Algemene Politieke Beschouwingen 2021

Omtzigt: kabinet heeft beloften gebroken

De laatste spreker van de avond was het voormalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij liet daarbij een lijst van zeven voornemens van het kabinet zien die nog niet zijn gerealiseerd, zoals de oprichting van een staatscommissie om de rechtsstaat te repareren, een meldpunt voor misstanden en een wet op onafhankelijk toezicht.

Ook waarschuwt Omtzigt voor toenemende armoede, grote schulden en problemen op de woningmarkt. Hij zegt dat armoedecijfers niet kloppen omdat de modellen uitgaan van te lage inflatiecijfers. Hij stelt dat het kabinet niets heeft gedaan om dit aan te pakken. „Er is radicaal niets gebeurd”, zegt hij.

Debat richting einde, Rutte antwoordt morgen

Na JA21 zouden nog bijdragen volgen van een aantal kleinere partijen, zoals de SGP, de BoerBurgerBeweging en BIJ1, onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt sluit straks de eerste dag van de APB af. Het debat is nog te volgen via NPO Politiek, NRC is morgenochtend om 10.15 uur terug met een liveblog over dag twee, als demissionair premier Mark Rutte (VVD) namens de regering antwoordt.

Lees ook: het verslag van dag 1 van politiek redacteuren Mark Lievisse Adriaanse en Lamyae Aharouay

Ja21 wil meedoen aan de formatie: ‘liefst nu’

Fractievoorzitter Joost Eerdmans van Ja21 wil de instroom van migranten indammen. Eerdmans vergeleek de huidige instroom van asielzoekers met de aantallen van die in het crisisjaar 2015. Eerdmans zei bezig te zijn met het noteren van zijn „dagelijkse verbazing” over wat hij in Den Haag aantreft in een document, De Haagse mores, die hij „op enig moment” wil publiceren. „Wie is de meest vechtende en naar lucht happende doelgroep van dit moment?”, vroeg Eerdmans zich verder af. „Dat zijn de ondernemers.” Maar er gaat volgens Eerdmans inmiddels „dertig keer meer naar klimaat dan naar lastenverlichting.” Over de formatieonderhandelingen zei Eerdmans: „Ja21 wil meedoen, liefst nu. Maar misschien beter pas na de volgende verkiezingen.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Het kabinet is ‘links de sloot ingereden en moet er rechts weer uit’, zegt Eerdmans. En: ,,JA21 wil meedoen. Liefst nu, anders na verkiezingen.” 22 september 2021 @ 20:46

Volgen

Dassen (Volt): ‘overheid moet de leiding durven nemen’

Fractievoorzitter Laurens Dassen van Volt grijpt zijn spreektijd aan om zijn afschuw uit te spreken over de uitlatingen van Baudet: „Schaamteloos en walgelijk”. Hij vervolgt zijn betoog met de vraag „hoeveel voorbeelden er nodig zijn om te zien dat de ongelijkheid toeneemt. En dat de overheid onvoldoende doet om dát tegen te gaan.”

De 6,8 miljard euro die het kabinet wil uittrekken voor klimaatbeleid noemt Dassen „een mooie stap, maar niet genoeg.” Die 6,8 miljard euro is volgens Dassen alleen bedoeld om aan het Urgenda-vonnis te voldoen. Hij vindt ook het aanbod van Sophie Hermans om de komende dagen een miljard euro te verdelen, onvoldoende. „Het gaat er om, er voor te zorgen dat er structurele veranderingen komen.” Het is volgens Dassen „tijd voor een overheid die leiding durft te geven.” Dassen wil verder afschaffing van het leenstelsel en het stopzetten van subsidies op de fossiele industrie.

Jetten (D66) eist excuses van Baudet om Holocaust-tweet

Thierry Baudet van Forum voor Democratie (FVD) is nog niet aan zijn betoog begonnen of hij krijgt al een interruptie van Rob Jetten (D66). Jetten wil dat Baudet excuses maakt voor het plaatsen van het woord Holocaust tussen aanhalingstekens in een recente tweet. Joodse Nederlanders voelen zich hierdoor „diep beledigd”, zegt Jetten, evenals de vergelijkingen die FVD consequent maakt tussen de Jodenvervolging en de behandeling van niet-gevaccineerden tijdens de coronapandemie.

Baudet weigert excuses te maken, volgens hem heeft hij het woord Holocaust enkel geciteerd. Hij kan zich niet voorstellen dat Joden zich beledigd voelen door de vergelijkingen van zijn partij. „De oorlog is niet het eigendom van een bepaalde groep”, vindt Baudet. Aanhangers van FVD die bij coronademonstraties Jodensterren dragen wil hij ook niet aanspreken. „Ik vind niet dat ik tegen andere mensen moet zeggen dat ze dat niet moeten doen”, aldus de FVD-leider. Na deze en andere opmerkingen van Baudet verlieten de Kamerleden van D66 en GroenLinks demonstratief de plenaire zaal, demissionair minister van Hugo de Jonge (CDA) keerde Baudet vanuit vak K demonstratief de rug toe.

pdekoning Petra de Koning Baudet en de rug van ⁦@hugodejonge⁩ #apb21 https://t.co/sXnqIFn8dT 22 september 2021 @ 20:09

Volgen

De rest van het betoog van Baudet bestond – niet voor het eerst – uit een lange opsomming van complottheorieën en desinformatie over het coronavirus die de moeite van het noemen hier niet waard zijn. De Kamer besloot het verder te negeren, op PvdA-leider Lilianne Ploumen (PvdA) na, die aan het einde nog een keer ferm afstand van de „walgelijke woorden” van Baudet.

Segers (ChristenUnie) droomt van verantwoordelijke politiek van de ‘tweede berg’

ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers houdt aan het begin van zijn bijdrage een kaft omhoog: ‘De tweede berg. De zoektocht naar een zinvol leven.’ Het filosofische boek van de Amerikaanse commentator David Brooks vormt de leidraad van zijn bijdrage.

De ‘eerste berg’ staat voor het succes dat het individu in een liberale meritocratische samenleving wordt beloofd. Maar niet iedereen is een succesverhaal: studenten die een enorme studieschuld hebben opgebouwd maar daarna geen goede baan kunnen vinden, ouders die getroffen zijn door de toeslagenaffaire. „Er hoeft maar iets te gebeuren en dan val je toch van die berg af”, zegt Segers. „Dan ligt wel die tweede berg voor je. Dat is de berg waarin het niet langer om jezelf gaat.”

Op de ‘tweede berg’ draait het niet om individualistische vrijheden, maar om zorg voor anderen en het collectief. De ChristenUnie-leider schetst een tweedeling tussen politiek van de eerste en van de tweede berg. „De flexibele arbeidsmarkt is helemaal bedacht is door mensen die op die eerste berg zitten.” Daarna beschrijft de ChristenUnie-leider zijn visioen van verantwoordelijk politiek van de tweede berg: betaalbare woningen, een hervormd belastingstelsel dat welvaart eerlijker verdeelt, het invoeren van de basisbeurs voor studenten, een nieuwe bestuurscultuur „met een dienstbare overheid die oogcontact heeft”.

Segers: „Het brengen van geluk is geen primaire overheidstaak. Maar politieke keuzes kunnen de tweede berg wel dichterbij brengen.”

Ouwehand: stikstofcrisis ‘doodgezwegen’ door kabinet

Niet onverwacht wijt fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren bijna haar volledige bijdrage aan de onzekere toekomst van de planeet. Volgens Ouwehand leven we in „een kanteltijd”, ze haalt onder meer de hevige overstromingen van deze zomer in Limburg in herinnering. En het IPCC-rapport dat „bevestigde wat we om ons heen zien gebeuren: klimaatverandering is heviger dan we toch al hadden gevreesd, we zullen moeten handelen”.

