KPN onder vuur: Peking volgt via het bedrijf Chinezen in Europa

KPN verzamelt persoonsgegevens van Chinezen in Europa en werkt hierbij samen met de Chinese internetgigant Tencent, het bedrijf achter WeChat. Deze samenwerking roept ethische vragen op, zowel buiten als binnen het telecombedrijf. Als partner van Tencent kan KPN namelijk betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen.

WeChat is te omschrijven als een combinatie van Facebook en Whatsapp. Het platform handelt betalingen en communicatie af voor 1,1 miljard Chinezen. Volgens mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International gebruikt de Chinese overheid gegevens van WeChat om iedereen te controleren en minderheden te onderdrukken.

Digitale reisgids voor Chinezen

Als zakenpartner van Tencent heeft KPN in 2018 een app ontwikkeld, die bedoeld is als digitale reisgids voor Chinezen in 26 Europese steden. Deze app heet WeGoEU en draait op het WeChat-platform. Met deze app verzamelt het Chinese concern data over de activiteiten van Chinezen in Europa. Deze informatie belandt op Chinese servers, zo staat in de privacyvoorwaarden van WeGoEU.

Het gaat om gevoelige gegevens. Als uit locatiedata bijvoorbeeld blijkt dat een Chinees in het buitenland een moskee bezoekt, kunnen in zijn account opgeslagen Chinese contacten op het matje worden geroepen.

“Het is bekend dat de Chinese overheid meeleest met gebruikers”, bevestigt Amnesty. “Vooral in de regio Xinjiang is de controle op vooral etnische minderheden zoals de Oeigoeren extreem. De kans is reëel dat zij worden opgepakt als de communicatie via de apps van Tencent de Chinese overheid niet aanstaat.”

Gevestigd in het KPN-kantoor in Den Haag

De samenwerking tussen KPN en Tencent begon in 2017 met de verkoop van simkaarten voor Chinezen in Europa. Een jaar later is WeGoEU opgezet, een joint venture van KPN en de Chinese Tencent-partner SunWay. WeGoEU is gevestigd in het KPN-kantoor in Den Haag.

In de eigen gedragscode schrijft KPN: “Eerbiediging van de rechten van de mens heeft ook gevolgen voor de ­manier waarop we toegang geven tot technologie en diensten (zowel geografisch als sociaal) en hoe we het recht op privacy en bescherming van persoonlijke data ingericht hebben”. In de voorwaarden van de KPN-startup WeGoEU staat echter: “Wij kunnen niet controleren hoe Tencent uw persoonlijke data gebruikt”.

Ook binnen KPN klinkt kritiek op deze samenwerking. Een KPN-manager schrijft dat de Chinese overheid ‘in een geolied systeem doelgericht mensenrechten schendt’ en daarvoor ‘big data’ analyseert. KPN werkt volgens hem met “een hofleverancier van persoons­data voor de Chinese overheid. Die data van Chinese burgers is mede dankzij ons verrijkt met buitenlandse features”.

KPN ontkent

“Die overheid doet (hiermee) dingen waar we onmogelijk achter kunnen staan”, schrijft dezelfde KPN-manager onder naam op het intranet van KPN. “Ons moreel kompas is de weg kwijt”, reageert een collega van hem. Er zijn ook werknemers die vinden dat KPN als handelsbedrijf geld moet verdienen en van Tencent kan leren hoe een grootmacht omgaat met technologie. Trouw heeft deze discussie ingezien.

Volgens de privacyverklaring deelt WeGoEU persoonsgegevens met derde partijen zoals Tencent. KPN ontkent in een reactie dat het data doorstuurt naar China en zegt de privacyverklaring aan te passen. “WeGoEU draait als mini-programma binnen de grotere ­WeChat-omgeving, waar de Chinese toerist een account heeft”, zegt een woordvoerder. “Het gebruik van ­WeChat zelf ligt buiten onze invloedssfeer.”

Ethisch vraagstuk

Gevraagd naar de mensenrechtenschendingen in China en de rol die Tencent speelt bij de Chinese staatssurveillance, zegt KPN de ­actuele ontwikkelingen te volgen en stappen te ondernemen als de ­samenwerking met andere partijen daartoe aanleiding geeft. 

“Dit is een ethisch vraagstuk dat KPN overstijgt en de hele maatschappij aangaat”, zegt hoogleraar ­filosofie van mens en techniek Peter-Paul Verbeek van de Universiteit Twente. “Wat doen wij met data? Willen wij samenwerken met een systeem dat onze waarden niet deelt en dat mensenrechten schendt?” Zijn conclusie is dat een Nederlands bedrijf niet moet meewerken aan het Chinese surveillancesysteem.

Lees ook:

Persoonsgegevens naar China sturen mag niet, maar het gebeurt wel

China krijgt geregeld kritiek vanwege schendingen van de mensenrechten. De wet verbiedt daarom het delen van persoonsgegevens met dat land. Het gebeurt wel, bijvoorbeeld door KPN-start-up WeGoEU.

Huawei heeft toegang tot vertrouwelijke klantdata van KPN

KPN staat niet toe dat Huawei het 5G-netwerk bouwt, maar KPN is voor zijn computerprogramma’s al jaren afhankelijk van Huawei, dat in de VS op de zwarte lijst is gezet. De Chinezen kunnen zo bij vertrouwelijke klantinformatie van het Nederlandse telecombedrijf.