De kersverse Labour-leider Keir Starmer is een scherpe advocaat die langzaam behendig politicus werd

De leider van de grootste ledenpartij van Europa heeft een stem zo zacht dat hij door het geroezemoes van een druk restaurant amper te verstaan is. In plaats van geregeld te schreeuwen en tieren, zoals Jeremy Corbyn — de eeuwige activist — dat deed, verkiest Keir Starmer doorgaans een kalme stijl. De argumenten, die hij stapje voor stapje opbouwt als de advocaat die hij in een vorig leven was, zijn belangrijker dan het volume.

Hierdoor komt Starmer soms afstandelijk en technocratisch over. Hij voldoet niet aan het standaardbeeld van de moderne politicus (zoals Corbyn), die eerder via korte soundbitefilmpjes op sociale media kijkers trekt dan met een gedegen voorbereide inbreng in een debat in het Lagerhuis. En toch kozen de meer dan 490.000 Labour-leden die hun stem uitbrachten – opkomst: 72 procent – voor Starmer (56,2 procent van de stemmen), en niet voor Rebecca Long-Bailey (27,6 procent), de meer linkse kandidaat die de steun genoot van Corbyn. De centristische outsider Lisa Nandy eindigde op de derde plaats, met 16,2 procent van de stemmen.

Slechtste resultaat sinds 1935

De afgelopen vierenhalf jaar was bij Labour de beweging — ledenaanwas, jongeren op de been krijgen, actievoeren tegen sociale ongelijkheid — belangrijker dan parlementaire politiek. Dat model was beperkt houdbaar, zo bleek tijdens de verkiezingen van december vorig jaar. Labour verloor 59 zetels en behaalde het slechtste resultaat sinds 1935. Kiesdistricten die soms bijna een eeuw lang onafgebroken in handen van Labour waren, zoals het centraal gelegen oud-mijnwerkersstadje Bolsover, kozen opeens voor de Tories.

Een groot deel van de Labour-stemmers in het midden en noorden van Engeland was niet geïnteresseerd in de beweging: ze verlangden naar de Brexit, naar een politicus die hun betere wegen, ziekenhuizen en baanzekerheid bood.

Het is aan Starmer om te doen wat Corbyn naliet: het premier Boris Johnson en zijn Conservatieven moeilijk maken in het Lagerhuis. De Tories kwamen de afgelopen jaren weg met al hun Brexit-gestuntel doordat Corbyn naliet om eerst premier Theresa May en daarna haar opvolger Johnson effectief aan te pakken in debatten. Zo vaak verzuchtten Labour-politici, off the record uiteraard, dat ze snakten naar een partijleider die de vage beloften en curieuze wendingen van de Conservatieven op „forensische wijze ging ontleden”. Dat is wat Starmer goed kan. Hij is een meester van de details, denkt steevast in complexe structuren en wetsteksten.

Sociaal bevlogen advocaat

Starmer is een Londenaar, geboren in het zuidelijke district Southwark. Zijn moeder Josephine was verpleegkundige, zijn vader Rodney maakte gereedschap. Ze waren politiek bewust en links geëngageerd. Dat moet wel. Anders vernoem je je zoon niet naar Keir Hardie, de bebaarde Schotse vakbondsman en mede-oprichter van de Labour-partij, in 1893. Op zijn elfde slaagde Starmer voor het moeilijke toelatingsexamen voor een grammar school – een prestigieuze, openbare middelbare school die voor kinderen van minder kapitaalkrachtige ouders een pad biedt naar loopbanen die doorgaans bestemd zijn voor de rijke elite die privéscholen kan bekostigen.