Ouwehand mist in de Miljoenennota die het demissionaire kabinet deze week presenteerde de urgentie rond de klimaatcrisis. Ze is bang dat de minister van Financiën de lessen van de coronacrisis niet geleerd heeft als hij trots is op het feit dat de economische groei in Nederland weer snel aantrekt. „Onze economie draait volledig op de uitputting van de aarde. Wat nu nodig is de politieke moed die past voor een economie die past bij de draagkracht van de aarde, in plaats van een voorschot nemen op de toekomst van onze jongeren.”

De Partij voor de Dieren betreurt het dat de stikstofcrisis wordt „doodgezwegen” in de begroting voor volgend jaar. Volgens Ouwehand kunnen oplossingen voor het stikstofprobleem niet wachten tot na volgend jaar en is het noodzakelijk te beginnen met het uitkopen van boeren wier bedrijven dicht bij natuurgebieden liggen. Als het kabinet morgen niet met ambitieuzere klimaatplannen komt, kan de Partij voor de Dieren de begroting voor volgend jaar niet steunen.

Jesse Klaver wil ‘het beste’ in de Kamer naar boven halen

GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver houdt een gestileerd verhaal waarin hij een brug probeert te slaan naar de politieke middenpartijen in de Tweede Kamer. „Iedere dag hebben we de keuze”, zegt Klaver: „Halen we het beste in deze Kamer naar boven of het slechtste?”

Klaver deelt een paar sneren uit: naar Wilders over zijn ‘minder, minder’-uitspraak en naar CDA-leider Wopke Hoekstra die sprak over GroenLinks en PvdA als een ‘linkse wolk’. Maar daarna is Klaver vooral erg complimenteus over zijn collega’s die hij een voor een roemt vanwege een bijzondere prestatie, zoals Gert-Jan Seegers (ChristenUnie) voor het Kinderpardon, of Sjoerd Sjoerdsma (D66) voor zijn inspanningen rond een Europese ‘Magnitsky-wet’.

Klaver is zo complimenteus omdat hij probeert een meerderheid voor een aantal voorstellen te creëren. „Ik vind het bizar dat we nog steeds geen kabinet hebben”, zegt de GroenLinks-leider, „maar ik kan niet uitleggen dat wij nog niet onderhandeld hebben over de toekomst van Nederland.” GroenLinks wil onder meer een verhoging van de lerarensalarissen en hogere belastingen voor grote bedrijven die kunnen terugvloeien naar burgers. „Wat echt nodig is in Nederland is een koerswijziging”, zegt Klaver. Er volgt een interruptie van Sophie Hermans, die van Klaver wil weten waarom hij eerder zo neerbuigend deed over de kleine miljard waarvoor de VVD nog een goede bestemming zoekt. Hermans: „Dat u meer wilt, is evident. Ik wil ook meer.” Klaver vindt echter een miljard, „0,3 procent van de begroting”, veel te weinig. Tegen Hermans: „Het lijkt of u doorheeft hoe het klinkt als u zegt: wij zijn bereid om over dat ene miljard te praten.”

Debat geschorst voor dinerpauze

Na de inbreng van Ploumen (PvdA), de zesde spreker, is het debat tot 20.40 uur geschorst voor een dinerpauze.

Ploumen (PvdA) haalt uit naar Rutte: ‘Schaamt u zich niet?’

Net als bij SP-leider Marijnissen begint Lilianne Ploumen (PvdA) met verhalen over groepen mensen die in de verdrukking zitten. Ploumen noemt mensen in de Maastrichtse wijk Limmel, waar de woningnood groot is. Ze noemt de mensen in Groningen wier huis door aardbevingen is aangetast en nog altijd op de schadeafhandeling wachten. En de mensen die vlak bij Tata Steel wonen en wier kinderen buiten moesten spelen in een giftige omgeving. Ploumen ziet op al die plekken strijdbare mensen die in actie komen via comités en buurtgroepen, maar ook naar de overheid kijken. „Maar dit kabinet kijkt de andere kant op. Dat maakt mensen boos en dat is terecht”, aldus Ploumen.

Volgens de PvdA gaat het bij al deze kwesties om de fundamentele vraag van wie Nederland is. „Kan de industrie doorgaan met de ziekmakende uitstoot? Kunnen beleggers blijven speculeren? Van wie zijn onze steden en dorpen eigenlijk, van wie is ons land? Van het grote geld of van ons allemaal? Of wint ons gezond verstand?”

Ploumen houdt een klassiek sociaal-democratisch betoog, waarin ze waarschuwt dat de ongelijkheid alleen maar verder toe dreigt te nemen als er geen „omslag” in het politieke beleid komt. „Ongelijkheid kent geen onvermijdelijkheid. Er is een alternatief als we andere keuzes durven maken. De mens en planeet weer voorop, een markt die ten dienste staat van mens en maatschappij.”

Ploumen betreurt het dat de politiek deze keuzes nog niet maakt omdat er geen zicht is op een nieuw kabinet. Ze vindt het „niet verwonderlijk” dat Nederlanders met ergernis naar Den Haag kijken en spreekt van „een democratische janboel”. Ploumen vraagt demissionair premier Mark Rutte (VVD) of hij zich niet schaamt voor de ontstane politieke situatie. Volgens Ploumen ligt het vooral aan de VVD dat er nog geen onderhandelingen lopen over een nieuw kabinet. Op een vraag van PVV-leider Geert Wilders of de PvdA alsnog dealtjes wil maken met een minderheidskabinet zegt Ploumen resoluut: „Nee, natuurlijk niet. Ik laat me niet voor een appel en een ei in een gedoogconstructie rommelen.”

Marijnissen: tien jaar Rutte-politiek wordt hard gevoeld

Lilian Marijnissen (SP) begint haar betoog met voorbeelden van problemen die mensen in verschillende plaatsen en buurten ervaren. Mensen die in de problemen zitten „kunnen van dit demissionaire kabinet niks verwachten”, aldus Marijnissen, die ook uithaalde naar demissionair premier Mark Rutte (VVD). „Tien jaar Rutte-poitiek wordt hard gevoeld, we hebben de tweedeling alleen maar zien toenemen.”

Marijnissen noemt het „extra wrang” dat de economie groeit, maar mensen aan de onderkant van de samenleving daar „helemaal niks van voelen”. Ze kunnen ook geen huis meer huren of kopen volgens Marijnssen, terwijl wonen „een recht is”. „Er zit iets gruwelijk mis in ons systeem”, aldus Marijnissen. De SP wil in elk geval de verhuurdersheffing afschaffen en de huren bevriezen.

Marijnissen zegt dat ze nog heel weinig heeft teruggezien in Den Haag van de beloften over een nieuwe verkiezingscultuur, die volgens haar „heel veel meer nodig heeft dan mooie woorden”. De SP hoopt dat de Tweede Kamer de komende tijd nog „een veel fundamenteler debat” over een nieuwe bestuurscultuur wil vormen. Marijnissen haalde uiteraard ook de nasleep van de toeslagenaffaire aan, een schandaal dat haar partij hielp boven tafel te krijgen. Ze wil van het demissionaire kabinet de garantie dat voor eind december alle problemen worden opgelost.

Opvallend is dat Marijnissen bijna niet wordt geïnterrumpeerd. De politieke relevantie van de SP is beperkt: de partij sloot al snel na de verkiezingen regeren met Rutte uit en praat dus al maanden niet meer mee in de formatie.

