Schotse stembusgang in teken van onafhankelijkheid: ‘Wij redden onszelf best hoor’
Als de SNP bij de parlementsverkiezingen donderdag een absolute meerderheid haalt, zal ze een nieuw onafhankelijkheidsreferendum eisen. Alleen moet het parlement in Londen zo’n referendum goedkeuren en premier Johnson wil er tot nu toe niets van weten.
De schelvis is niet aan te slepen bij Stuart McAuslan, visboer in de winkelstraat van Kirkcaldy. “Die gebruiken wij voor onze fish and chips. Ze zijn allemaal gevangen voor de Schotse kust, net als onze andere trots: de Schotse zalm. Zo zie je, wij redden onszelf best hoor, als we onafhankelijk zijn”, lacht hij.
Kirkcaldy is een voormalig industriestadje aan de Schotse oostkust, een uur boven de hoofdstad Edinburgh. Tot zo’n tien jaar geleden was dit een gerenommeerd Labour-bolwerk en zelfs het kiesdistrict van oud-premier Gordon Brown. Maar langzaam maar zeker begon de SNP steeds meer terrein te winnen, wat sinds brexit helemaal in een stroomversnelling is gekomen.
‘We hebben EU-arbeidsmigranten nodig’
Ook McAuslan, die bij het vorige referendum over Schotse onafhankelijkheid in 2014 nog tegen stemde, is nu SNP-kiezer. “Schotten zijn veel socialistischer ingesteld, veel meer bereid om elkaar te helpen. Er zit nu een zeer rechtse, conservatieve regering in Westminster die ons tegen onze wil uit de EU heeft getrokken. Dat vind ik vreselijk”, zegt hij terwijl hij wat zalm op de weegschaal legt voor een klant.
“Er wonen in heel Schotland 5,5 miljoen mensen, daarmee zijn we kleiner dan Londen. Wij hebben arbeidsmigranten uit de EU nodig, zeker ook in de visindustrie. Maar dankzij de Engelsen en hun harde brexit hebben we nu geen vrij verkeer van personen meer. Daarom wil ik dat wij als klein land zelf bepalen hoe onze toekomst eruitziet.”
Even verderop voert David Torrance in de laatste uren voor de stembusgang nog driftig campagne. Het SNP-parlementslid is geboren en getogen in Kirkcaldy en een plaatselijke beroemdheid. Automobilisten toeteren als ze hem zien en bijna bij elke voordeur krijgt hij een warm onthaal. Ook hangen op veel ramen posters met ‘Stem op David, stem SNP’.
Torrance verdedigt deze verkiezingen zijn zetel in het Schotse parlement, maar weet dat hij zich amper zorgen hoeft te maken. “Veel inwoners hier voelen zich in de steek gelaten door de regering van Boris Johnson. Sinds het brexit-referendum zien we een verdere verschuiving van kiezers die eerder nog tegen onafhankelijkheid waren. Maar we moeten bij deze verkiezingen wel toeslaan, dus hoe meer stemmen op de SNP, hoe sterker we staan.”
Een absolute meerderheid is cruciaal
Het is voor de onafhankelijkheidspartij cruciaal dat ze in Schotland donderdag een absolute meerderheid halen. In 2011 zorgde zo’n uitslag ervoor dat de toenmalige premier David Cameron instemde met het vorige onafhankelijkheidsreferendum: er is precedent voor. Daarnaast zou zo’n uitkomst aan Westminster laten zien dat de meerderheid van de Schotten stemt op een partij die pleit voor afscheiding van het Verenigd Koninkrijk.
Alleen wil premier Johnson er tot nu toe niets van weten. In 2014 zei de SNP immers dat zo’n referendum ‘eens in een generatie’ gehouden kan worden. “Naar mijn weten zijn we nog geen generatie verder”, zegt Johnson voortdurend.
Toch vinden veel Schotten een nieuwe volksraadpleging meer dan gerechtvaardigd, omdat door brexit de verhoudingen totaal op z’n kop zijn gezet. “Als Boris Johnson nee zegt tegen de democratische wil van de Schotten, ontstaat er een constitutionele crisis”, waarschuwt Torrance. “Dan zullen we tot aan de hoogste rechter strijden voor een nieuw referendum.”
Een illegaal referendum uitschrijven, zonder de goedkeuring van Londen, wil de SNP niet. “We weten wat er in Catalonië is gebeurd. Dat moeten we vermijden. Een referendum heeft alleen zin als het legaal is en internationaal erkend wordt”, zegt Torrance.
Maar de SNP heeft er de afgelopen weken een tegenstander uit onverwachte hoek bijgekregen: voormalig partijleider Alex Salmond. Salmond verloor zijn partijlidmaatschap na serieuze aantijgingen van seksueel wangedrag, maar werd na een langdurige rechtszaak vrijgesproken. Sindsdien is hij op oorlogspad om vooral het leven van de huidige partijleider Nicola Sturgeon zuur te maken.
De Engelsen onder druk zetten
Salmonds partij Alba vindt dat de SNP niet hard genoeg op de onafhankelijkheidstrom slaat en probeert nu kiezers bij zijn oude partij weg te lokken. Roy Mackie is er zo een. Hij is onafhankelijkheidsactivist van het eerste uur en groot fan van Salmond. “Ik wil juist zo’n onwettig referendum. Alleen dan kunnen we de Engelsen echt onder druk zetten. De SNP is veel te voorzichtig.”
Hoewel Alba in de peilingen slechts op een paar procent staat, zouden ze wellicht net het verschil kunnen maken tussen wel of geen absolute meerderheid voor de SNP. “Ik zie dat niet als probleem: hoe meer onafhankelijkheidsstrijders in het parlement, hoe beter”, zegt Mackie. Maar de SNP weet dat het hun onderhandelingspositie tegenover Johnson zal verzwakken als ze minder dan 50 procent van de zetels halen.
Hoe dan ook staat er bij deze verkiezingen veel op het spel in Schotland. En zou de onafhankelijkheidsdiscussie zo maar boven op de stapel van hoofdpijndossiers in Downing Street terecht kunnen komen.
Lees ook:De Schotten kunnen best op eigen benen staan
De Schotten worden steeds enthousiaster over onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk. Vooral jongeren willen na de coronacrisis zelfstandig verder.