Starmer studeerde rechten in Leeds en Oxford. Hij werd advocaat en stond in 1997 Helen Steel en David Morris bij. Zij werden door McDonald’s aangeklaagd omdat ze een pamflet hadden opgesteld waarin ze de fastfoodketen betichtten van, onder meer, dierenmishandeling. Ken Loach maakte een documentaire over de zaak, genaamd McLibel. Hierin wordt een jonge Keir Starmer, ook toen al met de wufte haarlok die hij nu, op zijn 57ste, nog steeds koestert, geïnterviewd. „Je kunt grote en moedige overwinningen behalen door te geloven in wat je zegt”, zegt Starmer in de documentaire. Later in zijn carrière werd hij de hoogste directeur van de Crown Prosecution Service, de openbaar aanklager in Engeland en Wales.

Lees ook Ook na monsterverlies Labour ontbreekt het Corbyn aan zelfkritiek

Wat gelooft Starmer zelf? In elk geval steeds meer. In 2015 werd hij verkozen tot Lagerhuislid namens Holborn and St. Pancras, een kiesdistrict in het centrum van Londen. Als jurist werd hij door Corbyn opgenomen in zijn schaduwkabinet en mocht hij het woord voeren over de Brexit. Aanvankelijk werd Starmer als politicus niet zeer serieus genomen door sommige fractiegenoten. „Hij is gewoon een advocaat en Jeremy Corbyn is zijn client”, sneerde één hunner in 2017 in een achtergrondgesprek met NRC.

Gestaag kreeg Starmer een meer uitgesproken politiek profiel. Hij was meer pro-Europees dan de eurosceptische Corbyn. Starmer wilde dat Labour sneller koos voor een tweede referendum. Corbyn en zijn machtige adjudanten waren daartegen, aangezien een aanzienlijk deel van Labour-stemmers voor de Brexit was. Die machtsstrijd binnen het schaduwkabinet, waar Starmer en Corbyn beide voor verantwoordelijk waren, droeg bij aan de zwalkende koers van Labour en de onmacht van de partij om de Conservatieven van weerwoord te voorzien.

Excuses voor antisemitisme

Starmer bleef Corbyn betrekkelijk trouw en stapte bijvoorbeeld niet uit zijn schaduwkabinet, ook niet toen de partijleiding zware kritiek kreeg over antisemitisme binnen de partij. In zijn overwinningstoespraak bood Starmer excuses aan op een manier dat Corbyn dat nooit deed. „Het spijt mij”, zei hij. „Ik zal dit vergif bij zijn wortels uit onze partij rukken en beoordeel het succes aan de hand van Joodse leden die terugkeren.”

De komende tijd zal Starmer een balans moeten vinden. Hij moet afstand nemen van het tijdperk-Corbyn. Dat hebben kiezers duidelijk gemaakt. Maar als hij te veel van de linkse vleugel van de partij afdrijft, riskeert hij weer een tijdperk vol conflict. Hij zal moeten laten zien dat hij, als Londenaar, wel degelijk weet wat de grieven van de working class-stemmers in het noorden zijn die de partij in de steek lieten.

In normale tijden zou het boeiend zijn geweest om te zien hoe dossiervreter Starmer met zijn venijnige detailvragen in het Lagerhuis Boris Johnson, de man van de grote lijnen en grappen en grollen, tracht aan te pakken. Keir Starmer hield zijn overwinningstoespraak via een tevoren opgenomen video met als decor de gesloten jaloezieën van zijn huis. Geen groot congres vol enthousiaste Labour-leden. Geen ballonnen en confetti. Geen feest om een nieuw tijdperk in te luiden.

Een uur voor de bekendmaking van de uitslag bij Labour liet Johnson weten dat hij graag andere partijleiders betrekt bij de aanpak van de coronacrisis. Starmer gaat in op die uitnodiging. Er is al speculatie dat Johnson, ondanks zijn riante parlementaire meerderheid, nadenkt over een coalitie van nationale eenheid. Starmer moet wellicht meteen afwegingen maken. Wat is in het landsbelang? Dekt Johnson zich in tegen kritiek door de oppositie medeverantwoordelijk te maken voor de coronastrategie? Dat zijn enorme keuzes, met grote gevolgen. Dit zijn geen normale tijden, ook niet voor de kersverse Labour-leider.