Nergens ter wereld stierven naar verhouding zoveel medici als in Rusland. Hoe kan dat?

Sergej Belosjitski was ruim twintig jaar werkzaam als anesthesist in Petersburgse ziekenhuizen toen het coronavirus hard toesloeg in Ruslands tweede stad. Begin april werd hij zelf opgenomen met verschijnselen van covid-19, kort nadat hij een met corona besmette patiënt had behandeld. Hij voelde zich steeds beroerder, moest aan de kunstmatige beademing en bekende tegen een collega dat hij weinig fiducie had in een goede afloop.

Belosjitski weet dat aan zichzelf en zei dat hij onvoldoende had gedaan om besmetting te voorkomen. Eind april overleed hij, 50 jaar oud. Zijn foto hangt samen met die van andere overleden Petersburgse artsen en verplegers op een schutting tegenover het gebouw van het plaatselijke comité voor Gezondheidszorg, in een zijstraat van de Nevski Prospekt. De portretten zijn er opgehangen door collega’s.

Natalja Sjevtsjoek was 41 toen ze met een longontsteking werd opgenomen, na wekenlang veelvuldig contact met coronapatiënten. De ambulanceverpleegkundige uit Penza overleed op 3 mei. Covid werd niet zwart op wit aangetoond, maar haar collega’s twijfelen er niet aan dat ook zij is gesneuveld in de strijd tegen het virus. “Vandaag zij, morgen wij”, verzuchtte een verpleegster op een lokale site. Ze had gelijk: na Sjevtsjoek vielen in Penza nog zeker vier andere slachtoffers onder het medisch personeel.

Een lange lijst

Juist artsen en verpleegkundigen zijn in Rusland als groep veruit het zwaarst getroffen door de coronapandemie. Een door artsen zelf bijgehouden lijst telt inmiddels meer dan driehonderd slachtoffers (van wie sommigen in het buurland Wit-Rusland), en dat aantal stijgt nog met de dag. Dat zijn niet allemaal mensen met bewezen covid, maar het gaat de samenstellers dan ook niet om de exacte statistiek, maar om de nagedachtenis van hun collega’s. En dus staat ook Sjevtsjoek op de lijst. Het Russische ministerie van gezondheidszorg hanteert een eigen lijst van overleden medici, die tot dusverre 101 namen telt.

Ook in andere landen is de tol onder medisch personeel hoog, maar afgezet tegen het totaal aantal besmettingen zijn nergens ter wereld zo veel medici overleden als juist in Rusland, zelfs al zijn exacte cijfers moeilijk te achterhalen. Volgens een schatting van de nieuwssite MediaZona is een op de vijftien Russische covid-slachtoffers werkzaam in de medische sector, in de Verenigde Staten zou dat ongeveer een op iedere tweehonderd zijn.

Een mogelijke oorzaak is een schrijnend tekort aan mondkapjes, handschoenen en beschermende kleding, vooral in de provincie. Uit een peiling onder medisch personeel begin mei bleek dat 60 procent van de ondervraagden daarover klaagt. Wie zijn nek uitsteekt en openlijk de problemen aan de kaak stelt riskeert in sommige regio’s ontslag, zoals een arts in een Tsjetsjeens ziekenhuis ondervond.

“De sterfte is zo hoog doordat er geen beschermende middelen zijn, zieke medici vaak niet worden onderzocht en onder druk worden gezet om desondanks toch met covid-patiënten te werken. En zelf komen ze overal, ze verspreiden zo zelf de ziekte”, zegt Anastasia Vasiljeva, hoofd van de Artsenalliantie, een met de oppositie gelieerde vakbond van medisch personeel. Volgens Vasiljeva is de situatie vooral nijpend in ‘gewone’ ziekenhuizen, die niet gespecialiseerd zijn in de behandeling van covid, waardoor de leiding de noodzaak van mondkapjes, handschoenen en andere beschermende kleding wegwuift. “Maar die zieken en dus het virus komen daar evengoed terecht.”

Beloofde bonussen bleven uit

President Poetin beloofde begin april extra geld voor ambulancepersoneel, artsen en verplegers die bloot staan aan coronabesmetting. Maar half mei hadden tienduizenden medewerkers in de regio’s nog altijd geen bonussen ontvangen. “Die mensen hadden daar echt op gerekend, ze voelden zich bedrogen”, aldus Vasiljeva. Volgens minister van volksgezondheid Michail Moerasjko zijn de meeste bonussen inmiddels uitbetaald, maar tegelijkertijd melden medewerkers in niet in covid gespecialiseerde ziekenhuizen verontwaardigd dat in hun salarissen is geknipt.

Wat betreft het aantal aangetoonde coronabesmettingen is Rusland met inmiddels  zo'n 415.000 bevestigde gevallen opgerukt tot de derde plaats in de wereld, achter Brazilië en op straatlengte achter de Verenigde Staten. Het gros van de besmettingen komt voor rekening van de hoofdstad Moskou. Bij het grote aantal besmettingen blijft het aantal gevallen met een dodelijke afloop opvallend klein (een kleine vijfduizend tot dusver), wat heeft geleid tot veel gespeculeer over de juistheid van de cijfers en pogingen van de overheid de ware omvang te verdoezelen.

Veel vooral armere regio’s maken zich op voor een versoepeling van de anti-coronamaatregelen om de nu al forse economische schade van de pandemie te beperken, zelfs al geeft de epidemiologische situatie daar niet direct aanleiding toe. De stad Moskou is behoedzamer en handhaaft de eind maart ingestelde lockdown in ieder geval tot en met 14 juni, al worden de teugels wel iets gevierd en krijgen de Moskovieten de mogelijkheid wat verder van huis te gaan wandelen. Op 24 juni moet op het Rode Plein de sinds 9 mei uitgestelde militaire parade plaatsvinden, ter herdenking van de overwinning op nazi-Duitsland. Critici vrezen dat die parade een nieuwe golf van coronabesmettingen teweeg kan brengen.

Lees ook:

Rusland kraakt en piept onder coronacrisis

Na een aanvankelijke ontkenning is de ernst van de coronacrisis ook tot Rusland doorgedrongen. De vraag is of het land zo’n crisis wel aankan.