In sommige Sint-journaals is Piet nog wél zwart
In het Sinterklaasjournaal dat de NTR vanaf maandagavond uitzendt, wordt de goedheiligman terzijde gestaan door louter roetveegpieten. Door die keuze groeit het aantal alternatieve Sinterklaasjournaals in het hele land waar Zwarte Piet nog zwart is. Of in elk geval bruin.
Filmmaker en acteur Andy van Veen uit Aalsmeer, bijvoorbeeld, besloot dit jaar het heft in eigen handen te nemen. Met zijn filmproductiebedrijf maakte hij De Staff van Sinterklaas (met dubbel f, zoals het Engelse woord voor medewerkers). De zevendelige serie verschijnt de komende weken op YouTube. De eerste aflevering komt maandagavond online, op dezelfde dag als het ‘officiële’ Sinterklaasjournaal van de NTR. Een groot verschil: waar de NTR nog alleen maar roetveegpieten in beeld brengt, bestaat de entourage van de goedheiligman in Van Veens serie uit ‘traditionele Pieten’.
‘Ik heb gemerkt dat er vraag is naar traditionele Pieten,’ zegt Van Veen. ‘Uit een peiling van Hart van Nederland bleek dat negentig procent van de Nederlanders voor een traditionele Piet is. Daar ben ik op ingesprongen.’ Van Veen wil een Piet te presenteren die ‘past bij het verhaal wat we vertellen.’ Namelijk: Piet is zwart als roet omdat hij door de schoorsteen gaat.
Ook Van Veen heeft overigens gesleuteld aan de Pieten. Ze zijn wel bruin, maar ‘hebben geen kroeshaar, oorringen, rode lippen of dat soort gekke dingen.’ Immers: ‘van een schoorsteen krijg je geen kroeshaar.’ De Pieten hebben bruin haar met een golfslag, de damespieten een bob. Ook is er de Spaanse Piet, ‘die ligt de hele dag in de zon en heeft een soort Dries Roelvink-kleurtje.’
Hij kan best begrijpen dat mensen Zwarte Piet aanstootgevend vinden. ‘En je hebt het recht om te protesteren. Maar ik heb nooit een alternatief gehoord van de activisten. Hoe moet de helper van Sint er dan uitzien?’
De roetveegpiet is voor hem geen optie. ‘Ik ben niet tegen de roetveegpiet, maar wel in de huidige vorm. Het probleem is de herkenbaarheid. Wanneer je in een klein dorp woont, word je heel makkelijk door de kinderen herkend, het is te duidelijk. Dan kun je net zo goed Sint z’n baard afscheren.’
Alternatieve Sinterklaasjournaals steken de kop op sinds 2014, hetzelfde jaar waarin de NTR begon te experimenteren met het uiterlijk van Zwarte Piet. Alphen aan de Rijn, Boxmeer, Urk en Ede hebben allemaal een eigen journaal. De programma’s worden uitgezonden op YouTube, regionale zenders of allebei en zijn gemaakt door vrijwilligers, vaak met steun van lokale ondernemers.
Dit werd het Sinterklaasjournaal in het Zeeuwse Hulst overigens noodlottig. Het programma verdween van de Omroep Zeeland omdat de sponsors te nadrukkelijk in beeld kwamen. Zo verkondigde een banketbakker, geflankeerd door chocoladeletters, wel heel nadrukkelijk dat zijn zaak ‘de lekkerste langs de route is.’ Zulke opzichtige reclame is in strijd met de Mediawet. Uit angst voor een boete gooide de zender het programma eruit.
Veruit het populairst is het Elburger Sinterklaasjournaal, dat sinds 2015 wordt uitgezonden, onder meer door Omroep Gelderland. Mét traditionele Pieten, maar niet als beweging tegen de NTR, aldus initiatiefnemer en presentator Freek van der Heide. Hij is actief als vrijwilliger bij de Lokale Omroep Elburg. ‘Een goede vriend daar vroeg me of ik nog ideeën had. Ik wilde al heel lang een Sinterklaasjournaal maken. Ik schrijf toneel en maak theater in mijn vrije tijd, en Sinterklaas is in feite een drie weken durend toneelstuk.’
Op de eerste editie kwamen veel positieve reacties. Waardoor komt dat? ‘Van de mensen in Elburg kan ik het goed begrijpen,’ zegt Van der Heide. ‘Het speelt zich echt hier af.’ Maar het journaal geniet ook buiten de stadsgrenzen grote populariteit. ‘Dat moet ik een beetje invullen, maar misschien komt het doordat het een heel sympathiek programma is. We zijn allemaal vrijwilligers en het is met liefde gemaakt. Onze personages zijn ook heel leuk. De conciërge van het Pietenhuis, Dirk Dweiltje, heeft een enorme fanbase.’
Naast het journaal maken ze in Elburg ook een lespakket voor scholen, met zaken als kleurplaten, dansinstructies en een aftelkalender. Te gebruiken bij het journaal, maar ook zonder. Dit jaar hebben zo’n 250 basisscholen het pakket besteld, ‘van de Waddeneilanden tot Maastricht.’
Of de kleur van de Elburger Pieten iets te maken heeft met het succes, vindt Van der Heide moeilijk te zeggen. ‘Maar ik kan me best voorstellen dat de traditie in Elburg aansluit bij wat mensen prettig vinden.’ Overigens is Piet hier niet zwart, maar ‘Elburger brokbruin’, naar een lokale lekkernij van zacht speculaas.
De NTR introduceerde de roetveegpiet in 2014. Het jaar daarop kwamen ook kleurpieten op de buis, om in 2016 weer even snel te verdwijnen. Dit jaar zijn er nog uitsluitend roetveegpieten op het Sinterklaasjournaal te zien, net als bij de landelijke intocht van Sinterklaas in Apeldoorn komend weekend. Veel intochtcomités houden de lijn van de landelijke intocht en de NTR aan, wat soms tot wrevel leidt. Op meerdere plaatsen liggen comités, gemeente en lokale sponsoren met elkaar overhoop.