Hausse rechtszaken door trage IND en ‘kansarme’ aanvragen

Asielzoekers en de Immigratie- en naturalisatiedienst (IND) staan steeds vaker tegenover elkaar in de rechtbank. Dit blijkt uit cijfers van de Raad voor de Rechtspraak, opgevraagd door NRC. In 2019 waren er ruim twee keer zoveel rechtszaken tussen asielzoekers als in 2015, 23.000 tegen 9.500. Die trend zet zich volgens de Raad in de eerste helft van dit jaar door.

Als een asielzoeker een asielaanvraag indient bij de IND en het niet eens is met de beslissing of als het in behandeling nemen te lang duurt, kan hij in beroep gaan. Als hij niet akkoord is met de uitspraak van de rechter kan hij in hoger beroep gaan. De IND kan ook in hoger beroep gaan.

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie, VVD) informeerde in september de Kamer al dat de „substantieel hogere instroom van beroepen” bij rechtbanken op den duur leidt tot langere „doorlooptijden”. Ze schreef dat het lastig is om snel meer personeel aan te nemen: „de werving, selectie en opleiding van rechters duurt gemiddeld 2,5 à 3 jaar”.

Volgens Broekers-Knol overleggen de IND en de Raad voor de Rechtspraak „regelmatig”, zodat de „gerechten zich zoveel als mogelijk kunnen voorbereiden op de hogere instroom”. We zullen er uiteraard alles aan doen om een toename in het aantal zaken zo goed mogelijk te verwerken, zegt een woordvoerder van de Raad „maar we kunnen niet zomaar een blik rechters opentrekken”.

De stijging heeft verschillende oorzaken. Zo leiden meer afwijzingen bij de IND automatisch tot meer door asielzoekers ingestelde beroepen, volgens een woordvoerder van de Raad. Een verschuiving in de herkomstlanden van asielzoekers speelt hierin een grote rol. Tot 2018 behandelde de IND vooral „Syrische zaken” zegt Wil Eikelboom, voorzitter van de Vereniging Asieladvocaten en -Juristen Nederland. Deze asielaanvragen werden doorgaans ingewilligd. Maar de afgelopen jaren behandelde de IND aanvragen van mensen uit „kansarme landen” met voorrang, zegt Eikelboom. „Die werden minder vaak ingewilligd”, zegt hij, „dus werd vaker beroep ingediend”.

Onderbezetting

Onderbezetting bij de immigratiedienst heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat asielzoekers langer moeten wachten voor hun aanvraag in behandeling wordt genomen en voordat de IND een besluit neemt. Als er na een half jaar nog geen besluit is genomen, kan een asielzoeker in beroep gaan en via een advocaat een dwangsom opeisen. Deze regeling werd dit jaar afgeschaft, waardoor dit type beroepen de komende tijd zal afnemen, verwacht de Raad.

Lees ook De chaos bij de IND is amper meer te bestrijden