Olympische bubbel was al lek voordat ‘coronavlucht’ KL861 opsteeg

Ho. Stop. “Wat gaat u doen meneer?’’ Een KLM-medewerker springt met zijn armen wijd voor onze neus, als we op zaterdagmiddag 17 juli twee uur voor vertrek van de KL861 naar Tokio een bekende van de wielerploeg denken te begroeten. Of we dat liever niet willen doen, zo luidt het dringende verzoek. In de vertrekhal van Schiphol valt het direct op. Mensen met een oranje Team NL-shirt checken bij gereserveerde balies in en worden weggehouden van het ‘normale’ volk. Logisch, zeggen we tegen elkaar, de atleten worden afgezonderd. Net als daarna in de lounge van de nationale luchtvaartmaatschappij.

Pas als alle andere passagiers op hun stoel zitten, wandelt ‘TeamNL’ door de slurf het toestel binnen. Apart inchecken, aparte lounge, apart boarden, hier is over nagedacht. Maar wat er dan gebeurt, verbaast iedereen. Hockeyers, roeiers, skateboarders, tennissers en beachvolleyballers, ze nemen kriskras door het toestel plaats.

Jean-Julien Rojer herkent de tennisverslaggever, geeft een knipoog en neemt plaats op 19D. Wij ploffen neer op rij 15, met extra beenruimte, met dank aan alle vlieguren die we voor ons werk mogen maken. Voor ons nemen vier hockeyers plaats: Jip Janssen, Joep de Mol, Jonas de Geus en Mirco Pruyser. De rij daar weer voor delen beachvolleyballers Sanne Keyzer en Madelein Meppelink drie stoelen. Iets verder naar achteren zit dan weer wielerbondscoach Koos Moerenhout, met verzorger Ton de Vaan.

Business class

Van de business class, waar Tom Dumoulin en Kiki Bertens zitten, tot de achterste rij 44: overal zitten sporters, gemengd met minder atletische mannen en vrouwen, onder wie een flink aantal Japanners. En het wordt nog gekker, als er lastminute ook nog olympische sporters uit Ecuador, Chili en India het toestel in komen wandelen en overal door het toestel op lege stoelen plaatsnemen. Deze olympische bubbel is al lek voordat de piloot zich vanuit de cockpit tot de ‘helden van TeamNL’ richt en de Dreamliner naar de startbaan taxiet.

Tijdens de vlucht is het stil aan boord. Al hoort Reshmie Oogink iemand hoesten en niezen. Het zal toch niet, zegt ze tegen haar coach. De atleten hanteren een jetlagprotocol, ze moeten doen alsof het nacht is en proberen te slapen. Geluksvogels hebben een rijtje van drie stoelen voor zichzelf, anderen hebben minder ruimte. Als het net donker is gemaakt aan boord, gaat een passagier dwars over het gangpad liggen slapen. Tot er iemand (geen sporter) op weg naar het toilet over haar struikelt.

De KL861 landt zondagochtend 18 juli om 08.24 uur Japanse tijd op Narita Airport. Negen dagen later is nog niemand het vluchtnummer vergeten. Deze vlucht is berucht geworden. Zondag was er wéér een nieuw slachtoffer van wat inmiddels de coronavlucht is gaan heten. Tennisser Jean-Julien Rojer is het zesde lid van TeamNL dat in Tokio positief testte op het virus. Vijf van hen zaten op dezelfde vlucht, net als NOS-commentator Jeroen Elshoff, die 350 kilometer ten noorden van Tokio in quarantaine zit in Sendai, waar de voetbalsters hun poulewedstrijden speelden.

In de Nederlandse ploeg in Tokio is na al die besmettingen nu een soort puzzel ontstaan. Wie weet zich nog te herinneren op welke stoel wie zat? Al zegt dat ook niet alles. Candy Jacobs, de positief geteste skateboardster, zat tussen Keet Oldenbeuving en Roos Zwetsloot. Met z’n drieën op een rijtje. Die twee bleven negatief, net als coach Sjoerd Vlemings en de teammanager, die beiden weer één rij voor de uiteindelijk positief geteste taekwondoka Oogink zaten. Wat de skatecoach zich al dagen afvraagt: werkt de mondkap nou echt zo goed? Of is wel of geen besmetting ook gewoon een soort Russische roulette?

Niet getest

Navraag bij KLM leert dat het personeel aan boord van tevoren niet getest is. Dat hoeft niet volgens de richtlijnen van zowel de Nederlandse als de Japanse overheid, stelt een woordvoerder. Een temperatuurcheck is voor de Japanse overheid voldoende, mits de KLM-crew in het Aziatische land in het hotel blijft en binnen 72 uur weer naar Nederland vertrekt.

