Nú moet er gebouwd worden, en het Rijk neemt de regie

Het ‘grootste vraagstuk van deze tijd’ is uiteraard de coronacrisis, maar als tweede noemen veel Nederlanders de woningmarkt, bleek vorige week uit een enquête van bureau I&O Research. Dat lijkt ook tot het kabinet te zijn doorgedrongen, want in de aanloop naar Prinsjesdag buitelden de nieuwtjes over woningmarktplannen over elkaar heen. Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarktbeleid aan de TU Delft, ziet ‘duidelijk een omslag'.

Het begon vorige week met het nieuws dat gemeenten 290 miljoen euro van het Rijk krijgen om de bouw van 51.000 woningen, verdeeld over 27 projecten, van de grond te krijgen. Toegegeven, écht nieuws was dat niet, want dat geld komt uit een pot van één miljard die vorig jaar al beloofd was, door ambtenaren de ‘woningbouwimpuls’ gedoopt. Die 290 miljoen is niet meer dan het eerste bedrag dat nu uit die pot besteed wordt. Maar voor iemand die weleens het verwijt krijgt dat ze te weinig doet, zoals woonminister Kajsa Ollongren, was het fijn om te kunnen melden.

Afgelopen maandag had Ollongren opnieuw zo’n moment: ze maakte bekend dat woningcorporaties versneld 150.000 woningen gaan bouwen. Ook dat nieuws hing al in de lucht. Vorig jaar had Ollongren besloten dat corporaties een korting konden krijgen op de verhuurderheffing (een belasting die ze per verhuurde woning moeten betalen), als ze zorgen voor extra nieuwbouw. En dat gaat nu dus gebeuren. Die heffing zelf – de corporaties zijn er sinds 2013 al ruim tien miljard euro aan kwijt – blijft bestaan, dus écht goed nieuws was ook deze aankondiging niet.

Stikstofregels

Maar Ollongren was nog niet klaar. Op Prinsjesdag meldde ze dat ze nog wat extra geld uittrekt om her en der knelpunten op woningbouwgebied weg te nemen en dat ze miljoenen die voor latere jaren op de begroting stonden al in 2021 beschikbaar stelt. Ook trekt ze voor de komende tien jaar een miljard euro uit om te zorgen dat de bouw kan doorgaan zonder tegen stikstofregels aan te lopen.

Een beslissing over het afschaffen van de verhuurderheffing schuift de minister door naar een volgend kabinet – ook al bestrijdt niemand dat corporaties vanwege die heffing niet in staat zullen zijn om én grootscheeps nieuw te bouwen én woningen te verduurzamen. Niet vreemd dus dat Aedes, de vereniging van woningcorporaties, Ollongrens maatregelen afdoet als ‘lapmiddelen’.

Toch ziet hoogleraar Boelhouwer een kentering. Niet alleen omdat Ollongren vol inzet op bouwen, véél bouwen – 845.000 woningen tot 2030 – maar vooral omdat ze de regie naar zich toetrekt. Lange tijd liet het Rijk veel over aan provincies, gemeenten en de markt, en daardoor stonden belangentegenstellingen goede en snelle beslissingen vaak in de weg. Nu wijst ze veertien ‘grootschalige woningbouwlocaties van nationaal belang’ aan. Daarmee bouwt ze weliswaar voort op ‘woondeals’ die ze de afgelopen anderhalf jaar met de betrokken regio’s sloot, maar ze maakt ook duidelijk: zij (of haar opvolger) gaat zorgen dat die deals echt uitgevoerd worden.

In het geweer

Provincies krijgen dus met rijksregie te maken. “En dat ze daartegen in het geweer komen, is een goed teken”, stelt Boelhouwer. De koerswending blijkt ook uit Ollongrens plan om te onderzoeken of er misschien zelfs een ‘Rijksontwikkelbedrijf’ moet komen – volgens de vereniging van projectontwikkelaars een goed idee omdat het Rijk dan ‘doorzettingsmacht’ krijgt. “Maar als je harde afspraken met provincies en gemeenten maakt”, zegt Boelhouwer, “is dat niet eens nodig.”

Woningcorporaties krijgen intussen meer armslag om geld te steken in middeldure huur- en goedkope koopwoningen. Tot nu toe moesten zij, voordat hun dat toegestaan werd, eerst aantonen dat de markt de bouw van zulke woningen laat liggen. “Ook dat duidt op een trendbreuk”, zegt Boelhouwer. “Niet langer ligt de nadruk eenzijdig op de markt.”

Moet niet eerst de verhuurderheffing worden afgeschaft, zodat corporaties geld hebben om te investeren in nieuwbouw? Dat kan wachten tot een volgend kabinet, zegt Boelhouwer, want inderdaad komen corporaties in de toekomst krap bij kas te zitten, maar voorlopig hebben ze nog geld genoeg. “Dat het Rijk nu de regie pakt, dat is echt het belangrijkste.”

Lees ook:Met de miljoenen van het Rijk zet Zaandam 6000 woningen neer

21 gemeenten krijgen van het Rijk 290 miljoen euro voor 51.000 nieuwbouwwoningen. Zaanstad juicht, want het krijgt er nu versneld 6000 woningen bij.

Zo kwam Nederland aan een tekort van 331.000 woningen

Het tekort aan woningen in Nederland groeit, al jaren, en politiek Den Haag heeft dat laten gebeuren. Ook nu de wind heel zachtjes uit een andere hoek lijkt te gaan waaien, zal dat tekort nog blijven groeien. Vier redenen die verklaren hoe dat heeft kunnen gebeuren.