Codewoord ‘masker 19’ blijkt een jaar na invoering nauwelijks gebruikt om huiselijk geweld te melden
Met het codewoord ‘masker 19’ kunnen slachtoffers van huiselijk geweld laagdrempelig om hulp vragen bij de apotheek, maar bij Landelijk Netwerk Veilig Thuis zijn sinds vorig jaar nauwelijks meldingen van het codewoord geregistreerd.
Pillen en Praten, zo heette de apotheek die minister Hugo de Jonge en tv-persoonlijkheid Olcay Gulsen vorig jaar bezochten, samen met een schare aan fotografen en journalisten. Doel van het bezoek was het presenteren van codewoord ‘masker 19’, waarmee slachtoffers van huiselijk geweld zich discreet kunnen melden bij de apotheek. Het woord moest hulp vragen laagdrempeliger maken, want de hulpdiensten bellen is niet makkelijk als een slachtoffer in hetzelfde huis woont als de dader.
Nu, een jaar later, is ‘masker 19’ in de vergetelheid geraakt. Sinds juli 2020 zijn er nauwelijks meldingen van het codewoord bekend bij het Landelijk Netwerk Veilig Thuis, blijkt uit een inventarisatie langs regionale Veilig Thuis-afdelingen, op verzoek van Trouw. Vóór juli 2020 kwamen er volgens VWS zestien meldingen van masker 19 binnen bij Veilig Thuis, maar een landelijk monitoringssysteem voor het woord ontbreekt. Ook omstanders van slachtoffers zijn zover bekend niet naar de apotheek gegaan met adviesvragen.
Blijvende campagne
Mogelijk komt het lage aantal meldingen door de weinige aandacht die het codewoord sinds de zomer kreeg, denkt een woordvoerder van Veilig Thuis. “Het valt op dat in de beginfase veel rumoer is geweest om ‘masker 19’”, zegt hij. “De minister heeft het groots aangekondigd. Een blijvende campagne zou goed zijn, om die aandacht vast te houden.”
Ook noemt de woordvoerder de introductie van de online chatoptie bij Veilig Thuis als verklaring voor de weinige meldingen bij de apotheek. “Sinds de lockdown zijn er 20.000 gesprekken in die chat gevoerd, zowel met slachtoffers als omstanders die advies willen. Daar is wel veel animo voor geweest.”
Veilig Thuis ziet de introductie van ‘masker 19’ alsnog als positief. “Volgens regionale Veilig Thuis-afdelingen is het contact tussen apotheken over huiselijk geweld verbeterd sinds het codewoord. Er is meer alertheid en meer samenwerking over dit thema en apothekers gaan proactiever het gesprek aan over huiselijk geweld.”
Geen wekelijks gesprek
Ook apothekersorganisatie KNMP noemt ‘masker 19’ geen “wekelijks onderwerp van gesprek meer”. Met Kerst verspreidde de apothekersorganisatie nog posters die apothekers kunnen ophangen om het codewoord onder de aandacht te brengen. Eerder presenteerde de organisatie een stappenplan en interne scholing voor apothekers. Wel staat de KNMP nog steeds achter het codewoord. “De KNMP heeft destijds ‘masker 19’ omarmd, omdat de apotheek als een veilige haven mag worden beschouwd. Al is het aantal meldingen laag, elke melding is er één.”
Het ministerie van VWS is niet van plan de registratie van het codewoord te veranderen naar aanleiding van het nieuws. “Wel kijken we hoe we het codewoord mee kunnen nemen in brede communicatie richting slachtoffers”, schrijft een woordvoerder. Het ministerie heeft “geen extra middelen” besteed aan de campagne voor het codewoord, “naast de inzet van personeelsuren”.
Bij de invoering van ‘masker 19’ hadden apothekers al twijfels over de uitvoerbaarheid ervan in de praktijk, bleek uit een rondgang van Trouw langs 25 apothekers vorig jaar. Een deel dacht dat de bekendheid van het codewoord slachtoffers zou afschrikken om huiselijk geweld te melden. Ook zei een deel van de medewerkers dat zij niet genoeg training hebben gehad om slachtoffers op te vangen.
Hoe gaat het met ‘masker 19’ in Frankrijk?
Frankrijk was het eerste land dat ‘masker 19’ introduceerde, toen bleek dat het aantal meldingen van huiselijk geweld in de eerste lockdown toenam. Hoe staat het er nu mee?
Een erg bekend begrip is ‘masker 19’ in Frankrijk niet geworden, denkt correspondent Kleis Jager. Wel is er de afgelopen tijd veel aandacht voor femicide. “Vooral door een paar recente moorden waarbij die op Chahinez Boutaa in Mérignac, een voorstad van Bordeaux, veel indruk heeft gemaakt.” De 31-jarige vrouw was het 39ste slachtoffer sinds het begin van dit jaar. Op 4 mei werd zij door haar ex voor haar eigen huis in haar benen geschoten en daarna in brand gestoken.
“De dader, haar ex-vriend, was een jaar eerder veroordeeld voor huiselijk geweld”, vertelt Jager. “Vrijdag is een onderzoek naar de zaak openbaar gemaakt en nu weten we dat de dader haar vanuit de gevangenis telefonisch bedreigde. Daar is niets mee gedaan. Ook kreeg het slachtoffer niet te horen dat haar ex weer op vrije voeten was.” Toen ze aangifte deed omdat hij haar aanviel, bereikte die informatie door onvolledige registratie het OM niet. “Men stapelde kortom fout op fout.”
Vanwege de incidenten wil Frankrijk een databank maken van mannen die zich schuldig hebben gemaakt aan huiselijk geweld. “Zo kan die informatie beter worden gedeeld met alle instanties.”
Lees ook:
Als een Française om ‘masker 19’ vraagt, weet de apotheker dat hij de politie moet bellen
Verschillende landen melden een toename van huiselijk geweld nu mensen in quarantaine opgesloten zitten. Vrouwen kunnen zich met codewoorden melden en worden opgevangen in noodhotels.