We kijken meer porno sinds het begin van de coronacrisis, en dat is niet zonder risico

Sinds het begin van de coronacrisis kijken we beduidend meer porno. Pornosite Pornhub registreert een flinke toename van het aantal dagelijkse bezoekers: wereldwijd nam dat met 11,6 procent toe, en in Nederland zelfs met 14 procent. Volgens Rutgers, het Nederlandse kenniscentrum rond seksualiteit, masturberen jongeren tussen de 16 en 20 jaar meer sinds het uitbreken van corona en kijken ze meer porno. Onder vrijgezelle volwassenen ziet Rutgers een lichte toename in pornogebruik.

Niets mis mee, zou je denken. Maar sommige seksuologen houden hun hart vast. “Op het moment dat je dagelijks of meerdere keren per dag porno kijkt, raakt je brein verslaafd aan het dopamineshot dat je daarvan krijgt,” zegt Vera Steenhart, die meer dan 35 jaar als seksuoloog en ­relatietherapeut werkt.

Het aantal porno- en seksverslaafden in Nederland neemt toe, bij Amsterdamse verslavingsklinieken is er zelfs een wachtlijst voor. Pornoverslaafden behoren tot de grootste groep verslaafden in ons land, na de groep nicotine- en alcoholverslaafden. Maar wanneer spreek je van een verslaving?

Vastlopen

“Porno kijken wordt een probleem wanneer dit dwangmatig gebeurt of wanneer het wordt gebruikt om een bepaalde leegte te vullen,” antwoordt Steenhart. “Corona maakt veel mensen onrustig. Porno kan een uitvlucht zijn, een middel om je beter te voelen. Ik ben absoluut niet tegen het gebruik van porno, maar we moeten dat risico ­zeker niet onderschatten. Dwangmatig porno kijken geeft op de korte termijn verlichting. Op de lange termijn heeft het een leeg en ontevreden gevoel over jezelf.”

“Er zijn veel mensen die vastlopen in seks zonder dat ze het weten,” zegt Matthijs Kruk. Hij is psycholoog, podcastmaker en schrijver van het recent verschenen boek Lust als last. “Ze surfen naar pornosites terwijl ze zich eigenlijk niet goed voelen over hun leven, hun relatie of hun baan. Door de smartphone is het heel makkelijk om door middel van porno met verveling of onprettige gedachten en depressieve klachten om te gaan. Vaak is het een ingesleten gedrags­patroon, een manier om te dealen met dingen die lastig voor je zijn.”

Kruk heeft zelf ervaren hoe het is om vast te lopen in gewoontes rondom seks. En hij is niet de enige: steeds meer mensen hebben een ongezonde relatie met seks, zegt hij, en porno speelt hierin de hoofdrol. “Volgens de cijfers die bekend zijn, melden per jaar 150.000 tot 200.000 mensen met een problematische relatie met seks zich bij de geestelijke gezondheidszorg.”

Vier uur porno kijken

Sam (27), die wegens privacyredenen liever anoniem blijft, masturbeert aanzienlijk meer sinds corona. “Soms wel zes keer op een dag,” zegt hij. “Ik kan uren porno kijken en ­edgen (orgasme uitstellen, red.), laatst nog vier uur achter elkaar. Zolang ik niet klaarkom, blijf ik in die roes. De filmpjes moeten steeds heftiger, anders is het niet bevredigend meer. ‘Normale’ porno is niet meer genoeg. Achteraf voel ik me vies en haat ik mezelf, maar toch kan ik er niet mee stoppen. Ik doe het vooral als ik me verveel. Door ­corona zit ik meer thuis. Eerst dacht ik nog dat porno kijken onschuldig was, maar ik heb last van woedeaanvallen en ervaar fysieke klachten. Tijdens seks krijg ik soms geen erectie meer.”

Seksuoloog Eveline Stallaart ziet dat probleem veelvuldig terug in haar praktijk. “Doordat het brein gewend is aan de prikkels van porno, kunnen mensen tijdens seks soms minder opwinding ervaren,” zegt ze. “Veel jonge mannen hebben hierdoor erectieproblemen en twijfelen of ze zich nog wel aangetrokken voelen tot hun partner. Ook bij jonge jongens komt dit probleem voor: die krijgen geen erectie tijdens hun eerste keer. Sommigen twijfelen hierdoor aan hun geaardheid. Het zou me niks verbazen als we over een tijdje zouden zeggen dat porno het nieuwe roken was.”

