Verplichte mondkapjes in het ov: ‘Voel je de ziekte? Voel je de pandemie?’

De trein richting Haarlem staat er al. Dan is dit toch echt het moment om dat mondkapje uit de tas te halen en het voor neus en mond te manoeuvreren. Een drempel over, want enige gêne is aanwezig. 

Twee mannen die met hun kapjes nog in de hand willen instappen, worden door de conducteur terechtgewezen. Op het perron is het niet verplicht, maar wie de trein in wil, moet vanaf maandag een masker dragen. Voor veel Nederlanders zal het de eerste keer ooit zijn. De aanblik van een treincoupé, maar half gevuld deze maandagochtend, is met al die deels bedekte gezichten van de een op de andere dag drastisch veranderd. 

‘Doe maar normaal, dat is toch de Nederlandse mentaliteit’

Is schroom om zo’n kapje op te zetten vreemd? Nee hoor, zegt Danny de Vries, antropoloog aan de Universiteit van Amsterdam. Hij had het ook toen hij voor het eerst een mondkapje droeg. Dat was in Thailand, aan het begin van de coronacrisis. “Iedereen in Bangkok droeg er een. Toch werd ik geconfronteerd met mijn eigen schroom. Ik deed dat mondkapje op en af, ik zat er de hele tijd aan te plukken. Toen ik in het vliegtuig terug zat, heb ik mijn kapje afgezet toen het eten kwam en niet meer opgedaan. Doe maar normaal, dat is toch de Nederlandse mentaliteit.”

De Vries reist vandaag mee van Haarlem naar Utrecht. Het is zijn vak om gedrag van mensen te observeren. Zo deed hij in het verleden onderzoek naar de participatie van burgers in de voorbereidingen op de uitbraak van ziektes. Nu die uitbraak plotseling overal is, staat De Vries naar eigen zeggen te popelen om veldwerk te doen. 

Als de trein aankomt op Utrecht-Centraal en reizigers met bedekte gezichten in- en uitstappen, zegt hij: “Voel je de ziekte? Voel je de pandemie? Die is door de verplichte mondkapjes zichtbaarder geworden. Dat terwijl we de regels nu juist aan het afbouwen zijn. Dat lijkt tegenstrijdig, want dat verplichte mondkapje is het tegenovergestelde van een versoepeling.”

Toch houdt vrijwel iedereen tussen Haarlem en Utrecht zich aan de nieuwe regel. Alleen een Duitse toerist reageert verbaasd. Op het eerstvolgende station stapt hij toch maar uit om een pakje wegwerpkapjes te kopen.  

Natuurlijk is het wel onwennig. En er is fysiek ongemak. Brillen beslaan boven het kapje, maskers worden al klagend over de hitte onder de kin getrokken. En wil je met elkaar praten, dan is de verleiding groot het lapje stof een stukje van je gezicht te trekken, anders is het moeilijk om elkaar te verstaan. 

Een sprintje door het station beviel niet goed

Maxime Bakker (31) heeft net een sprintje getrokken door het station en dat beviel niet goed met een mondkapje op. Zodra ze erachter komt dat het op het perron niet verplicht is, doet ze haar zelfgemaakte masker af. Eindelijk frisse lucht. Ze vindt het lastig dat je elkaars mimiek niet kunt zien door het masker. “Ik hoorde over iemand die mondkapjes maakt met een doorzichtig venstertje in het midden. Bedoeld voor doven en slechthorenden, maar misschien moeten we het allemaal maar gaan dragen.” 

Geen slecht idee, vindt De Vries. Als hij een jonge vrouw wat vragen wil stellen, blijkt de communicatie een stuk lastiger door dat kapje. Ze heeft oordopjes in, kijkt op haar telefoon en merkt niet dat De Vries haar aanspreekt. “Je ziet niet of iemands mond beweegt”, zegt de antropoloog. “Wie wil is door dat mondkapje nog anoniemer dan eerst.”

Lees ook 

Ministerie gaat verkopers van medische mondkapjes waarschuwen

Minister Martin van Rijn van medische zorg gaat ondernemers erop aanspreken als ze toch medische mondkapjes verkopen. De aankondiging zaait nog meer verwarring. ‘Met de introductie van de term niet-medisch mondkapje heeft het kabinet chaos gecreëerd.’