Meer en meer landen stellen een vaccinatieplicht in. Wat zijn hun overwegingen?

Ieder land heeft een vaccinatieplafond, een maximaal percentage van de inwoners dat zich uit vrije beweging laat vaccineren. Dat plafond lijkt in steeds meer westerse landen bereikt, waardoor hun vaccinatiecampagnes in een nieuwe fase terechtkomen. Overheden buigen zich over de vraag hoe ze de niet-gevaccineerden over de streep kunnen trekken. 

In april oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in een niet-coronagerelateerde zaak dat Tsjechische kinderdagverblijven in hun recht staan als ze ongevaccineerde kinderen willen weigeren. Een verplichte vaccinatie is volgens het hof weliswaar een inbreuk op het privéleven, maar die inbreuk is ondergeschikt aan de bescherming van anderen en de publieke gezondheid. Door deze uitspraak staat Europese overheden niets meer in de weg om een vaccinatieplicht op te leggen aan hun burgers, zei universitair hoofddocent gezondheidsrecht André den Exter in het Nederlands Dagblad.

Niettemin raadt de Wereldgezondheidsorganisatie WHO op ethische gronden vaccinatieplicht af. Die kan namelijk het vertrouwen in de vaccinatiecampagne schaden. Goede voorlichting en toegankelijke vaccinatielocaties werken volgens de WHO beter. 

In Europa wordt vooral gekozen voor een verplichte vaccinatie voor zorgpersoneel. Vaak is een lage vaccinatiebereidheid de aanleiding voor zo’n gedeeltelijke vaccinatieplicht, maar niet altijd. De vaccinatiegraad in het Verenigd Koninkrijk is bovengemiddeld, en toch zijn vaccins voor personeel in de thuiszorg verplicht. In dit geval dient de vaccinatieplicht louter ter bescherming van kwetsbaren in de samenleving. 

Italië was in april een van de eerste landen die zorgmedewerkers verplichtte zich te laten vaccineren; Frankrijk en Griekenland volgen in september dat voorbeeld. Engelsen moeten zich vanaf september laten vaccineren als zij een nachtclub of een ander druk evenement willen bezoeken. Een negatieve coronatest volstaat niet.

Volledige plicht

Indonesië gaat het verst in het opleggen van een vaccinatieplicht. Iedere inwoner wordt verplicht zich te laten vaccineren. In de hoofdstad Jakarta krijgen weigeraars een boete van zo’n 300 euro. Ook in Turkmenistan, waar 1 op de 100 bewoners is ingeënt, wordt vaccinatie voor iedereen boven de 18 verplicht. 

In Saoedi-Arabië, waar meer dan de helft van de bevolking een eerste prik kreeg, moet iedereen die weer fysiek naar zijn werk wil, gevaccineerd worden. Zo niet, dan wordt er niet uitbetaald. Vanaf volgende maand zijn ongevaccineerden in Saoedi-Arabië niet langer welkom in het openbaar vervoer, overheidsgebouwen en onderwijsinstellingen en mogen ze het land niet meer verlaten.

Ambtenaren en verplegers

In Kazachstan moet iedereen die in een groep groter dan twintig mensen werkt, zich laten vaccineren of wekelijks laten testen. Er zijn ook landen waar de vaccinatieplicht vooral specifieke beroepsgroepen betreft, voornamelijk in het publieke domein. Amerikaanse media meldden woensdag dat een groot deel van de ambtenaren, bijna 2 miljoen, zich moet laten vaccineren. Formeel is er geen sprake van een plicht. Maar weigeren wordt onaantrekkelijk. Niet-gevaccineerde ambtenaren zullen zich geregeld moeten laten testen en moeten in tegenstelling tot gevaccineerde collega’s wel afstand houden.

Met bijna 60 procent van de bevolking die een eerste prik ontvangt, doen de VS het niet slecht. Toch maakt president Joe Biden zich zorgen. 30 procent van de Amerikanen twijfelt volgens een recente peiling van databedrijf Morning Consult over vaccinatie, of weet al zeker geen vaccin te willen. 

In Moskou en in 21 van de 85 andere regio’s in Rusland is vaccinatie eveneens verplicht voor ambtenaren en voor wie werkt in het onderwijs, de horeca of de cultuursector. Met slechts een kwart van de bevolking die een prik ontving, lijkt het er met de vaccinatiebereidheid in Rusland beroerd voor te staan. De plicht leidde in Moskou tot levendige handel in illegale vaccinatiebewijzen. 

Het lichtste vaccinatieregime geldt in Australië: daar zijn alleen de oudere medewerkers van quarantainehotels en Australische deelnemers aan de Paralympische Spelen, eind augustus in Tokio, tot vaccinatie verplicht.