep op de overheid: speel de sturende, faciliterende en aanmoedigende rol die nodig is. Vergroot de toegang door accreditatie te versnellen voor de vele programma’s van hoge kwaliteit die al bestaan, zodat burgers hiervoor makkelijker het Stapbudget, wat staat voor stimulering arbeidsmarktpositie, kunnen aanwenden. Bundel deze initiatieven in een toegankelijk portaal, waar mensen door eenvoudige zelfselectie kunnen uitkomen bij het programma dat hen past. Maak dit portaal breed bekend in overheids-, onderwijs- en arbeidsmarktcommunicatie, ook op regionaal en lokaal niveau.

Onderwijs: adopteer

Voor de langere termijn – hoewel het zaak is hier direct mee te beginnen – kijken we naar het onderwijs. Digitale geletterdheid moet een groter aandeel krijgen in het curriculum, willen we iedereen aan boord houden in het komende decennium. We pleiten niet voor nóg meer vakken, maar voor toepassing van digitale vaardigheden in de bestaande vakken. Maak kennis met encryptie in de wiskundeles; visualiseer plaat-tektoniek in 3D tijdens aardrijkskunde. Speel met algoritmes in de basisschoolklassen, bevorder het kritisch denken rond online bronnen in maatschappijleer en in het midden- en hoger beroepsonderwijs.

Bedrijfsleven: accepteer

Voor de werkgevers tot slot, deze ontnuchterende boodschap: accepteer dat je zelf in de digitale geletterdheid van je medewerkers zult moeten investeren. Selecteer op digitale potentie, niet op bewezen digitale opleiding – de laatsten zijn eenvoudigweg te schaars. En kijk verder dan je eigen bedrijfsgrenzen: ga samenwerkingen aan in de hele keten en branche.

De voordelen van digitalisering in onze maatschappij maken een hogere vlucht ervan in de komende jaren onontkoombaar. Het is daarom des te belangrijker dat we iederéén in staat stellen mee te blijven vliegen.