Waarom het kabinet een avondklok wil, ondanks dalende besmettingen. ‘Er komt een donkere wolk op ons af’

Jaap van Dissel uitte woensdag in de Tweede Kamer zijn zorgen over een derde golf. Hij besefte dat hij een lastige boodschap had. Het epidemio­logische beeld ziet er op dit moment immers gunstig uit. Het aantal nieuwe besmettingen is de afgelopen week met 20 procent gedaald en er zijn minder mensen met covid in het ziekenhuis of op de ic beland. “Maar er komt een donkere wolk op ons af.”

De zorgen worden veroorzaakt door de Britse variant van het coronavirus. Deze ‘new kid in town’, zoals de voorman van het OMT de variant noemde, is veel besmettelijker en wordt door de huidige maatregelen niet in toom gehouden. Maar het aandeel van deze variant is nu nog klein waardoor zijn groei niet opvalt. Dat is de paradox, zei Van Dissel. De derde golf zwelt aan, maar de tweede golf die juist afneemt, ontneemt het zicht daarop.

Britse variant ongeveer 35 procent besmettelijker

Half december werd in Nederland de eerste besmetting met de Britse variant geconstateerd. Terwijl de epidemie in het Verenigd Koninkrijk wild om zich heen greep, druppelden hier de meldingen één voor één binnen. De toestroom leek beheersbaar, maar die schijn bedroog. Toen de monsters van besmette personen werden geanalyseerd, bleek de variant zich al flink te hebben verspreid. Half december zat hij al in 1 procent van de onderzochte gevallen, eind van het jaar was het ruim 5 procent en nu gaat het vermoedelijk al om 20 procent. Elke acht à negen dagen verdubbelt het aandeel.

Omdat dit een kleine steekproef betreft, is deze trend niet zo betrouwbaar voor heel Nederland. Maar uit onderzoek in Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, waar veel meer monsters worden geanalyseerd, komt hetzelfde beeld. Een studie van de universiteit van Oxford liet deze week bijvoorbeeld zien dat het aandeel van de Britse variant elke dag met 6 procent toenam. Uit deze studies heeft het RIVM afgeleid dat de Britse variant ongeveer 35 procent besmettelijker is.

Wie alleen naar de besmettingscijfers kijkt, ziet dat het reproductiegetal nu iets lager is dan 1. Om precies te zijn: 0,98. Elke 100 besmette personen veroorzaken 98 infecties.

Maar eigenlijk zijn er twee epidemieën, zegt het OMT. De ‘oude’ met een R van 0,97 en een nieuwe, met de Britse variant, met een R van 1,32. Zet je die twee samen in één grafiek, dan zie je hoe de oude gestaag daalt en de nieuwe exponentieel groeit. Half februari kruisen de grafieken ­elkaar. Dat is het moment dat de Britse variant dominant wordt en de ontwikkeling van de epidemie zal bepalen.

Urgentie

Deze voorspelling heeft een grote onzekerheid, erkende Van Dissel. De Britse variant kan ook aan het begin of aan het eind van februari de overhand nemen. En als de variant ‘slechts’ 25 procent besmettelijker is, breidt de epidemie zich daarna ook minder snel uit, zoals bijgevoegde grafiek laat zien.

Niettemin, een derde golf lijkt onvermijdelijk. Volgens schattingen van het OMT zal de voorgestelde avondklok de R met circa 10 procent kunnen verlagen. Dat is niet genoeg om de voorspelde trend te keren. Daarvoor is een reductie van 35 procent, of in ieder geval minstens 25 procent noodzakelijk. Misschien heeft de avondklok nog een versterkend effect, zei Van Dissel hoopvol. “Wellicht zien mensen daardoor beter de urgentie in om zich aan de maatregelen te houden.”

Dat is wel verslapt, zegt Hans Heesterbeek, hoogleraar theoretische epidemiologie van de Universiteit Utrecht. “Ook zonder die Britse variant was het met een R van 0,98 maar net aan.” Ook hij hoopt dat de avondklok een psychologisch effect heeft. De maatregelen zoals afstand bewaren, handen wassen of thuiswerken, moeten voldoende zijn om deze variant eronder te houden. Doen we dat niet dan herhaalt de ellende van afgelopen voorjaar zich. Heesterbeek: “We hebben één voordeel: tóen werden we overrompeld, deze derde golf zien we op tijd aankomen.”

Lees ook:

Tien vragen over de Britse variant

Beïnvloedt de mutatie de effectiviteit van het vaccin?