Bij de sporters leeft de vrees dat het juist één van de stewardessen is geweest die het virus bij zich droeg. Vlak voor de landing deelt het cabinepersoneel nog handgeschreven ansichtkaarten uit aan alle atleten. Er zijn Japanse gelukskittens op geplakt. Wie weet wat ze nog meer overbrengen? Of verspreiden virusdeeltjes zich toch via de klink van het toilet? 

NOC*NSF heeft de vlucht al dagen ‘onder de loep’, maar wil er voorlopig niets over zeggen. Een paar dagen geleden meldde de sportkoepel dat het aantal besmettingen een week na de vlucht zou afnemen. Dat bleek helaas veel te voorbarig.

Sportkoepel NOC*NSF zegt heel lastig te kunnen achterhalen waar de coronabesmettingen vandaan komen. “De zekerheid dat de besmettingen van de vlucht komen, is er absoluut niet,” zei technisch directeur Maurits Hendriks op een ingelaste persconferentie in Tokio dinsdagmorgen, samen met chef de mission Pieter van den Hoogenband. Volgens Hendriks zijn er meer momenten en plekken waar de besmettingen kunnen hebben plaatsgevonden. “Op Schiphol, bij aankomst op de volle luchthaven Narita, in het vervoer naar Tokio en vervolgens in het olympisch dorp zelf.”

Maar de angst zit er ruim een week na de landing nog altijd goed in bij de Nederlandse equipe, voor ‘99 procent gevaccineerd’. In plaats van de medaillespiegel voeren ‘we’ het coronaklassement aan. Iemand uit de ploeg spreekt van een verschrikkelijke nachtmerrie. Een ander zegt met de bibbers naar elk nieuw testresultaat toe te leven. Een teamarts heeft intern gezegd dat het theoretisch mogelijk is om zelfs twaalf dagen na besmetting nog positief te testen. Los van dat doemscenario is het zo mogelijk nog erger om te worden bestempeld als ‘close contact’. Dan wachten – afhankelijk van de besmettingsgraad van de besmette persoon – tot veertien dagen quarantaine. Pechvogels mogen dan pas terugvliegen als de Spelen allang afgesloten zijn.

Lukraak

Of er echt fouten zijn gemaakt, moet blijken. Je zou kunnen denken dat je atleten uit de diverse sporten geclusterd in een vliegtuig moet plaatsen in plaats van lukraak. KLM zegt in een reactie dat er ‘uitgebreid contact’ was met NOC*NSF over het vervoer van TeamNL. Een woordvoerder: “De groep is zoveel mogelijk bij elkaar gezet met de kennis dat de TeamNL-passagiers in 3 secties (Economy Class, Economy Comfort Class en Business Class) verspreid zaten. Waar dat mogelijk was, zijn ook de middenstoelen vrijgelaten.”

Als de sportbond had willen uitsluiten dat er ook niet-sporters aan boord zaten, was een speciaal chartervliegtuig misschien een beter idee geweest. KLM voert nou eenmaal lijnvluchten uit (volgens zijn eigen richtlijnen), en daar mag iedereen een kaartje voor kopen.

Coverstory

Ook zo’n charter biedt overigens geen garanties. In Tsjechië loopt al dagen een nationaal debat over een speciaal geregeld toestel voor een groot deel van zijn olympische selectie. Een teamarts die waarschijnlijk niet was gevaccineerd, maar vertrouwde op mondwater als anticoronamiddel, heeft mogelijk diverse atleten besmet, zo luidt daar al dagen de coverstory. Of neem de Britten. Van de 889 atleten in Tokio is er niet één positief. Daar zijn ze best een beetje trots op. Maar ze vlogen net als de Nederlanders ook met ‘gewone mensen’ naar Japan.

De beelden die doorsijpelen van de coronahotels maken angstig. Als een melaatse werd tennisser Rojer zondagochtend afgevoerd van zijn appartement naar het speciale coronahotel. Alle tennissers zwaaiden hun geliefde vriend uit, niemand hield het droog. Er wachten Rojer tien lange dagen op een piepklein kamertje, zonder enige luxe en bezoek. Het verdriet verdrinken met een biertje zit er zelfs niet in, voedselpakketten worden eerst doorzocht. Uit de speakers in het plafond klinkt meerdere keren per dag een stem die oproept een gezondheidscheck te doen. Voor Rojer, Candy Jacobs, Reshmie Oogink, Finn Florijn, Josy Verdonkschot en de anonieme begeleider uit de roeiploeg heeft NOC*NSF een psycholoog paraat.

Met medewerking van Sander van Mersbergen