Heerma (CDA) hint ook op afschaffen verhuurderheffing

Voor het CDA is volkshuisvesting, naast klimaat, prioriteit, zo maakte Heerma verder duidelijk. „Als het gaat om die 900 miljoen van Hermans, is dat de grootste opdracht voor het CDA”, zei hij over het openstaande bedrag waarvoor de VVD nog een besteding in de begroting van volgend jaar wil vinden. Heerma ziet dat geld graag naar echte investeringen in bijvoorbeeld wonen gaan, want hij is „niet de grootste fan van koopkrachtplaatjes”.

Heerma hield een pleidooi voor een „echt volkshuisvestingsbeleid”. Verlaging of afschaffing van de verhuurderheffing maakt daar onderdeel van uit, net als een apart ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Het miljard dat nu beschikbaar komt om de woningnood te lenigen, is volgens Heerma „een eerste stap”. „Maar er moet meer kunnen.”

LamyaeA Lamyae Aharouay ‘We moeten de verhuurdersheffing afschaffen’, zegt ook Heerma (geen nieuw standpunt overigens). Hij noemt het miljard dat het kabinet heeft uitgetrokken voor woningbouw ‘een stap, of een stapje’. 22 september 2021 @ 16:14

Volgen

Links wil graag zakendoen met ‘christelijk-sociaal’ CDA

„We leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een van verandering van een tijdperk”, zo begon fractievoorzitter Pieter Heerma van het CDA zijn betoog. „Met de coronacrisis als vergrootglas van tegenstellingen in onze samenleving.” En bij zo’n veranderend tijdperk, hoort ook een nieuwe horizon, aldus Heerma. „Vrijheid is de balans tussen autonomie en zelfbeperking.” Waarop GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver interrumpeerde met de vraag: „Wanneer gaat u om tafel met PvdA en GroenLinks?”, verwijzend naar de eerdere weigering van VVD en CDA om met de twee linkse partijen te formeren. Heerma verwees in zijn antwoord naar informateur Remkes, die aan het kijken is of en wanneer het mogelijk is om een minderheidskabinet te vormen is. Heerma had de tegenbegroting van PvdA en GroenLinks nog niet gezien, zo zei hij. „Maar wel die van de SP. En die vind ik onverstandig.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Heerma, vierde spreker. Houdt een verhaal over ,,schaduwzijden van doorgeslagen neo-liberalisring” en over gemeenschapszin. Krijgt complimenten van Klaver, die vindt dat dit het echte CDA-verhaal is. 22 september 2021 @ 15:46

Volgen

LamyaeA Lamyae Aharouay Klaver vindt: ,,Dit verhaal vraagt niet om samenwerking van het CDA met de VVD, maar met linkse partijen. Je zou je bijna afvragen: waar heb je de VVD nog voor nodig in een nieuw kabinet” 22 september 2021 @ 15:46

Volgen

Het sociaal-christelijke verhaal van Heerma leidt niet alleen tot enthousiaste reacties van Klaver, maar ook van Lilianne Ploumen (PvdA). De twee linkse partijleiders willen van het CDA weten wat er mogelijk is als het om het aanpassen van de voorliggende begroting gaat en vragen Heerma naar het verhogen van de vennootschapsbelasting met 2 procent. Volgens Ploumen dreigt in de huidige begroting de economische groei opnieuw bij de grote bedrijven terecht te komen. „Laten we de koek eerder verdelen, dat pas ook bij de christen-democratie”, aldus Ploumen.

Heerma benadrukt daarop toch even dat christen-democratie en sociaal-democratie weliswaar veel gemeen hebben, maar dat er ook verschillen zijn. Het „eenzijdig verhogen van allerlei belastingen voor het bedrijfsleven” is niet verstandig, aldus Heerma. „Maar ik ga uw suggesties serieus beluisteren.”

Kritische vragen voor Jetten over trage formatie

De verwijzingen van Jetten naar andere partijen leiden tot een interruptie van Kees van der Staaij (SGP). D66 zit in het demissionaire kabinet, en heeft met andere partijen onderhandeld over een nieuw kabinet, aldus Van der Staaij: „U bent zelf een hoofdrolspeler op deze thema’s.” Jetten geeft toe dat hij ook wel eens „gefrustreerd” is. „Ik hoop dat er zo snel mogelijk een nieuw kabinet is met een nieuw regeerakkoord.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Van der Staaij: ,,Wat kan D66 doen om formatie te versnellen?” Jetten: ,,we hebben met dat document op hoofdlijnen laten zien dat we de brug kunnen slaan met elkaar op veel onderwerpen. Helaas niet gelukt om vanuit dat stuk tot onderhandelingen te komen.” 22 september 2021 @ 15:21

Volgen

Als SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen Jetten ook vraagt naar een hogere belasting voor bedrijven die veel coronasteun hebben gekregen, zegt Jetten dat hij dit een interesssante gedachte vindt, maar meer een thema voor de formatietafel. Als Marijnissen opmerkt dat dat geen excuus is, merkt Jetten vilein op dat de SP de formatie niet erg heeft geholpen door zelf niet te willen onderhandelen en ook tegen de aanstelling van de informateurs Mariëtte Hamer (PvdA) en Johan Remkes (VVD) te stemmen. „Aan het einde van zijn termijn maakt de heer Jetten het wel erg bont”, zegt Marijnissen, die niet erg onder de indruk is. „Je kunt nu niet zeggen dat het echt goed gaat met de formatie.”

Intussen in vak K: dropjes

In vak K mag vandaag alleen worden geluisterd. Dat valt niet mee, de Algemene Beschouwingen begonnen vanochtend al om 10.15 uur. Sindsdien zitten demissionair premier Mark Rutte (VVD) en de ministers Hugo de Jonge (CDA), Wopke Hoekstra (CDA), Carola Schouten (ChristenUnie) en Wouter Koolmees (D66) het debat te volgen. Om de energie op peil te houden gaan inmiddels de dropjes rond:

LamyaeA Lamyae Aharouay Wouter Koolmees verzorgt vandaag de dropjes in Vak K. 22 september 2021 @ 14:48

Volgen

LamyaeA Lamyae Aharouay Rutte en Schouten zijn grootafnemers, HdJ houdt het bij 1 (één) dropje, Hoekstra wil helemaal niet. 22 september 2021 @ 14:52

Volgen

Foto David van Dam.

Veel vragen voor Jetten over klimaat: moet het meer, of juist minder?

Waarnemend fractievoorzitter Jetten wordt verschillende malen onderbroken door vragen over klimaat. Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) stelt dat het demissionaire kabinet te weinig doet tegen de opwarming van de aarde. Het kabinet maakt wel „mooie sier” met zeven miljard aan klimaatmaatregelen, maar laat intussen wel weten dat het de ambitie van het Akkoord van Parijs om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graad heeft laten varen. Het demissionaire kabinet moet meer doen, vindt Ouwehand. Jetten brengt daar tegenin dat er al veel is bereikt, en verwijst daarbij naar de overeenstemming die eerder is bereikt met de VVD in hun gezamelijke opzet voor een regeerakkoord. „Ik zou de halfvolbenadering willen hanteren”, zegt Jetten.

Geert Wilders vindt de 7 miljard euro juist een veel te groot bedrag, gezien de demssionaire status van het kabinet. „Het enige wat beleidsarm wordt van deze begroting zijn de mensen thuis”, zegt Wilders. Even later legt de PVV-leider een direct verband tussen het klimaat en de migratie naar Nederland. De bevolkinsgroei als gevolg van westerse en niet-westerse immigratie zou leiden tot een hogere uitstoot van CO2. „Door de grenzen open te zetten heeft u de uitstoot in Nederland met drie tot zeven kolencentrales opgeplust”, aldus Wilders. Jetten stelt echter dat juist de klimaatcrisis leidt tot extra migratie: „De heer Wilders zou de klimaatkampioen van deze Kamer moeten worden.”

