Ik wilde worden als de buurman

Billy Wilder, de Amerikaanse filmregisseur van Joodse komaf, vraagt na zijn vlucht voor de nazi’s in Mexico een visum voor de VS aan. De consul vraagt wat hij doet voor de kost. „Ik schrijf films.” De consul zet stempels in Wilders paspoort met de woorden: „Schrijf een paar goeie.” En Wilder zegt dan: „Dat heb ik daarna altijd geprobeerd. Ik kon de goede man niet teleurstellen.”

Wilder vertelde dit na het winnen van een Oscar in 1988 en in februari 2014 las Bart Donker het in een verhaal over memorabele dankwoorden in NRC. Hij vond het zo mooi dat hij het uitknipte en naast zijn beeldscherm prikte. „De goedheid die eruit spreekt, het vertrouwen van de consul in Wilder, de drang bij Wilder om het vertrouwen niet te beschamen, dat eh, ja, raakt me nog steeds.”

Donker is van 1958 en komt uit Hellouw, een boerendorp aan de Waal. Zijn vader had een friettent en ging ermee langs jaarmarkten. Hij had ook een grabbelton, de spullen haalde hij uit de vuilstort. „Een moeilijke man”, zegt Donker. „Hij kon de vrede in zijn huwelijk en de familie niet bewaren.” Donker was 8 toen zijn moeder wegliep, met achterlating van de kinderen. En 16 toen zijn vader hem de deur uit zette. „Ik heb geen nacht meer onder zijn dak geslapen.”

Hij deed de lts en werkte vanaf zijn 14de als classificeerder. Tankschepen reinigen. Roest bikken. Stront scheppen. In de jaren ’80 maakte hij voor de gemeente Amsterdam de verlaten scheepswerven langs het IJ schoon. Toen het bedrijf in 1992 verkocht werd, begreep hij pas wat een goede naam ze altijd gehad hadden. „Wat we beloofden, konden we. Wat we niet konden, beloofden we niet.” Tegen die tijd was hij wel versleten: longen aangetast door de chemicaliën, enkels kapot door het ladderklimmen.

Sindsdien is hij huisman en voedde hij zijn kinderen op. Hij kon het zich veroorloven, want hij had wat verzekeringen lopen en zijn vrouw is operatie-assistent. „Ik ben Frans gaan leren”, zegt hij. Op zijn 40ste nam hij een abonnement op NRC. Dat kwam door zijn buurman in Amsterdam. Die las drie kranten en vertelde hem wat hij eruit opstak. De buurman, zo oud als Donkers vader, nam hem ook mee naar musea en vertelde hem over geschiedenis. „Een ontwikkelde man met een brede belangstelling”, zegt Donker. „Zo wilde ik ook worden.” Nu denkt hij weleens: die buurman was zijn gedroomde vader. Iemand die hem zag staan.