Vijf vragen over de zaak rondom de omstreden Israëlische luchtaanval in Gaza

De rechtbank in Den Haag doet woensdag uitspraak in een geruchtmakende zaak over oorlogsgeweld in de Gazastrook. De rechtbank bepaalt dan of zij een schadeclaim van de Palestijnse Nederlander Ismail Ziada inhoudelijk in behandeling neemt. Ziada eist een half miljoen euro compensatie van een oud-chef van de Israëlische strijdkrachten, Benny Gantz, en een ex-commandant van de Israëlische luchtmacht, Amir Eshel. Hij houdt hen aansprakelijk voor een luchtaanval op 20 juli 2014 op het huis van familieleden in de plaats Al-Bureij in de Gazastrook.

“Voor een strafzaak ben je afhankelijk van de bereidheid van het Openbaar Ministerie om iets te onderzoeken en te vervolgen”, zegt Ziada’s advocate Liesbeth Zegveld. “Het mooie van zo’n civielrechtelijke zaak als deze is dat je hem zelf kunt aanspannen.”

1. Waar draait de zaak precies om?

De kwestie gaat terug tot de korte oorlog die Israël in de zomer van 2014 uitvocht met de radicaal-islamistische beweging Hamas, die aan de macht is in de Gazastrook. Dat conflict kostte aan Israëlische kant naar verluidt 73 levens en aan Palestijnse kant ruim 2000. De strijd was losgebarsten nadat Hamas-strijders drie Israëlische jongeren hadden ontvoerd en vermoord. Hamas en ­Islamitische Jihad, een andere terreurgroep, schoten grote aantallen raketten af op burgerdoelen in Israël. De Israëlische strijdkrachten trokken Gaza binnen en voerden luchtaanvallen uit. Bij een van die aanvallen werd het huis van de familie van Ismail Ziada bestookt. Daarbij kwamen zijn moeder, twee broers, een schoonzus, een 12-jarige neefje en een bezoeker om.

2. Is het niet gek dat Ziada hierover in Nederland procedeert?

Dat is inderdaad bijzonder. Want de kwestie heeft, afgezien van het feit dat Ziada Nederlander is en met zijn gezin hier woont, eigenlijk geen raakpunten met Nederland. Maar

Ziada voert aan dat hij, vanwege zijn Palestijnse afkomst, niet of nauwelijks toegang heeft tot het rechtssysteem in Israël. Het rechtsstelsel daar is volgens hem ook inherent discriminerend tegenover Palestijnen. Hij vindt daarom dat de Haagse rechtbank zich over de zaak moet buigen, aangezien hij anders geen kans heeft op een eerlijk proces.

De twee Israëlische generaals betwisten dat. Israël heeft volgens hen een hoogstaand rechtssysteem, waartoe een Palestijnse Nederlander als Ziada prima toegang heeft. Ook wezen hun Nederlandse advocaten er in september voor de rechtbank op dat Ziada niks heeft ondernomen om een procedure aan te spannen in Israël. Volgens hen lijkt de claim bij de Haagse rechter vooral bedoeld ‘om een podium te creëren voor een anti-Israël-campagne’.

3. Is Israël juridisch over de schreef gegaan?

De Israëliërs zeggen van niet. Zij stellen dat het bestookte pand een ‘actief commandocentrum’ was van Hamas en dat ze een proportionele luchtaanval uitvoerden. Volgens hen doodden ze daarbij drie strijders van Hamas en Islamitische Jihad, die alledrie behoorden tot de familie Ziada, alsmede Mohammed Muqadama, een Hamas-commandant.

Ziada ontkent dat er een commandocentrum was. De Palestijnse Nederlander heeft wel toegegeven dat één van zijn omgekomen broers lid was van Hamas, maar verzekert dat hij niet actief was. Zijn advocate Zegveld vindt dat de Israëliërs een oorlogsmisdaad pleegden. “Als ze een Hamas-man willen doden, kunnen ze gewoon wachten tot hij op straat loopt. Israël is daar heel goed in, dat is ­bekend. Ze hoeven echt geen huis met familieleden mee te pakken.”

4. Gaat de Nederlandse rechter hier nu over oordelen?

Dat is nog de vraag. De kans is behoorlijk groot dat de Haagse rechtbank woensdag bepaalt dat zij niet ­bevoegd is de zaak inhoudelijk te ­behandelen. Want een belangrijk ­beginsel van internationaal recht is de zogeheten staatsimmuniteit. Die komt voort uit de soevereine gelijkheid van staten. Het is in strijd met deze gelijkheid als de ene staat bij de uitoefening van zijn publiek gezag wordt onderworpen aan de rechterlijke macht van een andere staat.

En van oudsher geldt deze staatsimmuniteit ook voor gezagsdragers van een staat, voor handelingen die zij verrichten in hun officiële hoedanigheid. Anders zou de staatsimmuniteit eenvoudig kunnen worden omzeild door individuele functionarissen van een land voor de rechter te slepen.

Deze bescherming van gezagsdragers lijkt in sommige landen, waaronder Nederland, enigszins af te brokkelen. Mogelijk kunnen functionarissen die worden verdacht van oorlogsmisdaden zich niet altijd meer verschuilen achter de staat.

“Het is niet aan de Nederlandse rechter om militair optreden van Israël te beoordelen”, betoogden de advocaten van de officieren in september voor de rechter. “Net zomin als het aan de Israëlische rechter is om militair optreden van Nederland in, bijvoorbeeld, Afghanistan, Irak of voormalig Joegoslavië te beoordelen.”

5. Wat betekent dit voor de ­uitkomst?

Pro-Palestijnse activisten hebben met de zaak in elk geval weer eens de aandacht gevestigd op het lot van de Palestijnen. Media wereldwijd, van dagblad The Guardian tot tv-zender Al Jazeera, besteedden aandacht aan de opmerkelijke schadeclaim in Den Haag. En sommige Israëlische politici winden zich er ook over op, mede omdat oud-defensiechef Benny Gantz inmiddels de belangrijkste oppositieleider is.

Maar juridisch gezien is er een serieuze kans dat de zaak woensdag, vanwege het principe van de staatsimmuniteit, als een nachtkaars uit gaat. Ook Ziada’s advocate Liesbeth Zegveld komt daar rond voor uit. “De kans dat we dit winnen is héél klein”, zegt Zegveld. “Maar soms moet je iets proberen. Anders kom je nooit verder.”

Lees ook:

‘Wapenstilstand tussen Islamitische Jihad en Israël’

Israël en de Palestijnse Islamitische Jihad zijn het donderdag eens geworden over een wapenstilstand. Dat bevestigen Islamitische Jihad en de Egyptische autoriteiten, die hebben bemiddeld in het conflict.

Geweld Gaza laait op na liquidatie van kopstuk Islamitische Jihad

De liquidatie van Bahaa Abu al-Atta heeft tot een nieuwe geweldsspiraal geleid. Egypte bemiddelt.

In uitzichtloos Gaza geldt: krijg kinderen en nog meer kinderen

Het water is verontreinigd, de brandstof duur, stroom is er vaak niet en veel inwoners zijn volledig afhankelijk van humanitaire hulp. Maar in de ivf-klinieken is het druk. Want hoe hopeloos de situatie in de Gazastrook ook is, de druk om kinderen te krijgen, blijft groot.