LamyaeA Lamyae Aharouay ,,Als je de mond vol hebt over klimaat, dan begrijp ik niet dat je het niet hebt over migratie’’, zegt Wilders tegen Jetten – die een betoog hield over klimaatmaatregelen. Wilders: ,,door de grenzen open te zetten is D66 verantwoordelijk voor minstens 3tot 7kolencentrales.’’ 22 september 2021 @ 14:46

Volgen

LamyaeA Lamyae Aharouay Jetten: ,,je zou bijna zeggen, knap dat u weer een thema hebt gevonden waar je migranten de schuld van kan geven.’’ Hij wijst op klimaatvluchtelingen - als Wilders iets tegen migratie wil doen zal hij iets aan het klimaat moeten doen. 22 september 2021 @ 14:46

Volgen

Caroline van der Plas (BBB) en Ouwehand interrupeerden daarop over de landbouw. Van der Plas noemde de intensieve veehouderij „harstikke duurzaam en efficiënt”. Ouwehand vond juist dat er meer gedaan zou moeten worden om de uitstoot van stikstof van veehouderijen in te perken. Daarop verwees Jetten opnieuw naar een andere partij: ditmaal de plannen van CDA-Kamerlid Derk Boswijk voor het vergroenen van de landbouw. Jetten: „Ik zeg opnieuw, voor mij is het glas halfvol. Ik ben hoopvol dat we goede afspraken kunnen maken over de landbouw.”

Jetten (D66) ziet ruimte om begroting ‘op te plussen’

D66-fractievoorzitter Rob Jetten had deze Algemene Beschouwingen liever tegen „een nieuw en fris kabinet aangekeken”, maar heeft er nu begrip voor dat het huidige demissionaire kabinet met een relatief beleidsarme begroting is gekomen. D66 wil tijdens dit debat „een constructieve bijdrage” leveren, zegt Jetten, om er met de rest van de Tweede Kamer voor te zorgen dat 2022 „geen verloren jaar” wordt qua beleid. Hij prijst de „handreiking” van VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans, en de „open en prettige sfeer” die hem eerder in het debat bij partijen zijn opgevallen.

PvdA-leider Ploumen wil direct van Jetten weten waar met D66 over te onderhandelen valt. De PvdA wil graag een investering van 900 miljoen euro extra om het verschil in salaris tussen docenten in het voortgezet en primair onderwijs te dichten. Jetten maakt duidelijk dat D66 bereid is daarnaar te kijken, wat hem betreft is er de komende dagen nog ruimte om de begroting van het demissionaire kabinet „op te plussen”. Ploumen is blij met de houding van Jetten, die volgens haar „ruimte zoekt buiten het miljard van Hermans”. Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver hoort „heel veel ruimte” in de woorden van Jetten, en vraagt direct of er ook over extra investeringen in klimaat te praten valt.

Jetten probeert de verwachtingen daarop weer een klein beetje te temperen. Hij stelt voor vandaag en morgen te kijken naar „thema’s die we allemaal belangrijk vinden” en over andere zaken door te praten bij de begrotingsbesprekingen van de komende weken.

Debat iets later verder

De Algemene Beschouwingen gaan iets later verder dan gepland, niet om 15.40 uur maar om 16 uur. In de schorsing is zojuist een kort briefje binnengekomen van demissionair premier Mark Rutte (VVD) over de voortgang van de formatie, op verzoek van Kamerlid Pieter Omtzigt. Rutte schrijft dat een demissionair kabinet „geen verantwoordelijkheid draagt voor de formatie en zich hiervan afzijdig houdt”. Geen nieuwe informatie dus, zoals al wel was verwacht. Toen Omtzigt het verzoek tijdens het debat deed, zag je Rutte al met z’n hoofd schudden.

AukevanEijsden Auke van Eijsden De ‘update’ van het demissionaire kabinet — op verzoek van Pieter Omtzigt — over de voortgang van de formatie. Antwoord: gaan wij niet over. https://t.co/mCDU4UcGvo https://t.co/Kxg94Ep1pC 22 september 2021 @ 13:48

Volgen

Pieter Omtzigt reageerde op Twitter direct op Rutte’s korte briefje:

PieterOmtzigt Pieter Omtzigt Rutte schrijft: als MP niets te melden over de formatie.
Hij onderhandelt als Kamerlid. Vandaag kunnen we hem niet ondervragen als Kamerlid, omdat hij in vak-K zit. Betere illustratie van het probleem van dubbele functie is nauwelijks mogelijk. https://t.co/MoSh7utzZj 22 september 2021 @ 13:54

Volgen

D66-fractievoorzitter Rob Jetten is zo de eerste spreker als het debat wordt hervat.

Omtzigt: nog te weinig radicale ideeën van VVD

Hermans reageert nog op de laatste interrupties van haar termijn. Gert-Jan Segers (ChristenUnie) verwijst naar de documentaire over de toeslagenaffaire die afgelopen week op tv was, en is benieuwd: weet de VVD al hoe het toeslagenstelsel moet worden aangepast? Vorig jaar vond de VVD dat al, maar toen was nog niet duidelijk hoe het stelsel er dan wel precies uit zou moeten zien. Ook nu heeft Hermans nog geen alternatief, moet ze toegeven. Segers begrijpt dat: “Het is een heel ingrijpende operatie. Maar je zult het wel moeten doen, wij en andere partijen hebben daar ideeën voor en hebben dat laten doorrekenen. De schade is te groot, we hebben dat in de documentaire gezien, om het nu nog te laten liggen.”

Pieter Omtzigt vraagt zich af hoeveel “radicale ideeën” de VVD al heeft om de bestuurscultuur te veranderen. Die beloofde Mark Rutte na de toeslagenaffaire. Hermans stelt dat het regeerakkoord minder gedetailleerd moet zijn zodat er meer ruimte is voor de Kamer en het coalitieoverleg op maandag, waarbij ook Kamerleden betrokken zijn, ter discussie staat. “Dat moet in een volgende regeerperiode vorm krijgen.” Volgens Omtzigt is er nog te weinig gebeurd: er is nog geen grondwettelijk hof voorbereid, er is nog geen standaard voor onafhankelijk onderzoek, er worden op ministeries geen besluitenlijsten meer bijgehouden.

Het debat is voor drie kwartier geschorst en gaat om 15.40 uur weer verder.

VVD-poging tot zelfreflectie wordt niet geloofd

Als Hermans (VVD) haar betoog afrondt, spreekt Ploumen (PvdA) haar teleurstelling uit. „Waar hebben we eigenlijk naar zitten luisteren?” Ploumen prijst de pogingen tot zelfreflectie van Hermans, maar laakt het gebrek aan „concrete voorstellen”, zoals afschaffing van de verhuurdersheffing.

Hermans herhaalt dat ze niet bereid is om die helemaal af te schaffen, maar een verlaging wel ziet zitten. „Ik had hier verwacht zaken te kunnen doen”, zegt Ploumen. Hermans: „Ik moet concluderen dat mevrouw Ploumen alleen wil samenwerken als ze 100 procent haar zin krijgt.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Ploumen: . Ik wil u vragen: bent u bereid de verhuurdersheffing af te schaffen, de klimaatnoodtoestand uit te roepen. Dit is het moment.’’Hermans: ,,Ik kan de vraag ook omdraaien: bent u bereid naar ons te luisteren. Op sommige voorstellen zijn we het oneens, dat kan.’’ 22 september 2021 @ 12:19

Volgen

Ook Heerma (CDA) voelt „een klein randje ongemak” bij het betoog van Hermans over zelfreflectie. Hij zegt dat coalitiepartner VVD in de afgelopen periode vaak dwars lag bij het vinden van oplossingen voor de problemen op de woningmarkt, en vervolgens de verantwoordelijke D66-minister, Kajsa Ollongren, in debatten verweet te weinig te doen.

