‘Turkije is geen hotel voor leden van IS’

Turkije is begonnen met de uitzetting van honderden buitenlandse IS-strijders, vrouwen en kinderen naar hun landen van herkomst. Daarmee zet president Recep Tayyip Erdogan zijn Europese bondgenoten flink voor het blok. Want die zijn hun Syriëgangers liever kwijt dan rijk en pleiten voor berechting in de regio waar ze hun misdaden hebben gepleegd. Maar daar heeft Turkije geen boodschap aan.

In Koerdische detentiekampen in Noord-Syrië zitten tienduizenden IS’ers, onder wie duizenden buitenlanders. Na de Amerikaanse terugtrekking uit Syrië, begin vorige maand, kwamen sommige kampen in Turkse handen. Turkije ziet gevangen buitenlandse jihadisten niet als zijn probleem en wil ze uitleveren. Dat Nederland, Duitsland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk de terugkeer van sommige IS’ers probeerden te verhinderen door hun nationaliteit af te nemen, verandert daar voor Turkije niets aan.

„Turkije is geen hotel voor IS-leden van waar dan ook”, verklaarde de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Suleyman Soylu zaterdag. „De wereld heeft een nieuwe methode bedacht: het afnemen van staatsburgerschap. Ze zeggen dat ze moeten worden berecht waar ze zijn. Als nieuwe vorm van internationaal recht is dit onacceptabel. We zullen IS-leden in Turkse hechtenis terugsturen naar hun landen van herkomst, of hun nationaliteit nu is afgenomen of niet.”

Negentig kinderen

Turkije wil zo’n 2.500 buitenlandse jihadisten terugsturen, merendeels afkomstig uit Europa, aldus de Turkse staatszender TRT. Een deel van die groep zit in detentiekampen in Noord-Syrië, waar volgens de AIVD ongeveer vijftien mannen en veertig vrouwen uit Nederland verblijven, evenals negentig kinderen met minstens één Nederlandse ouder. Maar tot nu toe weigert Nederland hen terug te halen omdat dat te gevaarlijk zou zijn.

Een rechter in Den Haag haalde maandag een streep door een deel van dat beleid: Nederland moet alle mogelijkheden benutten om de kinderen terug te halen. Voor vrouwen geldt dat niet, bepaalde de rechter. Het vonnis volgde op een kort geding dat advocaten namens 23 gevangen IS-vrouwen en hun 56 kinderen hadden aangespannen tegen de Nederlandse staat. Ze vinden dat Nederland de plicht heeft om de belangen van zijn burgers te beschermen, met name kinderen.

De eerste buitenlanders Syriëgangers die Turkije maandag terugstuurde, waren een Amerikaan, een Duitser en een Deen. De komende dagen zullen nog 22 anderen volgen, onder wie twee Ieren, negen Duitsers en elf Fransen.

In Turkije zitten ongeveer 1.200 buitenlandse jihadisten gevangen, onder wie zo’n twintig Nederlandse uitreizigers en dertig kinderen. Sommigen worden in Turkije vervolgd, anderen wachten op uitlevering.

Vooralsnog is er geen sprake van Nederlanders die worden teruggestuurd, maar dat lijkt een kwestie van tijd. De Nederlandse Fatima H. en Kaoutar S. meldden zich op 2 november met hun drie kinderen bij de Nederlandse ambassade in Ankara. Ze zouden vlak voor het Turkse offensief in Syrië zijn gevlucht uit het detentiekamp Al-Hol, waar zo’n 70.000 IS-leden gevangen zitten.

Volgens de website Al-Monitor betaalden Fatima en Kaoutar smokkelaars 4.000 dollar (3.625 euro) per persoon om hen naar Turkije te brengen. Toen de vrouwen zich meldden bij de Nederlandse ambassade werd het Nederlandse paspoort van Fatima H. afgenomen. Beide vrouwen zitten nu in een Turkse cel, in afwachting van vervolging dan wel uitzetting. Turkije zou overwegen Fatima naar Marokko te sturen, omdat ze nog wel beschikt over een Marokkaans paspoort.

Hoe de repatriëring precies in haar werk gaat is onduidelijk. Maar het is onwaarschijnlijk dat Turkije potentieel gevaarlijke terroristen op het vliegtuig zet zonder medeweten van zijn bondgenoten. Diverse Europese landen hebben strikte afspraken gemaakt met Turkije over de repatriëring van terreurverdachten. Daarnaast vragen landen vaak passagierslijsten op voordat ze vliegtuigen tot hun luchtruim toelaten.

Nederland houdt de situatie scherp in de gaten. Hoewel premier Rutte (VVD) niet wist hoeveel Nederlanders Turkije wil repatriëren, verwachtte hij niet dat het mensen zou terugsturen zonder kennisgeving vooraf. Dat zou „wel heel extreem” zijn, zei Rutte.

Duitsland is inmiddels op de hoogte gesteld van de aanstaande repatriëring van tien mensen: drie mannen, vijf vrouwen en twee kinderen. Hun Duitse nationaliteit is inmiddels bevestigd, maar de regering kon niet zeggen of ze lid waren van IS. „Burgers kunnen erop vertrouwen dat dit zorgvuldig zal worden onderzocht”, zei minister Horst Seehofer (Binnenlandse Zaken). „We zullen er alles aan doen om te voorkomen dat terugkeerders een bedreiging vormen in Duitsland.”