Coronasterfte neemt snel toe, maar voor een ijsje gaat de Rus echt geen prik halen

Rusland begon de pandemie met records. Het land presenteerde het eerste coronavaccin aan de wereld en lanceerde in december als eerste een landelijk inentingsprogramma. Donderdag vestigde Rusland weer twee records, ditmaal binnenlandse: de gezondheidsautoriteiten meldden het hoogste besmettingscijfer en het hoogste sterftecijfer sinds het begin van de pandemie.

De uitvinding van Spoetnik V had Rusland de mondiale voorvechter moeten maken in de uitroeiing van het coronavirus. Het vaccin, vernoemd naar de satelliet waarmee de Sovjet-Unie in 1957 de leiding nam in de ruimterace, was het begin van het einde van het virus, zei president Poetin in de zomer van 2020. De bevolking hoefde alleen nog maar naar een priklokaal te gaan.

Donderdag staat er weer geen rij voor het priklokaal op de derde etage van Goem, het beroemde warenhuis naast het Rode Plein in Moskou. Na een korte stormloop van mensen die Spoetnik V wel vertrouwen, keerde de rust hier snel terug. Beroemde liedjes uit de Sovjet-Unie galmen weer onverstoord door de paleisachtige hallen met hun fonteinen en sierbogen.

‘Ik heb de indruk dat mijn landgenoten onverschillig staan tegenover de dood’, zegt Valentina Koeznetsova. De gepensioneerde bijbelvertaler is naar het priklokaal gekomen voor een hervaccinatie. ‘Niet dat mijn landgenoten dood willen, maar ze doen weinig moeite om in leven te blijven.’

Koeznetsova behoort tot de gevaccineerde minderheid: slechts 30 procent van de Russen heeft zich laten inenten. Dinsdag deed Poetin een nieuwe poging om de rest van de bevolking in beweging te krijgen. ‘Vaccinatie beschermt tegen ernstige symptomen’, zei de president nog maar eens op de staatstelevisie.

Zijn ondergeschikten bedenken allerlei lokkertjes om mensen te verleiden naar de priklokalen te komen. Zo krijgen mensen niet alleen een gratis prik, maar ook een gratis lot in een loterij met geldprijzen van 100.000 roebel (1.200 euro). Ouderen hebben altijd prijs: zij krijgen in Moskou een rood geschenkpakket met daarin onder meer vitaminepillen, een saturatiemeter, mondkapjes en een cosmeticatasje. Sinds woensdag kunnen ze in plaats van het geschenkpakket ook kiezen voor geld: 10.000 roebel (120 euro), bijna de helft van een gemiddeld pensioen in de Russische hoofdstad.

Gevaccineerden krijgen in het warenhuis ook een chocoladeijsje. De meesten willen niet toelichten waarom ze voor vaccinatie hebben gekozen. Mensen die dat wel willen, zeggen veelal dat ze gekomen zijn voor hun tweede prik – de Russische overheid raadt mensen aan om zich na zes maanden opnieuw te laten vaccineren.

Intensive care

Maar het zijn vooral Spoetnik-sceptici die de regering met spoed naar een priklokaal wil krijgen. Mensen als Nikolaj (78), die zich lang niet wilde laten vaccineren. Tot hij begin dit jaar besmet raakte. ‘Ik heb negen dagen op de intensive care gelegen’, zegt hij. ‘Ik wil dat niet nog een keer meemaken en zeg nu tegen al mijn kennissen dat ze zich ook moeten laten inenten.’ De reden voor zijn aanvankelijke aarzeling: twijfel over de wetenschappelijke onderbouwing van Spoetnik V.

Die twijfel is nog steeds niet weg onder de bevolking, ondanks een positieve wetenschappelijke publicatie over Spoetnik V in het gerenommeerde vakblad The Lancet en ondanks het uitblijven van verhalen over ernstige bijwerkingen onder gevaccineerden.

‘Ik vertrouw dit spul absoluut niet, maar ik heb dat vaccinatiecertificaat nodig om werk te krijgen’, zegt Marina Tsjiganenko kort na haar eerste injectie. Ze verloor haar baan op een cruiseschip door de pandemie en begint binnenkort als stewardess, op voorwaarde dat ze zich laat vaccineren. ‘Ik had veel liever een buitenlands vaccin genomen’, zegt ze. ‘Want er is nog steeds geen bewijs dat Spoetnik werkt.’

Internationale goedkeuring van ’s werelds eerste coronavaccin is er nog steeds niet. Kirill Dmitriëv, de voorzitter van het Russische staatsfonds achter Spoetnik, zei woensdag dat hij binnen twee maanden groen licht verwacht van de Wereldgezondheidsorganisatie. Maar de VN-organisatie sprak die verwachting meteen tegen en stelt dat de goedkeuringsprocedure voor Spoetnik stilstaat wegens ‘nog altijd incomplete gegevens’ over de testresultaten van het vaccin. Ook het Europees Geneesmiddelenbureau heeft Spoetnik V nog niet goedgekeurd.

Ondertussen gaan de meeste Russen weer onbeschermd door een coronagolf. Elke dag brengt nieuwe sterfterecords. Sinds het begin van de pandemie bedraagt de oversterfte in Rusland al 660.000, zo bleek vorige week uit overheidsstatistieken.

Wispelturig beleid

Valentina Koeznetsova, de gepensioneerde bijbelvertaler, ziet de vaccinatiebereidheid in haar omgeving nauwelijks groeien. ‘Als ik zeg dat ik Spoetnik V heb genomen, dan kijken mensen me nog steeds met grote ogen aan, ook al kennen ze mensen die zijn overleden aan het virus.’ Ze wordt moedeloos van de afwachtende houding van haar landgenoten, maar wijt die ook aan het wispelturige coronabeleid van de regering. Die beëindigde vorig jaar plots een strenge lockdown om de weg vrij te maken voor een stemming over grondwetswijzigingen, die het mogelijk maken voor Poetin om tot het einde van zijn leven president te blijven..

‘Hoe vaak hebben onze machthebbers al gezegd dat ze het virus hebben verslagen?’, zegt Koeznetsova. ‘Zo verslaan we het nooit.’