Hermans maakt zich boos als Ouwehand (PvdD) weer begint over het klimaat. Volgens Ouwehand doet de VVD nog steeds te veel alsof er onderhandeld kan worden over het klimaat, terwijl er rechterlijke uitspraak ligt om meer te doen (‘Urgenda’). Hermans ziet er een „intentiedingetje” in: het irriteert haar dat Ouwehand haar goede bedoelingen in twijfel trekt. „De intentie om hier alles aan te doen wat in onze macht ligt heb ik hier de hele dag in dit debat tentoongespreid”, zegt ze met gebroken stem.

Klaver: OMT voor het klimaat nodig

Klaver vindt dat er voor het klimaat een soort ‘OMT’ moet komen, een groep adviseurs die, net zoals bij de bestrijding van het coronavirus nu, het kabinet geregeld bijstaat bij het maken van klimaatbeleid. Volgens de GroenLinks-leider is er, net als nu met corona, sprake van een „noodtoestand”.

Hermans (VVD) zegt dat ze moeite heeft met woorden als ‘noodtoestand’ en ‘crisis’ „omdat het niet bij mij past”. Ze vindt dat Klaver „een negatief plaatje” schetst en dat kan Nederlanders afschrikken, terwijl het volgens Hermans belangrijk is om iedereen mee te krijgen met klimaatbeleid. In de Miljoenennota worden bovendien miljarden uitgetrokken voor het klimaat.

Klaver vraagt aan Hermans hoeveel CO2-reductie het kabinet denkt te gaan bereiken met die miljarden. Hermans antwoordt dat ze dat niet weet. „Dat is precies het probleem”, zegt Klaver. Zijn vraag was namelijk een strikvraag: hij wijst Hermans erop dat helemaal nergens in de Miljoenennota wordt „gekwantificeerd” hoeveel die miljarden aan reductie moeten gaan opbrengen. „Om klimaatverandering echt aan te pakken moeten we gewoon doen wat nodig is.”

Hermans blijft optimistisch: ‘Alles komt goed’

Hermans heeft zo’n anderhalf uur interrupties beantwoord maar kan nu weer verder met haar eigen betoog. Ze benadrukt dat ze „een optimistisch mens” is, maar ziet ook problemen in de samenleving. „Lange tijd was het zo dat als je hard werkte, je er wat voor terugkreeg.” Maar dat gaat nu niet meer op, stelt Hermans. „Duurzame energie, een elektrische auto, misschien wel een warmtepomp, hoe doen we dat bovenop de rekeningen die er al liggen?” Dat zijn terechte vragen, stelt Hermans. „Maar alles komt goed”, zegt ze.

Dat wil niet zeggen dat er niet nog veel moet gebeuren. Bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid, stelt Hermans. Nederland is opgeschrikt door de moorden op Derk Wiersum en Peter R de Vries, en er moet veel meer gebeuren dan wat het kabinet nu van plan is. Ze pleit ervoor om kleine criminelen vroeg aan te pakken om te voorkomen dat ze morgen een drugsdeal sluiten. Ook wil ze af van „belemmerende privacywetgeving” zodat instanties beter informatie kunnen uitwisselen. Ook wil ze mensen met een dure horloge of auto zelf laten bewijzen dat ze die hebben kunnen betalen.

LamyaeA Lamyae Aharouay Hermans gebruikt vaak ,,met elkaar’’ en ,,samen’’, maar echt lukken wil het nog niet. 22 september 2021 @ 11:33

Volgen

Hermans haalt ook het klimaatprobleem aan: „Mijn partij heeft daar de afgelopen jaren niet in vooropgelopen”, stelt ze, maar door de overstromingen in Limburg is de het probleem niet meer te ontkennen. Hermans herhaalt wel de VVD-slogan: „Het moet wel haalbaar en betaalbaar blijven.” Dat zou de enige manier zijn om iedereen mee te nemen.

Om alle problemen aan te pakken moet er worden samengewerkt, stelt Hermans. Iedereen in de Kamer moet „openstaan voor verandering, ook in je eigen denken”. Ze ziet daar ook ruimte voor verbetering bij de VVD aan – ze haalt bijvoorbeeld de slogan „windmolens draaien op subsidie” aan. „Daar is denkt de VVD nu anders over.”

Hermans en Kamer botsen: zetten we echt stappen, of kleine stapjes?

VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans staat nu ongeveer een uur interrupties te beantwoorden, waarbij zij als demissionaire coalitiepartij in het openbaar met andere partijen onderhandelt over hoe de begroting nog kan worden aangepast. GroenLinks-leider Jesse Klaver noemt dat op zichzelf „verfrissend”, maar vindt, net als bijvoorbeeld PvdA en SP, dat de VVD te vaag is over hoeveel financiële speelruimte er is om tot compromissen te komen en waar de VVD bereid is tot concessies als het om de woningmarkt gaat. De SGP wil juist met de VVD praten over extra geld voor defensie, D66 wil het gesprek aan over hogere salarissen voor docenten.

LamyaeA Lamyae Aharouay Ploumen en Klaver hebben zich duidelijk voorgenomen Hermans een concreet antwoord te ontlokken. Ploumen wil nogmaals weten: wil de VVD de verhuurdersheffing afschaffen? Hermans: ,,De VVD is bereid ernaar te kijken, of er een stap te zetten is om de druk van de ketel te halen.” 22 september 2021 @ 10:58

Volgen

LamyaeA Lamyae Aharouay Ploumen: ,,Een stap is niet wat ik vraag. Met stapjes komen we er niet. Wil VVD verhuurdersheffing afschaffen?” Hermans: ,,Dit gaat echt een stap te ver voor de VVD-fractie. Doen we niks of zetten we een stapje? Ik ben bereid dat stapje te zetten, samen met u.” 22 september 2021 @ 10:58

Volgen

Hermans heeft moeite om concreet op alle wensen in te gaan, ze voelt zich duidelijk gebonden aan de ongeveer 1 miljard euro die het demissionaire kabinet nog in de begroting wil verschuiven. Ze zegt dat ze daarom alle wensen die partijen hebben „in z’n totaliteit wil afwegen”.

De reacties van partijen op Hermans’ houding zijn verschillend. Fractieleider Rob Jetten (D66) snapt dat het de Tweede Kamer niet gaat lukken om het deze twee dagen „allemaal helemaal te fixen” met de begroting en stelt voor de komende maanden te proberen tot meer compromissen te komen bij de afzonderlijke begrotingsbesprekingen. PVV-leider Geert Wilders ziet dat veel oppositiepartijen de houding van Hermans juist niet genoeg vinden. „Het lijkt er niet op dat dit een heel groot succes gaat worden”, sneert Wilders.

Als Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren de intentie van de VVD in twijfel trekt om de Kamer echt tegemoet te komen, bijt Hermans van zich af. „De VVD wil het allerbeste”, zegt ze. Hermans noemt het „pijnlijk” dat Ouwehand haar integriteit in twijfel trekt.

