Het is de basis van het vakantiegevoel. Geen wekker. Wat een illusie. Immers, de tijd heeft ons al sinds ons bestaan in de greep. In de oudste Griekse mythen laat hij ons ontsnappen aan de chaos. Hij schiep orde, waarbij de dingen die gebeuren elkaar opvolgen tot ze verworden tot verleden, heden en toekomst. En zelfs tijdens onze ‘tijdvrije’ vakantie blijkt onze obsessie niet ver weg. Met dank aan diezelfde oude Grieken houdt een oud gebruik ons deze zomer wakker: de Olympische Spelen. Om onze atletische boegbeelden te zien schitteren in het water en op het asfalt, is het vaak nachtkijken geblazen.
De virtuele gele streep die de tijd van de wereldrecordhouder verbeeldt, raast haast ongrijpbaar over het 50-meterbad. De zwemmers moeten haast maken om hem in te halen. Een Oostenrijks wiskundige ontsnapt aan de oranje trapkracht met een voorsprong van meerdere minuten. Is het een plankje of de jetlag die Mathieu het goud ontneemt? Gelukkig maakt het Miedema niet uit hoeveel seconden er nog op de klok staan, scoren doet ze toch wel. De tijd speelt een heilige rol in het olympisch dorp, maar daar blijft het niet bij.
Dat we tijd met ons mee kunnen dragen, is een minder oud concept. In de Middeleeuwen waren we nog overgeleverd aan het trouwe ritme van de monniken en de klokkentoren om te weten hoe laat we leefden. Al zal er zeker iets als haast en een deadline zijn geweest, de opeenvolging van zaken verliep ongetwijfeld langzamer. Wie maanden moet wachten op de volgende liefdesbrief in plaats van het onheilspellende „aan het typen…” in WhatsApp te zien, kiest wellicht zijn woorden zorgvuldiger dan zijn emoticons. Wie een oorlog wilde gaan voeren, bereidde zich eerst voor op een lange voettocht om op de plek van bestemming te raken. De tijd ging niet sneller of langzamer, maar de opeenvolging van de dingen kende bredere tussenpozen, buitengewoon heilzaam voor reflectie.
Hij moet hebben geglunderd van trots, de man die met het eerste draagbare uurwerk de straten bewandelde van onze middeleeuwse steden. Het paste dan wel niet om zijn pols maar de introductie van het horloge democratiseerde de tijd.
Het vermogen om de tijd bij te houden, betekent echter niet dat we die controleren. De plagen die ons het afgelopen jaar teisteren, maken de wegtikkende seconden haast lachwekkend.
In een Zomergasten-aflevering die rijksbouwmeester Floris van Alkemade toch vooral opbouwde als een pleidooi vóór verandering, toonde hij ook de keerzijde van dat fenomeen. Wanneer de opeenvolging van zaken zo snel gaat dat onze uurwerken het niet meer kunnen bijbenen, worden we onherroepelijk ingehaald. Wat volgt, is slechts een oorverdovende knal waarvan we zelfs als we weten dat hij aanstaande is, toch nog schrikken. In het videokunstwerk Big Bang van de Zwitserse kunstenaar Ori Gersht, explodeert een lieflijk stilleven, een vaas met bloemen, de basis voor een nieuw ontstaan.
Voor de bewoners van de overstroomde gebieden kwam het water vaak uit het niets. Eerder was het virus nog op een onbeduidende markt in China en ineens lagen onze intensive cares vol en bleef het terrein van Lowlands leeg. De tijd zoals wij hem op onze horloges trachten bij te houden is slechts het topje van de ijsberg.
De werkelijke verandering ligt al jaren op de loer. De tiende seconde waarmee een gouden medaille wordt gewonnen, is het resultaat van jaren voorbereiding; de bewoonbaarheid van ons waterland van morgen, begint met een investering vandaag. Het nu, de actualiteit, is op het moment dat die plaatsvindt, al voorbij. Het heeft dus eigenlijk geen enkele zin om je er druk over te maken. De uitdagingen van nu vragen ons juist ons horloge af te doen, onze wekker even uit te zetten en even rustig in de verte te kijken.