Wie houdt er nog van Trump?

Zeventig miljoen Amerikanen hebben op Donald Trump gestemd. Wie ziet elders nog iets in Trump? De meeste Europeanen zijn blij dat hij (hopelijk) spoedig van het toneel verdwijnt. Maar zeker niet iedereen. Voor een aantal volksmenners en hun aanhangers is Trump nog steeds de kampioen. Trumps minachting voor immigranten, moslims (behalve leden van het Saoedische koningshuis), en democratische normen, heeft autocraten in Hongarije en Polen een steun in de rug gegeven. Hetzelfde geldt voor menig autocraat in spe in andere Europese landen.

Trumps verkiezingsnederlaag is een dreun voor rechtse populisten overal. Maar de meesten van hen zullen het wel overleven. Thierry Baudet misschien niet, maar dat is wellicht toeval. Een triomf van Trump zou ernstiger zijn geweest. Nog vier jaar demagogie in het Witte Huis zou anti-liberale volksmenners een enorme steun in de rug hebben gegeven.

Maar er zijn ook twee democratische landen waar een groot deel van de bevolking achter Trump stond: Taiwan en Israël. Daar werd hij gezien als de machtigste vijand van hun vijanden, respectievelijk China en Iran. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu kreeg van Trump alles wat hij wilde. De VS trokken zich terug uit het atoomakkoord met Iran. En de Palestijnen kregen bovendien niets. De fanatiekste supporters van Israël in de VS zijn ook de supporters van Trump. En dat zijn niet Amerikaanse Joden, die met grote meerderheid op Joe Biden hebben gestemd, maar de evangelische christenen, die geloven dat God het heilige land aan de Joden heeft gegeven, tot het moment dat de Messias weer opduikt, waarna Joden zich tot het christendom zullen moeten bekeren.

Lees ook Autocraten hebben liever Trump dan Biden

Amerikaanse vlaggen

In Azië is de steun voor Trump nog opmerkelijker, want die komt vaak juist niet uit de rechtse, anti-liberale, populistische hoek. Het tegenovergestelde is dikwijls waar. Zeker, er zijn Chinezen die Trumps wantrouwen voor moslims delen. Maar dat is niet de belangrijkste reden waarom veel Chinezen iets zagen in Trump. Eerder dit jaar, net voor de coronacrisis, sprak ik met democratische activisten en politici in Hongkong en Taiwan. Een groot aantal van hen beschouwde Trump als een weliswaar excentrieke en onbeschaafde, maar toch ferme leider van de vrije wereld tegen de communistische dictatuur. Bij demonstraties in Hongkong en verkiezingsbijeenkomsten voor de progressieve partij in Taipei zag je steevast Amerikaanse vlaggen wapperen.

Ook hierbij speelde het christendom een rol. Jimmy Lai, zakenman en mediamagnaat, is een van de moedigste voorvechters van democratie in Hongkong. Hij heeft zich al sinds de overdracht, in 1997, van de voormalige Britse kroonkolonie aan China ingezet voor burgerrechten. Lai is ook een devote rooms-katholiek. Voor hem is de strijd tegen het communistische bewind in China een soort botsing van beschavingen, tussen de christelijke vrije wereld en een achterhaald soort oosters despotisme.

Er zijn meer Chinese dissidenten die er zo over denken. Zij zien de liberale democratie als een westerse uitvinding, wat op zichzelf juist is. Bedenkelijker is hun idee dat de liberale democratie is voortgekomen uit het christelijke geloof (de oude Grieken worden hierbij even vergeten). De notie dat alleen Aziatische christenen goede democraten kunnen zijn is aantoonbaar onzin.

Ideologisch fanatisme

Maar er speelt nog iets anders. Veel liberale Chinezen, ook in de volksrepubliek, hebben moeite met de cultuuroorlog in de VS. Zij zien het ideologische fanatisme van veel linkse Amerikaanse strijders in dit conflict door de lens van hun eigen veel heftiger verleden. In fanatici die anderen het leven zuur maken om vermeende inbreuken tegen de ideologische zuiverheid zien zij de spoken van Rode Gardisten tijdens de Culturele Revolutie. Daarom komt de rauwe politieke incorrectheid van Trump over als verfrissend.

Ook dat is niet de voornaamste reden waarom veel Aziaten Trump bewonderen. Zij zijn vooral bevreesd voor de macht van China. Ondanks zijn bewondering voor sterke leiders, dus ook Xi, is Trump voor hen toch de man die China het hoofd heeft geboden. Trump bleef de leider van de vrije wereld voor diegenen die de wereld simpelweg zien als een strijd tussen het democratische Amerika en het communistische China.

Lees ook In Azië draait het niet meer om de VS, dat blijkt wel uit het nieuwe vrijhandelsverdrag

In sommige landen maakt het niet uit of China wordt geregeerd door een keizer of de communistische partij. De regering van Vietnam is communistisch, maar ook daar is Trump populair. China is de traditionele vijand en niet de VS, ondanks het feit dat Amerikanen in de vorige eeuw veel van hun land kort en klein hebben geslagen.

Verleidelijk alternatief

Zuid-Koreanen en Japanners hebben een meer ambivalente houding ten opzichte van Amerika. Daar heeft Trump zeker ook aanhangers, maar niet bij de meerderheid van de bevolking. China wordt in beide landen als een bedreiging gezien. Maar hun afhankelijkheid van de VS voor hun beveiliging wordt als een noodzaak gezien, en is tegelijk een bron van ergernis. Een brallende bullebak in Washington maakt die ergernis erger. Joe Biden zal als nieuwe beschermheer beter in de smaak vallen.

Zijn verhouding met China zal ook diplomatieker en minder grillig verlopen. Maar de spanningen tussen de democratische en de communistische supermachten zullen blijven bestaan, zeker zo lang het economische succes van China aanhoudt. We leven in een tijd van groeiende desillusie over de liberale democratie. China biedt een verleidelijk alternatief. Qua infrastructuur – vliegvelden, sneltreinen, bruggen, etc. – begint Amerika vergeleken bij China te lijken op een derdewereldland.

Of de treinen op tijd rijden is natuurlijk niet de enige, of zelfs de beste manier om een politiek systeem te beoordelen. In nazi-Duitsland reden de treinen ook op tijd. Het is in de VS een rotzooi, maar het systeem heeft in zoverre standgehouden dat men een kwaadaardige en incompetente president heeft weggestemd. Dat is verheugend. Maar als de VS nog steeds het voorbeeld moeten geven als alternatief voor een welvarende Chinese dictatuur, dan heeft de laatste president er alles aan gedaan om het minder aantrekkelijk te maken.