VVD wil verhuurdersheffing verlagen, (nog) niet afschaffen

Het debat gaat nu over de woningmarkt. Hermans (VVD) herhaalt op vragen van Pieter Heerma (CDA) dat ze bereid is om de verhuurdersheffing voor verhuurders van sociale huurwoningen te verlagen. Dat geld zou dan moeten komen uit het miljard euro van de BIK-regeling die niet doorgaat, het kabinet had juist besloten om dat geld aan het bedrijfsleven te geven. Een deel daarvan kan naar de verlaging van de verhuurdersheffing, zegt Hermans nu. Financieel-politiek redacteur Rik Rutten vraagt zich af hoe groot dat offer nu eigenlijk is:

rik_rutten Rik Rutten Goed om te bedenken: er is al geruime tijd een ruime Kamermeerderheid voor onvoorwaardelijke afschaffing van de verhuurderheffing. Als er straks slechts een klein beetje aan geschaafd wordt, kun je je afvragen hoe groot de concessie van de VVD is.
https://t.co/Rb2Owi69tp 22 september 2021 @ 10:32

Volgen

Hermans zegt dat ze de heffing niet helemaal wil afschaffen, omdat dat te veel geld kost. Volgens Gert-Jan Segers (ChristenUnie) wordt de investeringsruimte van woningcorporaties te veel beperkt om nieuwe woningen te bouwen. „We gaan niet nu direct de dekking vinden, maar kunnen we verder praten om helemaal van die heffing af te komen?” Hermans zegt dat dat op de formatietafel geregeld moet worden, als onderdeel van een „integrale aanpak voor de hele woningmarkt”.

Jesse Klaver (GroenLinks) wijst Hermans erop dat er een meerderheid in de Kamer is om de verhuurdersheffing helemaal af te schaffen. „Het parlement gaat hier over. Ik wil tegen alle collega’s zeggen: als ze genoegen nemen om de begroting nog wat te verspijkeren met een miljard hebben ze niks begrepen over de discussie van de afgelopen maanden over een nieuwe bestuurscultuur.”

LamyaeA Lamyae Aharouay Klaver ,,ik weet niet helemaal wat ik meemaakt’’. En: ,,de ruimte is niet 1 miljard euro, de ruimte is de héle begroting’’. Doet een ,,oproep aan alle collega’s’’ om zich niet vast te spijkeren aan die 1 miljard die de VVD nu gebruikt om wensen in te willigen. 22 september 2021 @ 10:51

Volgen

Ook Ploumen (PvdA) wil de verhuurdersheffing afschaffen. „Dan kunnen er veel meer woningen gebouwd en verduurzaamd worden.” Ook zij voert de druk op Hermans nog eens op: „Is Hermans, net als een meerderheid van de Kamer, bereid om de verhuurdersheffing af te schaffen?” Dat gaat nog te ver, stelt Hermans. „We doen nog niet genoeg, maar de vraag aan het eind van de dag is: doen we helemaal niks, of zetten we een stapje? Ik ben dan bereid een stapje te zetten.” Volgens Ploumen is er meer te kiezen dan „helemaal niks of een klein stapje”. „De VVD is niet bereid de wooncrisis op te lossen.”

D66-leider Kaag loopt toch binnen bij debat

Ze was de grote afwezige bij het begin van de Algemene Beschouwingen woensdagochtend: D66-leider Sigrid Kaag. PVV-voorman Geert Wilders opende het debat daarom met een met aanval op Sigrid Kaag. Hij vroeg zich af waar de leider van D66 was. Volgens Wilders zou Kaag „bang voor het debat” zijn. Dinsdag twitterde Kaag een verklaring op Twitter waarin zij schreef dat ze het debat zelf niet zou voeren. Ze schreef dat ze het „democratisch onzuiver” vond met het demissionaire kabinet in debat te gaan, omdat ze tot vorige week minister was en dus zelf over de begroting onderhandelde. Maar Kaag schreef wel bij het debat te zullen zijn, om „met trots en bewondering” de inbreng van D66-fractdievoorzitter Rob Jetten te volgen.

SigridKaag Sigrid Kaag Voor D66 zal waarnemend fractievoorzitter @robjetten het woord voeren bij de Algemene Politieke Beschouwingen. Lees hier waarom ik het democratisch onzuiver en niet geloofwaardig vind om dat zelf te doen, hoe graag ik ook zou willen. ⤵️ https://t.co/XLi7tPB5Qr 21 september 2021 @ 09:37

Volgen

Zo’n twee uur na het begin van het debat, halverwege de eerste termijn van waarnemend VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans, kwam Sigrid Kaag alsnog de plenaire zaal binnen. Kaag neemt plaats achter Jetten. Ze lijkt bewust de tirade van Wilders te hebben overgeslagen, maar is wel op tijd voor de meeste andere sprekers.

pdekoning Petra de Koning ‘We zijn allemaal een beetje ontregeld omdat mevrouw @SigridKaag zich bij ons heeft gevoegd’, zegt @keesvdstaaij. Hij knikt: ‘Van harte welkom’ #apb21 22 september 2021 @ 10:15

Volgen

Van der Plas: Rutte kijkt te veel op zijn mobieltje

Caroline van der Plas (BBB) breekt een lans voor „fatsoensregels”. Tijdens een interruptie van Hermans (VVD) zegt Van der Plas dat het haar opvalt dat Rutte wel goed luistert als zijn partijgenoot Hermans aan het woord is - hij hangt zelfs „aan haar lippen” – maar als iemand anders spreekt al weer snel afgeleid lijkt door zijn mobiele telefoon. Hermans is het met Van der Plas eens: zij zou het gebruik van mobiele telefoons in de Kamer ook „tot het minimum willen beperken”. Tegelijkertijd is het soms nodig om „even iets op te zoeken”. Hoe dan ook, zegt Hermans: „We hebben allemaal de morele plicht om naar elkaar te luisteren.”

pdekoning Petra de Koning In #apb21 begint Caroline van der Plas over kabinetsleden die in debatten op hun telefoons kijken en niet luisteren. Achter haar zit @AnneKuik #CDA te knikken. Maar @PieterHeerma, ook in beeld ook #CDA, zit op zijn telefoon. Het duurt even - dan legt hij die weg 22 september 2021 @ 10:13

Volgen

LamyaeA Lamyae Aharouay Bergkamp steunt de oproep van Van der Plas, krijgt zelf ook signalen van mensen die het debat meekijken. 22 september 2021 @ 10:11

Volgen

Markla94 Mark Lievisse Adriaanse Na haar ontevreden interruptie dat Kamerleden tijdens de bijdragen van anderen op hun telefoon of iPad tikken (onbeleefd), was zojuist op tv te zien hoe Caroline van der Plas op haar iPad tikte terwijl Hermans (VVD) sprak. 22 september 2021 @ 11:19

Volgen

Van der Staaij wil van Hermans weten hoe zij aankijkt tegen „het gekelderde vertrouwen” in de politiek. Wat hier volgens de SGP-leider aan bijdraagt is dat het kabinet in de Miljoenennota miljarden uitgeeft, bijvoorbeeld aan klimaat, maar intussen wel in demissionaire staat verkeert. „Het is frustrerend dat er nog geen kabinet is, dat gevoel deel ik helemaal”, zegt Hermans. Maar zegt ze ook: ook in demissionaire staat moet het kabinet blijven „leveren” richting de burger.

Marijnissen (SP) wil van Hermans weten of ze deze week de nieuwe documentaire ‘Alleen tegen de staat’ heeft gezien, over de Toeslagenaffaire. Hermans zegt dat dit niet het geval is, maar ze voelt zich „enorm gemotiveerd” om de slachtoffers van deze affaire zoveel mogelijk te helpen. Marijnissen: „Kunnen we tegen de Kerst zeggen: het is opgelost?” Hermans: „Ik zou dolgraag een deadline willen noemen, maar ik ben doodsbang dat ik de al flinterdunne hoop teniet doe als dat niet lukt.”

Lees ook: ‘Alleen tegen de staat’ eindigt in totale mineur

Linkse partijen proberen VVD uit: is er nog te sleutelen aan de begroting?

