Virusmutanten dwingen Nederlanders terug het huis in

Grote problemen liggen op de loer als we de maatregelen niet aanscherpen, rekende RIVM-wetenschapper Jaap van Dissel woensdagmiddag voor aan de Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Omdat de Britse virusmutant zich sneller verspreidt, zal het naar verwachting vanaf half februari het dominante virustype zijn in Nederland. Naar verwachting is het Britse virus begin april zelfs het enige virus dat dan nog rondgaat.

Half mei volgt dan de ‘derde golf’, berekent het RIVM, met naar verwachting vijfduizend bezette ziekenhuisbedden, waarvan 1.250 op de intensive care, een verdubbeling van het huidige aantal. En dat is de meest redelijke schatting. In het ongunstigste geval loopt het aantal ziekenhuisopnames in april op tot vele honderden per dag, letterlijk buiten bereik van de grafieken van het RIVM.

Andere uitsteeksels

En dan is er dat andere gevaar aan de horizon: de Zuid-Afrikaanse en de Braziliaanse virusvarianten. Deze week sloegen virologen alarm: beide virussen hebben dusdanig veranderde uitsteeksels gekregen, dat ze mensen een tweede keer lijken te kunnen infecteren alsof het voor het eerst is. Tot dusver waren herbesmettingen betrekkelijk zeldzaam, en in de regel met een minder ernstig ziekteverloop dan de eerste keer. 

Toen was daar Manaus, de stad in de Amazone waar men eigenlijk ‘groepsimmuniteit’ had horen te hebben. De nieuwe uitbraak lijkt erop te duiden dat de variant weerstand van de eerste infectie overwint, vermoeden virologen. Dat blijkt ook in Zuid-Afrika. Wetenschappers die de antistoffen testten uit het bloed van 44 eerder geïnfecteerde patiënten, ontdekten dat die antistoffen de helft van de keren geen greep hadden op de vernieuwde, Zuid-Afrikaanse variant. Negen van de tien patiënten waren sowieso minder goed beschermd tegen het virus.

Of daardoor ook coronavaccins minder goed werken, is nog onduidelijk. Vaccins hebben immers het voordeel dat ze veelzijdiger bescherming geven dan een echte besmetting. Gunstig zijn de voortekenen allerminst, zegt vaccinoloog Philip Krause van de WHO-werkgroep coronavaccinatie in wetenschapsblad Science: ‘De snelle evolutie van deze varianten suggereert dat als het voor het virus mogelijk is om te veranderen in een vaccinresistente vorm, dat misschien sneller gebeurt dan ons lief is.’

Er is nog geen reden voor ‘blinde paniek’, benadrukt coronaviroloog Eric Snijder (LUMC). ‘Er staan veel vragen open.’ Gerust is niemand erop. ‘Ik maak me ernstig zorgen’, aldus RIVM-viroloog Chantal Reusken. ‘Om de Zuid-Afrikaanse variant, maar ook om de Zuid-Amerikaanse variant.’ Beide varianten hebben immers nagenoeg dezelfde drie veranderingen ondergaan aan de ‘sleutelplek’ op hun uitsteeksels waarmee het virus zich toegang verschaft tot menselijke cellen.

Twee uitbraken

Dan is het nog een geluk dat het Britse virus op het oog wat vriendelijker is – het besmet weliswaar meer mensen, maar tekenen dat het virus afweerstoffen ontloopt zijn er nog niet. Toch noopt het Britse virus in de landen waar het opduikt wel degelijk tot extra maatregelen, want meer besmettingen betekent ook meer ernstige gevallen.

‘In feite hebben we nu twee uitbraken met coronavirussen’, aldus Van Dissel. ‘Een die we kunnen bedwingen met de huidige maatregelen. En een uitbraak met het Britse type waarbij we met de huidige maatregelen onvoldoende in staat zijn om het virus het hoofd te bieden.’

Of de avondklok daartegen helpt, is overigens minder zeker dan de stellige cijfers die Hugo de Jonge noemde (‘8 tot 13 procent minder overdracht’) suggereren. De getallen komen uit een analyse die niet zozeer over de avondklok gaat, maar over alle inperkingen van de individuele vrijheid. Preciezere cijfers zijn er eenvoudigweg niet, erkent Van Dissel.

Wel verwacht men dat de avondklok het aantal thuisbezoeken zal inperken – afgelopen week bron van ruim vijfduizend besmettingen. ‘De grootste invloed is dat het de ernst van de situatie overbrengt’, aldus epidemiologiehoogleraar Anne Rimoin uit Californië, waar men vorige maand een avondklok instelde.