Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsburg (87) overleden

Ginsburg, beter bekend met haar initialen ‘RBG’, was sinds 1993 rechter bij de hoogste Amerikaanse rechtbank. Ze werd genomineerd door toenmalig Democratisch president Bill Clinton. Ginsburg ontpopte zich tot een van de meer progressieve rechters van het negenkoppige Hooggerechtshof, vanwege haar toenemend liberale standpunten. Zo was ze een fervent voorstander van het recht op abortus en het homohuwelijk.

De ‘linksbuiten’ van het Hooggerechtshof groeide in de loop van haar carrière uit tot een icoon voor feministen, de holebi-gemeenschap en andere minderheden. Ze was onder progressieve Amerikanen zo populair, dat er zelfs RBG-merchandise verscheen: van tassen tot sleutelhangers. 

Hillary Clinton, de Democratische presidentskandidaat in de verkiezingen van 2016, prees de verdiensten van Ginsburg op Twitter. “Ginsburg baande de weg voor zoveel vrouwen, ook voor mij. Er zal nooit meer iemand zijn zoals zij.” De Republikeinse oud-president George W. Bush zei in een statement dat Ginsburg “vele van haar 87 opmerkelijke jaren wijdde aan het streven naar gerechtigheid en gelijkheid en meer dan één generatie vrouwen en meisjes inspireerde.”

Trump zei na afloop van een verkiezingsbijeenkomst in Minnesota dat Ginsburg een geweldige vrouw was die een geweldig leven leefde. Hij beantwoordde geen vragen over haar opvolging.

In zijn officiële reactie, verspreid via Twitter, roemt de president de rechter en noemt hij haar een ‘briljante geest’. “Onze natie rouwt vandaag over het verlies van een titaan van de wet. (...) Befaamd voor haar briljante geest en haar krachtige afwijkende meningen binnen het Hooggerechtshof, toonde opperrechter Ginsburg dat men het niet eens kan zijn, zonder onaangenaam te zijn naar collega’s of andere standpunten toe. Haar standpunten, ook enkele bekende beslissingen rond de gelijkheid van vrouwen en invaliden, hebben alle Amerikanen geïnspireerd, en generaties van grote juridische geesten.”

De leden van het Amerikaanse Hooggerechtshof worden voor het leven benoemd, en bij een overlijden mag de zittende president een opvolger aanduiden. De gezondheidsproblemen van Bader Ginsburg werden de voorbije maanden en jaren dan ook nauwlettend gevolgd.

De hoogbejaarde Ginsburg liet twee maanden geleden weten dat ze werd behandeld voor kanker. Ze onderging chemotherapie nadat een eerdere behandeling niet hielp. De voorvechtster van vrouwenrechten is gestorven aan de complicaties van uitgezaaide alvleesklierkanker, staat in de verklaring die naar buiten is gebracht. Eerder leed RBG al aan diverse soorten kanker en belandde twee jaar geleden ook met gebroken ribben in het ziekenhuis.

De dood van Ginsburg maakt, twee maanden voor de presidentsverkiezingen, de weg vrij voor een politiek gevecht over haar vervanging binnen het negenkoppige Hooggerechtshof. Indien de huidige Republikeinse president Donald Trump zijn zin krijgt en een derde rechter kan aanstellen bij het Supreme Court komt er daarmee ongetwijfeld een einde aan het wankele evenwicht tussen progressieven en conservatieven binnen de rechtbank: Ginsburg was een van de vier meer progressieve rechters in het negen leden tellende hooggerechtshof. 

Trump heeft tijdens zijn mandaat tot hiertoe al twee conservatieve rechters voor het leven benoemd: Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh. De hoogste rechtsinstantie van de VS heeft daardoor voor decennia een rechtse stempel gekregen.

De Democratische presidentskandidaat Joe Biden zei vrijdagavond tijdens een korte persconferentie dat "er geen enkele twijfel bestaat” dat de opvolger van Bader Ginsburg door de winnaar van de presidentsverkiezingen moet worden gekozen.

Ook Barack Obama, de voorganger van Trump en president toen Biden vicepresident, vindt dat het de volgende president toekomt om een opvolger aan te duiden. Vier jaar geleden weigerden de Republikeinen hoorzittingen en stemmingen om Merrick Garland aan te duiden als opvolger van de conservatieve rechter Antonin Scalia, stelt hij. De Republikeinen “vonden toen het principe uit dat de Senaat geen vacant zitje mag opvullen in het hooggerechtshof voordat een nieuwe president ingezworen is”. “Een basisprincipe van de wet, en dagelijkse eerlijkheid, is dat we de regels consistent toepassen, en niet op basis van wat op dat moment van pas komt of voordelig is.” Het vroege stemmen is al begonnen voor de presidentsverkiezingen, Obama roept in zijn mededeling de Republikeinse senatoren op deze regel te volgen.

De leider van de Democraten in de Senaat, Chuck Schumer, liet als reactie op het overlijden meteen weten dat de vacature die Bader Ginsburg achterlaat pas na de verkiezingen moet worden ingevuld. “Het Amerikaanse volk moet een stem krijgen in de keuze voor een nieuwe rechter van het Hooggerechtshof”, liet de politieker via Twitter weten.

Mitch McConnell, de voorman van de Republikeinen die een meerderheid hebben in de Amerikaanse Senaat, wil echter van geen uitstel weten. Hij laat in een korte verklaring weten dat de Senaat zal stemmen over een kandidaat als Trump die naar voren schuift.

McConnell rechtvaardigde dat voornemen door te stellen dat er een Republikeinse meerderheid in de Senaat én een Republikeinse president is. Nog volgens hem hebben de Republikeinen “beloofd om samen te werken met president Trump en zijn agenda te steunen, meer bepaald met betrekking tot zijn uitstekende benoemingen bij de federale rechterlijke macht.” 

Bij het Hooggerechtshof in Washington hebben zich op vrijdagavond tientallen aanhangers van de overleden opperrechter verzameld. Zij hebben kaarsjes aangestoken voor hun heldin Ginsburg. “Dankuwel RBG”, valt er te lezen op één van de borden die manifestanten op de trappen van het gebouw hebben gezet. 

LEES OOK. PORTRET. Ruth Bader Ginsburg, opperrechter die onvermoeibaar streed voor vrouwenrechten (+)