‘Ik zoek de spanning van de live-ervaring’

Vrijdagavond speelt de theatervoorstelling Weg met Eddy Bellegueule in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Zonder publiek: de voorstelling wordt gelivestreamd en is dus thuis te bekijken.

Weg met Eddy Bellegueule is het zevende project in het kader van ‘ITALive’, het nieuwe onlinetheaterplatform van Internationaal Theater Amsterdam. Voorstellingen worden met verscheidene camera’s opgenomen en altijd live uitgezonden. Eerder kwamen onder meer livestreams van ITA-voorstellingen Medea, Kings of war en Nasrdin Dchars solovoorstelling ADEM voorbij.

Cameraregisseur Reinier Bruijne is al sinds de aftrap aan ITALive verbonden. Hij deed eerder ervaring op bij onder meer de VPRO (o.a. Vrije geluiden). Tijdens de livestream zit hij naast het podium voor een monitorwand en bepaalt voortdurend welk shot wordt uitgezonden. De voorstelling wordt gefilmd door drie bemande camera’s en één vaste camera vanuit de tribune.

Weg met Eddy Bellegueule van Toneelschuur Producties was dé theaterhit van 2020. Onder andere deze krant bestempelde de voorstelling als de beste van het seizoen. Theaterregisseur Eline Arbo bewerkte het gelijknamige boek van Édouard Louis tot een energieke muziektheatervoorstelling, vol visueel spektakel, livemuziek en strak gechoreografeerde dansjes.

Cameraplan

Maar hoe vertaal je zo’n theaterervaring op beeld? Om vast een idee van de stijl en de sfeer te krijgen, bekeek Bruijne anderhalve week geleden een oude registratie van de voorstelling. Met het script erbij maakte hij daarna een voorlopig ‘cameraplan’: per scène bedacht hij hoe die in beeld gebracht zou kunnen worden. Bij veel dialoog kiest hij voor close-ups en snelle montage, bij meer fysieke scènes werkt een medium- of totaalshot vaak beter.

Vrijdagmiddag wordt er één keer gerepeteerd met acteurs en camera’s. De voorstelling wordt dan in zijn geheel doorgespeeld. Aan de hand daarvan scherpt Bruijne zijn cameraplan verder aan.

Weg met Eddy Bellegueule is een voorstelling met een hoog tempo, waarin voortdurend veel tegelijk gebeurt en dus te zien is op een relatief kleine speelvloer. De uitdaging is om die veelheid ook via een laptopscherm over te brengen. „Ik geloof erin dat de energie uit de vier spelers moet komen, niet uit de montage”, zegt Bruijne . „Als er veel tegelijk gebeurt, heb ik daarom eerder de neiging veel medium- en totaalshots te laten zien dan om voortdurend te wisselen tussen allerlei shots.”

De grote meerwaarde van close-ups is dat je details kan laten zien die je in de zaal nooit had kunnen zien. „Bovendien staan er op strategische plekken camera’s met lange lenzen, waardoor je met scherpte en diepte kunt spelen. Als twee acteurs schuin achter elkaar staan, kan je afwisselend de één of de ander scherp stellen en zo spelen met de focus van de toeschouwer. Zoiets kan zelfs het menselijk oog niet.”

Luistershotjes

Vergeleken met film bestaat toneel relatief vaak uit veel dialoog en weinig handeling. Bruijne vergelijkt het met een talkshow. „Je laat niet zozeer degene die spreekt zien, maar gaat vooral ‘luistershotjes’ halen. Als je Jinek kijkt, zie je hetzelfde spelletje. Vaak is iemands reactie interessanter dan wat er per saldo gezegd wordt.” En dat is zéker zo bij toneel, waar door tegenspelers doorgaans volop geïncasseerd wordt. „Als er wordt gezegd dat iemand dood is, is het uitspreken van die woorden niet zo interessant, maar de ontsteltenis op het gezicht van een ander wel.”

Er zijn ook dingen die op toneel goed werken, maar waar je in een stream iets anders voor moet bedenken, ontdekte Bruijne. Bijvoorbeeld wanneer de vierde wand wordt doorbroken, en een acteur zich rechtstreeks wendt tot het publiek op de tribune. „Op dat soort momenten laten we de acteurs dan ineens recht in de camera kijken.” In de livestream van ADEM van Nasrdin Dchar leverde dat bijvoorbeeld fenomenale schijn-interactie met de kijkers op. En Kings of war kreeg daardoor op momenten een House of Cards-achtige intensiteit.

Lees ook ‘Online theater is een totaal nieuwe vorm van expressie’

Zo worden er meer kleine aanpassingen gemaakt voor de livestream. „Donkerslag werkt in het theater bijvoorbeeld heel goed, maar als op je scherm ineens alles zwart wordt, lijkt het alsof je computer is uitgevallen.” Dat haalt je de kijker dan uit de concentratie. „Die momenten gaan we dan toch een beetje belichten.”

Maar verder wil Bruijne de voorstelling zo veel mogelijk intact laten. „Het is net als bij het uitzenden van een voetbalwedstijd: wij volgen de bal, niet andersom. En dat er soms iets misgaat, en dat je bijvoorbeeld even een andere camera ziet, versterkt alleen maar de spanning van de live-ervaring die je ook in de theaterzaal hebt.”