Wat weten we over ammoniumnitraat – het materiaal dat Beiroet verwoestte?
De oorzaak van de explosie in Beiroet zou de 2.750 ton ammoniumnitraat zijn die was opgeslagen in een havenloods. Dit meldden de Libanese autoriteiten dinsdagavond. Wat is er bekend over de gevaren van dit bestanddeel van kunstmest?
Wat is ammoniumnitraat?
Ammoniumnitraat (scheikundige aanduiding: NH4NO3) is technisch gezien een oplosbaar zout van salpeterzuur en ammoniak. Het is een hoofdbestanddeel van bepaalde soorten kunstmest. Ammoniumnitraat is in aanleg een zeer explosieve stof, die aangelengd met benzine of kerosine wordt gebruikt voor het maken van bommen.
Zo pleegde Timothy McVeigh in 1995 zijn bomaanslag op een overheidsgebouw in Oklahoma City (168 doden) met een auto waarin ongeveer 2 ton ammoniumnitraat zat, minder dan eenduizendste van de hoeveelheid in Beiroet.
Ook Anders Breivik (die later op het Noorse eiland Utøya een bloedbad aanrichtte) gebruikte ammoniumnitraat uit kunstmest voor zijn aanslag in Olso in 2011.
Hoe kan het dat zo’n grote hoeveelheid gevaarlijke stof lag opgeslagen in een loods vlak bij het stadscentrum?
Dat is de vraag. De partij zou al zes jaar geleden in beslag zijn genomen. Libanezen beweren op sociale media dat dit is gebeurd door ‘corrupte’ douaneambtenaren. De internationale veiligheidsinstructie luidt dat ammoniumnitraat droog en goed afgesloten moet worden opgeslagen. In Nederland gelden hiervoor aanvullende richtlijnen van het RIVM. Deflagratie (explosieve verbranding) bijvoorbeeld door brand in de opslag wordt daarbij expliciet als risico aangemerkt.
Gebeuren er vaker ongelukken met ammoniumnitraat?
In april 2013 explodeerde in Texas een kunstmestfabriek na een brand, daarbij vielen vijftien doden en 260 gewonden. In 2001 ontplofte in de Franse stad Toulouse 300 ton ammoniumnitraat in een chemische fabriek van de firma AZF, ongeveer eentiende van de hoeveelheid in Beiroet. Daarbij vielen 29 dodelijke slachtoffers en 2.500 gewonden. Ook toen werd even gedacht aan een terroristische aanslag, maar het bleek een ongeluk.
En in Nederland?
In Nederland zijn negen ongevallen met ammoniumnitraat gedocumenteerd. Vier keer was er sprake van deflagratie, waarvan drie keer in een meststofopslag. De laatste keer was in 1970. ‘Inmiddels zijn de gevaren van deflagratie bij meststoffen beter bekend en beter beheerst’, aldus het RIVM in een recente risicorapportage. ‘Zo is het gebruik van springstof niet meer toegestaan, en wordt door het meten van de temperatuur in de opslag na productie de kans op een ongecontroleerde zelfopwarming aanzienlijk verkleind. Daarom wordt verondersteld dat de frequentie van een deflagratie in een opslag een orde van grootte kleiner is geworden.’ Ook moet bij opslag een veiligheidsrapport worden opgesteld.