Kersverse Nobelprijswinnaar zegt in ‘giftig interview’ dat hij alleen won omdat z’n mede-laureaat een vrouw is

En het verhaal was nog wel zo mooi begonnen. Twee weken geleden wonnen Genzel en zijn Amerikaanse concurrent Andrea Ghez samen met theoreticus Roger Penrose de Nobelprijs voor de natuurkunde. De reden? De jarenlange, intensieve zoektocht van zowel Genzel als Ghez naar het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg, een voorwerp zo zwaar dat zelfs het licht niet aan zijn aantrekking kan ontsnappen en zo mysterieus dat ons begrip van de werkelijkheid in zijn binnenste steevast afbrokkelt.  

De vreugdevolle stemming die de bekendmaking onder astronomen teweeg bracht, is sinds het gewraakte interview donderdag uitkwam bij sommigen echter omgeslagen in woede. ‘Veel mensen in onze hechte gemeenschap zijn geschokt en teleurgesteld’, mailt astrofysicus Sera Markoff (Universiteit van Amsterdam). 

In Der Spiegel vertelt Genzel onder meer over de hevige concurrentie tussen zijn groep en die van de Amerikaanse Ghez – een concurrentiestrijd die hij vrijwel altijd won, zo benadrukt hij. ‘We liepen altijd voor. We hadden de resultaten steeds als eerste.’ 

Oude, witte mannen

Voor een verse Nobellaureaat al weinig hoffelijk, maar vervolgens stelt Genzel ook onomwonden dat hij ervan overtuigd is dat hij en Ghez alleen maar wonnen omdat zij een vrouw is. 

‘Kijk maar naar de kritiek toen de Nobelprijs voor de geneeskunde werd uitgereikt’, zegt hij onder meer. ‘Wéér drie oude, witte mannen, zeiden mensen. [...] Soms is het probleem ook dat we om de genderbalans te verbeteren vrouwen in het selectiecomité van de prijzen zetten. Maar daarmee verliezen we de helft van de beste vrouwelijke kandidaten.’

‘Ik was me niet bewust dat er maar zo’n vijf vrouwelijke onderzoekers zijn’, reageert astronoom Yvette Cendes (Harvard & Smithsonian) koeltjes op Twitter. En zij is niet de enige bij wie de uitspraken van Genzel in het verkeerde keelgat schieten. ‘Totaal onnodig’, reageert astronoom Jonathan Pritchard (Imperial College London). ‘Als je in je eigen brein niet beter dan dit kunt zijn, probeer het dan tenminste aan de buitenkant’, zegt Jonathan Fortney (UC Santa Cruz). Natuurkundige Concettina Sfienti (universiteit van Mainz), vat de stemming wellicht het best samen: ‘Als je een eikel bent, maakt een Nobelprijs je niet ineens een aardig mens.’ 

Geen recht aan prestaties

In een uitgebreide reactie op Facebook schrijft Markoff dat het interview een bekend narratief volgt waarmee elk talentvol lid van een minderheid te maken krijgt. ‘Dat gaat grofweg zo: X kreeg Y alleen maar omdat ze een Z zijn’, schrijft ze.

Dat soort uitspraken wekken volgens haar de onterechte suggestie dat mensen in minderheden een voorkeursbehandeling krijgen. ‘Het is erg jammer dat iemand zo machtig en invloedrijk als Reinhard, die ik als wetenschapper enorm respecteer, zichzelf zo’n zure winnaar toont. Ik zou graag in een wereld leven waar mensen niet denken dat het vieren van de prestaties van anderen die van henzelf teniet doet.’

Gevraagd om een reactie laat Genzel weten dat zijn uitspraken in het interview uit z’n verband zijn gerukt, en benadrukt zijn respect voor Ghez als wetenschapper en collega. ‘Dat Andrea als vrouw onze kans op winst vergrootte, is verkeerd geïnterpreteerd. Daaruit moest bescheidenheid blijken, maar Der Spiegel heeft dat vervormd. Mijn verontschuldigingen.’ 

Overigens vraagt de organisatie van de Nobelprijs sinds vorig jaar aan de mensen die nominaties mogen doen expliciet om rekening te houden met diversiteit in geslacht, geografische locatie en onderzoeksonderwerp. Van alle winnaars in de exacte categorieën van de Nobelprijs, is minder dan vijf procent vrouw.