De leraar die slachtoffer werd van drie filmpjes op het internet

Een enthousiaste, geduldige, bevlogen docent. De leraar die iedereen wilde hebben. Samuel Paty, de 47-jarige leraar geschiedenis en aardrijkskunde die vrijdagmiddag een paar honderd meter van zijn school in het rustige Conflans-Sainte-Honorine werd onthoofd door een 18-jarige islamistische terrorist, was zeer geliefd, blijkt in de dagen na zijn dood. Door de brute moord zal hij de geschiedenis ingaan als martelaar voor het vrije woord.

^{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie}

Na het voltooien van zijn studie in Lyon werd Paty in 1997 docent. Zoals veel jonge Franse leerkrachten begon hij zijn carrière in de regio Parijs. Vijf jaar geleden werd hij aangenomen op het Collège du Bois d’Aulne in Conflans, een landelijk aandoend stadje aan de Seine, zo’n 25 kilometer ten westen van de hoofdstad.

Paty stond bekend als een enthousiaste docent die altijd in was voor een grapje. Als iemand in zijn klas dreigde weg te dommelen riep hij ineens heel hard ‘Kinderbueno’, verklaarde een oud-leerling tegen dagblad Libération. ‘Hij kon de clowns van de klas goed handelen’, zei een andere leerling, ‘omdat hij zelf de grootste grappenmaker was.’ Als het moest kon Paty streng zijn, maar dat tastte zijn populariteit niet aan. ‘We wilden hem allemaal als leraar hebben.’

Maatschappijleer

Paty, die als hij voor de klas stond altijd een overhemd droeg en in zijn vrije tijd vaak op de plaatselijke tennisbaan was te vinden, gaf sinds een aantal jaren ook het vak Enseignement Morale et Civique (EMS), een soort maatschappijleer. Dat vak behandelt thema’s als de laicité, het strikte Franse model van scheiding tussen kerk en staat, en de vrijheid van meningsuiting. Van een zeldzaam wrange ironie is het feit dat de lessen EMS in Frankrijk werden ingevoerd als een reactie op de aanslag op Charlie Hebdo in 2015.

Op maandag 5 oktober zegt Paty iets tegen zijn klas wat hij ook eerdere jaren had gezegd als hij bij die bewuste EMS-les was beland: ‘Morgen ga ik jullie een tekening laten zien die sommigen van jullie, die geloven in de Islam, mogelijk zal schokken. Als jullie willen, kunnen jullie de klas verlaten, je ogen sluiten of je blik afwenden.’ Eén van zijn leerlingen begint daarop te schreeuwen dat ze de klas niet gaat verlaten. Ze is niet tot bedaren te brengen en wordt de les uitgestuurd en voor twee dagen geschorst.

Als Paty de volgende dag de bewuste karikatuur, een Charlie Hebdo-cartoon van Mohammed die naakt op handen en voeten zit, aan zijn klas toont, zit het geschorste meisje thuis. Haar vader, die verbolgen is over de gang van zaken, post een video op de sociale media. Hij geeft daarin een vertekend beeld van de situatie: volgens hem droeg Paty alle islamitische kinderen op het lokaal te verlaten. Hij noemt de docent ‘een schurk’ die moet worden ‘gestopt.’

Drie filmpjes

In totaal maakt de vader – Brahim C., een van de vijftien mensen die momenteel vastzitten voor verhoor – drie filmpjes waarin hij mensen oproept actie te ondernemen tegen Paty. Een van die filmpjes maakt hij samen met Abdelhakim Sefrioui, een controversiële zelfbenoemde imam die bij de Franse autoriteiten bekendstaat als geradicaliseerd. Ook Sefrioui is opgepakt en wordt verhoord.

Op zijn Facebookpagina roept C., wiens halfzus zich in 2014 heeft aangesloten bij IS, op tot een ‘mobilisatie tegen de docent’ die ‘een islamofoob klimaat’ zou creëren. Hij roept zijn volgers op het Collectif contre l’islamofobie en France (CCIF) te benaderen over de kwestie. Bij de rector van de school komen ondertussen bedreigingen binnen.

Niet veel later doet C. aangifte tegen Paty voor ‘verspreiding van een pornografische afbeelding’. Paty doet op zijn beurt aangifte tegen C. voor ‘openbare laster’. Twee verschillende ouderverenigingen alarmeren de rector over de video’s over Paty die op de sociale media circuleren. ‘Ik dacht: hij loopt een enorm risico, hij moet beschermd worden’, zei een anonieme ouder tegen Le Figaro. De rector laat weten dat ‘de affaire wordt gevolgd’. Ondanks de bedreigingen die bij de school binnenkomen wordt Paty niet beveiligd.

Abdoulakh A.

De video’s van C. worden ondertussen verspreid door islamitische organisaties met een groot bereik, waaronder de Grote Moskee van de Parijse voorstad Pantin. De filmpjes bereiken tienduizenden mensen, onder wie Abdoullakh A, een 18-jarige Tsjetsjeen uit Évreux, een stad tachtig kilometer verderop. De gruwelijke afloop is bekend.

A. kende Paty niet. Eenmaal aangekomen bij het schoolterrein in Conflans heeft hij leerlingen geld aangeboden in ruil voor informatie over de leraar, vermoedelijk zodat hij hem kon herkennen. Tenminste één leerling heeft een bedrag van hem ontvangen. Hij zit in hechtenis en wordt verhoord, net als drie andere leerlingen. Of hij A. ook daadwerkelijk informatie heeft gegeven is onbekend.

Volgens de Franse nieuwszender BFMTV heeft A. op de sociale media ook contact gezocht met Brahim C. en Abdelkarim Sefrioui, de makers van de video’s. Of zij zijn berichten hebben beantwoord is niet bekend.

Samuel Paty, die recentelijk was gescheiden en een zoontje van vijf nalaat, is sinds zijn dood in een paar dagen tijd uitgegroeid tot een nationale held en een martelaar voor het vrije woord. Woensdagavond krijgt hij een nationaal eerbetoon in de Sorbonne in Parijs. Zijn school in Conflans wordt mogelijk naar hem vernoemd. Er gaan stemmen op om hem te begraven in het Panthéon, de laatste rustplaats van grote Fransen als Victor Hugo en Voltaire.