Psycholoog Kruk ziet steeds meer mannen van begin twintig die een moeizame relatie hebben met intimiteit, omdat ze bijvoorbeeld vanaf 13-jarige leeftijd zijn opgegroeid met porno. “In de meeste gevallen heerst een groot schuld- en schaamtegevoel. Seks is zo’n grote ruimte gaan innemen in hun hoofd, beleving of gedrag, dat het ten koste gaat van andere dingen, zoals werk, relaties, slaap of ­hun financiële situatie. Ze willen hun gedrag wel veranderen, maar het lukt niet. Een verslaafde kan vereenzamen doordat hij veel tijd verdoet. Ook ervaart hij vaak een verhoogde mate van agressie, kampt hij met een verwrongen zelfbeeld door schuldgevoelens en soms verwaarloost hij zichzelf. Veel van mijn cliënten komen in een vicieuze ­cirkel terecht: ze weten niet wat ze met hun leven moeten. Dat gevoel uit zich vaak in een depressie.”

Effect op de hersenen

De eerder dit jaar overleden dr. Judith Reisman, die in de VS ­onderzoek deed naar de invloed van pornografie op de hersenen, noemde pornografie een ‘erotoxine’ die een verslavende ‘drugscocktail’ van hormonen als testosteron, oxytocine, dopamine en serotonine in het lichaam opwekt. En dat heeft een meetbaar effect op je hersenen, zo zei ze: bij overmatig porno kijken past het brein zijn structuur daarop aan. Er vinden dan ‘onvrijwillige cellulaire veranderingen plaats, zelfs tijdens de slaap’. Pornografie wekt naast lustgevoelens ook angst-, woede- en schaamtegevoelens op, aldus Reisman.

Reismans onderzoek is niet het enige dat erop wijst dat pornografie meer met je hersenen doet dan je misschien zou denken. Uit Amerikaans onderzoek naar cocaïne­verslaving bleek dat er bij die verslaving sprake is van ­volumeverlies in verschillende hersengebieden. Opvallend was dat deze onderzoeksresultaten nagenoeg gelijk waren aan die van onderzoek naar pornoverslaving. In beide gevallen was de anatomie van de hersenen zichtbaar veranderd.

Dat een verslaving aan porno veel overeenkomsten heeft met een verslaving aan een drug als cocaïne of nicotine bleek ook uit onderzoek van de Mayo Clinic. Dit Amerikaanse medische instituut ontdekte een middel dat uitkomst biedt bij zowel een nicotine-, drug- en alcoholverslaving als bij het dwangmatig kijken naar porno: Naltrexon. Het medicijn zou een remmende werking hebben op het vermogen van dopamine om hersencellen te stimuleren.

Steenhart kijkt echter kritischer naar een nicotine-, drug- of alcoholverslaving dan naar een pornoverslaving. “Dwangmatig porno kijken is een lastig af te leren gewoonte, maar niet onmogelijk. Bovendien zijn genotsmiddelen aantoonbaar nog slechter voor je lichamelijke gezondheid.”

Andere prikkels

Wat kun je doen als je te maken hebt met een pornoverslaving? Steenhart: “Als je een toename merkt, vraag jezelf dan af: wat is er veranderd in je leven en is porno daar wel de oplossing voor? Is er misschien iets wat effectiever werkt op de lange termijn? Als je bijvoorbeeld meer porno bent gaan kijken omdat je tot de conclusie bent gekomen dat je leven onvoldoende prikkels en spanning biedt, zou je kunnen kijken wat je zou kunnen toevoegen aan je leven om op een andere manier prikkels en spanning te krijgen. Ga iets doen waardoor je je competitief vermogen test. Zoek iets waardoor je een ander soort spanning ervaart. Blijf vooral porno kijken en masturberen als je dat leuk en lekker vindt. Maar doe het niet om een bepaalde leegte op te vullen.”

Let ook eens op je dagelijkse routines als je last hebt van een pornoverslaving, zegt Kruk. “Wat gaat er vooraf aan porno willen kijken? Hoe ga je om met emoties? In mijn programma Mind Your Sex help ik vooral mannen de beste versie van zichzelf te worden. Om dit te bewerkstelligen, moet je leren de lading van je seksualiteit af te halen. Dat betekent: onderzoeken waarom je doet wat je doet en daar vervolgens een houding in vinden om te weten waar jouw grenzen liggen. Wanneer vind je bijvoorbeeld dat je te veel met seks bezig bent? Bedrieg je je partner als je in je eentje porno kijkt?”

Een vraag die iedereen zich volgens Kruk zou moeten stellen: heb ik op dit moment een gezonde relatie met seks? Een goede graadmeter is als je je regelmatig schuldig voelt over je gedrag, of je je er soms voor schaamt. “Als je in je achterhoofd beseft dat je liever andere dingen zou doen met je tijd, energie en aandacht dan die vooral besteden aan seksuele activiteiten. Vaak ben je vastgelopen omdat je seks anders bent gaan leven. Je bent porno gaan gebruiken om iets anders toe te dekken, iets niet aan te hoeven gaan. De coronacrisis en alle bijkomende maatregelen hebben daar voor sommigen een schepje bovenop gedaan. Dat kun je voorkomen door nieuwe gewoontes aan te leren, nieuwe prikkelende activiteiten of hobby’s te ontdekken en vooral te kijken naar de positieve kanten: wat er nog wél kan in deze tijd.”