Sophie Hermans (VVD) is nu aan de beurt. Zij begint over het politieke debat, dat volgens Hermans te veel gericht is op zichzelf. „Er zijn serieuze zaken aan het licht gekomen en ik wil de rol van mijn partij niet bagatelliseren”, aldus Hermans. Ze wijst op de onderzoeken waaruit blijkt dat het vertrouwen in de politiek is gekelderd. Dat raakt haar persoonlijk, zegt ze, „omdat ik oprecht geloof dat iedereen hier het beste voorheeft met het land.” Hermans wijst nu op de saamhorigheid in de samenleving, over hoe iedereen voor elkaar klaarstond tijdens de coronacrisis, bij de overstromingen in Limburg maar ook als er een brand is geweest. „Als er problemen zijn staan we voor elkaar klaar. Zo zijn wij gewoon.”

Volgens Lilianne Ploumen (PvdA) klopt dat, maar wijst op het contrast tussen “het land dat de schouders eronder zet en de VVD die een rommeltje van de formatie maakt”. Ploumen vraagt zich daarnaast af: moeten „gewone mensen” niet meer profiteren van de economische groei? Volgens Hermans is dat „in de basis al op orde” met de keuzes die het kabinet nu al maakt. „Maar ik wil niet dat 2022 een verloren jaar wordt”, ze wil „samen met de Kamer kijken of we nog iets extra’s kunnen doen”. Ploumen heeft een specifiek voorstel: niet de belasting voor bedrijven verlagen en dat geld aan „gewone mensen” geven. Hermans zegt „bereid te zijn” daar naar te kijken. Ploumen zegt dat „een beetje met geld schuiven” niet genoeg is.

Dit debat gaat over de BIK-regeling, waar ongeveer een miljard euro mee gemoeid is. Die regeling was vorig jaar ook al onderwerp van discussie in de Algemene Politieke Beschouwingen, uiteindelijk ging die maatregel niet door omdat het kabinet bang was dat de Europese Commissie het zou opvatten als illegale staatsteun. Dat geld is nu dus vrijgekomen, het kabinet wilde dat geldt eigenlijk aan het bedrijfsleven besteden. Lees hier wat NRC-redacteur Philip de Witt Wijnen destijds over de BIK schreef.

Lees ook: Alleen het kabinet houdt van de veelbesproken BIK

Ook Jesse Klaver peilt of de VVD daadwerkelijk nog over de begroting wil praten. Hij vraagt Hermans of ze de verhuurdersheffing wil afschaffen om iets aan het woningtekort te doen. Hermans wil daarover meedenken, zegt ze, maar benadrukt ook dat het gaat om grote bedragen. Ze wil de heffing verlagen, maar dan moeten er ook afspraken met woningcorporaties gemaakt worden zodat zeker is dat van dat geld ook meer woningen gebouwd worden.

Kritiek op Wilders: harde taal draagt bij aan onveiligheid

Wilders wil tot slot nog een motie indienen, waarin hij oproept tot nieuwe verkiezingen, maar andere partijen gunnen hem dat niet. Voor het zo vroeg in het debat al indienen van de motie blijkt geen steun te zijn, ook niet van de VVD. Wilders leest zijn motie vervolgens alsnog voor.

LamyaeA Lamyae Aharouay Wilders wil in de eerste termijn een motie indienen. Om dat te doen heeft hij steun nodig van een meerderheid, die krijgt hij niet. Wilders wil de motie wel voorlezen, daarin vraagt hij om nieuwe verkiezingen. 22 september 2021 @ 09:39

Volgen

Gert-Jan Segers (ChristenUnie) wil ook nog iets kwijt tegen Wilders. Hij zegt niet te begrijpen waarom de PVV-leider het debat zo „persoonlijk” en zo hard voert. Segers wijst op een rapport van de NCTV waarin een verband wordt gelegd tussen harde publieke uitingen en „op de veiligheidssituatie, ook van personen hier” in de Tweede Kamer. „Denk nog eens na voordat je die ene tweet verstuurt”, zegt Segers. „Woorden doen ertoe, woorden hebben altijd effect.”

Wilders wijst erop dat hij als geen ander weet hoe het is om bedreigd te worden – hij heeft al zeventien jaar bewaking nodig. Segers onderkent dat, maar zegt ook: „We hebben met elkaar allemaal een verantwoordelijk.” Hij zou, zegt Segers, niets liever zien dan dat Wilders weer vrij kan rondlopen, maar vindt ook dat de PVV-leider beter moet nadenken over zijn woorden.

Wilders noemt het een „vieze valse interruptie” van de ChristenUnie-leider. „Uw interruptie gaat drie keer de prullenbak in.”

Wilders wil dat mensen meeprofiteren van economische groei

Wilders heeft het nu over mensen die „niet achter veilige hoge hekken van villa’s” wonen, maar in „gewone wijken in Almere of Spijkenisse”. Zij verdienen een beter leven, zegt hij. „Miljoenen mensen profiteren niet mee van de economische groei. Die is dit jaar drie procent, volgend jaar vier procent, en er is nauwelijks groei in koopkracht.” Volgens Wilders gaat er te veel geld naar andere landen en klimaat. „De zeven miljard die het kabinet aan klimaat besteedt moet naar lagere huur en de zorg.”

Ook wil de PVV-leider dat asielzoekers geen voorrang meer krijgen bij de toewijzing van een sociale huurwoning. Hij vindt dat „Nederlanders” voor moeten gaan en de grenzen moeten dicht - dat is één van de oplossingen voor het woningprobleem, zegt Wilders. Daarnaast moet er meer gebouwd worden, zegt hij in antwoord op een vraag van Wybren van Haga (BVNL). Hij wil dat alle stikstofregels verdwijnen.

LamyaeA Lamyae Aharouay Van Haga verspreekt zich, heeft het over ‘de VVD begraven’ ipv bevragen. ‘Freudiaanse verspreking’, zegt hij. ‘Ik heb niks tegen de VVD, ook al ben ik eruit geflikkerd.’ 22 september 2021 @ 09:22

Volgen

Farid Azarkan (Denk) vraagt zich af of het wel een goed idee is om strenger te straffen, zoals Wilders voorstelt. Azarkan denkt dat mensen eerder geholpen moeten worden om te voorkomen dat ze zware misdrijven gaan plaatsen. „Dat is effectief”,zegt Azarkan. Wilders ziet daar niks in, hij wil strenger straffen. „Op water en brood, het moet pijn doen. Geen contacten, geen televisie, één keer per maand bezoek.”

Wilders over opvang Afghanen: Wir schaffen es nicht

Het debat gaat over Afghanistan en de vraag in hoeverre gevluchte Afghanen moeten worden opgevangen door Nederland. Wilders vindt dat ze zoveel mogelijk in de regio moeten worden opgevangen, door landen rondom Afghanistan zelf. Tegen Jetten: „U zegt, net als Merkel, wir schaffen das. Ik zeg: wir schaffen es nicht.” Jetten zelf: „Wat een droevig en negatief wereldbeeld heeft Wilders.”

Wilders begint nu over de tweedeling die in de maatschappij zou dreigen door invoering van de coronapas. Farid Azarkan (Denk) spreekt de PVV-leider hierop aan. Volgens Azarkan stuurt Wilders zelf al decennia aan op een tweedeling, met zijn tirades tegen migranten. Als het aan Wilders zou liggen, zegt Azarkan, zou elke Nederlander met een migratieachtergrond een ´QR-code´ krijgen. Wilders: „Ik wil een Nederland waar onze eigen mensen voorgaan.”

De PVV-leider richt zich in zijn betoog nu op de in zijn ogen te grote aandacht voor gendervraagstukken en „pan-seksuelen”, vooral op basisscholen. Kinderen „die nog niet eens kunnen lezen en schrijven” gaan volgens hem gebukt onder deze „woke-dictatuur van politiek correct Nederland”. Scholen moeten zich hierbuiten houden, vindt Wilders. De verantwoordelijkheid voor seksuele opvoeding moet wat de PVV-leider bij de ouders worden gelaten. „Ik heb zelf geen kinderen, maar ik zou het verschrikkelijk vinden als mijn kind op school zou leren over gender queens.”

Wilders vraagt zich af: waar is Kaag?

Het debat is begonnen met de eerste termijn van Geert Wilders (PVV). „Waar is Sigrid Kaag?”, zo begint de PVV-leider. Kaag zei gisteren dat ze niet bij het debat zou zijn omdat ze dat niet zuiver vindt – voor ze aftrad als minister van Buitenlandse Zaken werkte ze mee aan de begrotingen. Maar volgens Wilders was Kaag nooit van plan om bij de Algemene Politieke Beschouwingen te zijn, omdat ze als minister van Buitenlandse Zaken naar de vergadering van de Verenigde Naties in New York zou gaan. Volgens Wilders is Kaag „bang voor het debat”.

LamyaeA Lamyae Aharouay We gaan beginnen. Wilders trapt af. ,,Waar is Sigrid Kaag?” Beschrijft haar als ,,Haar koninklijke arrogantie” en zet een beeld neer van iemand die ,,flaneert” ,,quinoa eet” en met een ,,Louis Vuitton-koffer”. ,,Ik weet niet waar u bent mevrouw Kaag” 22 september 2021 @ 08:37

Volgen

Rob Jetten, die Kaag vervangt als woordvoerder bij D66, stelt dat Wilders een „Kaagobsessie” heeft. „Elke keer dat Wilders weer over Kaag begint laat dat zien hoe bang hij voor haar is.” Ook Sophie Hermans (VVD) verdedigt Kaag, zij heeft volgens Hermans „een loepzuivere staatsrechtelijke reden”. Ze vindt het „ver beneden peil” dat Wilders Kaag persoonlijk aanvalt terwijl zij zich niet kan verdedigen. Rutte knikt instemmend. „Dat mevrouw Kaag niet kan reageren ligt niet aan mij, maar aan Kaag zelf. Ze had hier moeten zijn”, aldus Wilders. „Ze is niet eens in de zaal aanwezig.”

Wilders gaat daarna verder met de aanval op Kaag: dat zij is afgetreden als minister van Buitenlandse Zaken heeft niks veranderd omdat ze nog wel meedoet met de formatie, aldus de PVV-leider. Er moeten nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, stelt Wilders, omdat er maanden na de verkiezingen nog geen nieuw kabinet is. Hij noemt Nederland „de nieuwe DDR, de Democratische Dictatuur Rutte”, omdat het demissionaire kabinet nog grote beslissingen maakt, zoals het coronatoegangsbewijs. Hij rekent ook daar de opvang van Afghaanse vluchtelingen toe: „opvang in de regio” betekent volgens Wilders „opvang in de Nederlandse regio”.

Debat over begroting begint chaotisch

Het debat over de Miljoenennota begint chaotisch.

Jesse Klaver (GroenLinks) trapt af met een punt van orde: hij wijst op recente uitspraken van demissionair premier Rutte (VVD) dat er in feite geen kabinet meer is. Volgens Klaver kan de traditionele volgorde van sprekers bij de beschouwingen daarmee worden losgelaten. Normaliter spreken oppositiepartijen en regeringspartijen om en om, Klaver vindt dat partijen nu gewoon op volgorde van grootte aan de beurt moeten komen. Hij wil het feit dat er geen coalitie meer is op deze manier „markeren”.

Daphid David van Dam Dag 1 van de #algemenebeschouwingen @markrutte @carolaschouten en @jesseklaver, maar wie is de Generaal? https://t.co/Yo0oY747Om 22 september 2021 @ 09:45

Volgen

PVV-leider Geert Wilders reageert boos. Hij noemt Klavers voorstel een „doorzichtige poging om de PVV niet als eerste te laten spreken” – Wilders zou eigenlijk beginnen. Ook Sophie Hermans (VVD) reageert niet enthousiast. Door het voorstel van Klaver zou zij als eerste moeten beginnen, en daar heeft ze zich niet op voorbereid. Uiteindelijk wordt een compromis gevonden: Wilders mag zoals gepland toch beginnen, maar vervolgens zal er op volgorde van grootte verder worden gedebatteerd.

Daarmee keert de rust nog niet terug. Verschillende oppositiepartijen vinden dat het debat pas kan beginnen als er duidelijkheid is over de laatste stand van zaken rond de formatie.

LamyaeA Lamyae Aharouay Nieuwe sprekersvolgorde https://t.co/7uX133dYzb 22 september 2021 @ 08:58

Volgen

Vooruitblik APB: overheerst het chagrijn, of toch het compromis?

De rituelen rond de Algemene Beschouwingen zijn meestal ongeveer hetzelfde: het kabinet presenteert een begroting vol beleidsvoornemens, weet zich vooraf verzekerd van een meerderheid en gunt de oppositie hooguit nog wat klein bier om de verhoudingen constructief te houden. Dit jaar is alles onzeker. Het kabinet is demissionair en valt inmiddels als los zand uit elkaar: de ChristenUnie-ministers zitten nog wel in Rutte III, maar de fractie stelt zich onafhankelijker op. Een nieuw kabinet is ook nog niet in zicht, de frustratie over de gebrekkige voortgang van de formatie groot. Het roept de vraag op of de komende twee dagen het chagrijn de APB zal domineren, of juist nieuw elan.

De belangen voor demissionair premier Mark Rutte (VVD) zijn groot. Hij wil graag door met een vierde kabinet, maar zijn imago van dealtjesmaker liet hem de laatste tijd in de steek. VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans probeerde de afgelopen dagen partijen ertoe te bewegen de nieuwe begroting te steunen, maar PvdA en GroenLinks wilden niet vooraf om tafel. Want zij hadden liever onderhandeld over een meerderheidskabinet. Veel fracties zullen daarom woensdag met eigen plannen komen en van het kabinet vragen die geheel of gedeeltelijk over te nemen. De vraag is hoe politiek en financieel flexibel Rutte kan en wil zijn. Zijn demissionaire status vraagt normaal een zuinige opstelling, maar kan Rutte zich dat dit jaar permitteren?

Interessant om op te letten wordt of de komende dagen zichtbaar wordt of een minderheidskabinet in de praktijk kans van slagen zou hebben. Kijkt Rutte alleen naar links, of reikt hij ook de hand naar rechtse partijen als JA21, die hebben verklaard zaken te willen doen? PVV-fractievoorzitter Geert Wilders trapt rond 10.15 uur traditiegetrouw het ‘debat van het jaar’ af, als leider van de grootste oppositiepartij. Grote afwezige op de sprekerslijst is D66-leider Sigrid Kaag. Door haar aftreden als demissionair minister had zij als politiek leider de Algemene Beschouwingen kunnen doen, maar in een verklaring noemde zij dat dinsdag “democratisch onzuiver” omdat zij zelf over de begroting heeft onderhandeld. Voor de formatie lijkt haar afwezigheid goed nieuws, in zoverre dat een nieuwe confrontatie met onvermijdelijke coalitiepartner Rutte uitblijft.

pimvandendool Pim van den Dool De #APB begint zo om 10.15 uur. Negentien sprekers met in totaal bijna 400 minuten spreektijd, oftewel ruim 5,5 uur. Dat is dus exclusief interrupties. https://t.co/ESlqyal5bO 22 september 2021 @ 07:10

Volgen

Lees ook: De Miljoenennota: dit zijn de belangrijkste begrote kabinetsuitgaven voor 2022