Remkes wil integriteitsscreening verplichten, maar wethouders hoeven niet mee te werken

Hij heeft nooit antwoord gekregen, toch staat burgemeester Lex Roolvink van Grave nog steeds achter de brief die hij in 2017 aan de toen kersverse minister Kajsa Ollongren (binnenlandse zaken) stuurde met de oproep om ook wethouders voortaan te laten screenen door de AIVD.

Burgemeesters en ministers worden uitermate streng gescreend, en terecht, schreef hij aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen. Het zijn immers bestuurders met een grote verantwoordelijkheid. Wethouders zijn dat ook en nemen bij afwezigheid van de burgemeester diens rol over, maar zij worden níet gescreend. Dat kan zo niet langer, volgens Roolvink. Dat zou wettelijk moeten worden geregeld.

Zover kwam het niet. De Haagse kwestie – de nu opgestapte wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui worden van verdacht van corruptie – toont het punt van Roolvink aan. De Mos was zelfs locoburgemeester van de derde stad van Nederland, zonder dat hij door de AIVD was gescreend. Remkes wil zijn college alsnog laten onderzoeken, maar kan zijn wethouders alleen maar netjes vragen daaraan mee te werken. Wethouders kunnen namelijk niet verplicht worden. Een wettelijke basis ontbreekt daarvoor nog steeds.

Er is geen risico-inschatting

“Anno 2019 is dat eigenlijk onhoudbaar”, zegt Roolvink. “De ondermijning en de belangenverstrengeling binnen het bestuur staan hoog op de agenda, en ze schaden de politiek. Na mijn brief is de minister alleen met een toolkit gekomen, waarmee gemeenten de integriteit van hun bestuur kunnen verbeteren. Intussen hebben wethouders alleen maar een Verklaring Omtrent het Gedrag nodig, maar die gaat alleen over hun geschiedenis, dat is geen risico-inschatting.”

Hij snapt wel waarom de minister terughoudend is. Nederland heeft 355 gemeenten met gemiddeld vijf wethouders. Als die na de verkiezingen allemaal moeten worden gescreend... Toch mag dat praktische bezwaar de screening door de AIVD niet in de weg staan, vindt Roolvink.

Er is nog een ander bezwaar. Vroeger waren wethouders – voor de invoering van het dualisme – lid van de gemeenteraad. DeLeden daarvan worden om principiële redenen niet gescreend. Dat zou immers het passief kiesrecht doorkruisen. Ook nu nog worden wethouders door fracties in de gemeenteraad naar voren geschoven. De door de koning benoemde burgemeester heeft daar geen enkele zeggenschap over.

Dat werd nog eens pijnlijk duidelijk aan het begin van 2018, toen burgemeester Luc Winants van Brunssum maar besloot af te treden vanwege de crisis rond wethouder Jo Palmen. Die laatste was overigens wel gescreend, en vormde volgens het rapport een ‘hoog risico’ voor het bestuur van deze Zuid-Limburgse gemeente in verband met belangenverstrengeling.

De raad deed niets

Palmen had op dat moment als privépersoon een juridisch conflict over een stuk grond, met een schadeclaim tegen de gemeente van ongeveer 1,5 miljoen euro. Daarnaast waren Palmens uitspraken omstreden. Collega-politici maakt hij uit voor ‘terrorist’ en ‘varken’. Hoewel minister Ollongren dreigde met ingrijpen als de gemeenteraad hem niet zou dwingen af te treden, deed de raad niets en bleef Palmen gewoon zitten. Winants trad af en Ollongren zit met lege handen.

Die situatie is sindsdien niet veranderd, zodat Remkes ook in de Haagse bestuurscrisis afhankelijk blijft van de gemeenteraad. Zonder op die zaak in te willen gaan, vindt burgemeester Roolvink dat nog steeds te gek voor woorden. Hij blijft vragen om een wettelijke regeling. De omstreden wethouder Palmen is inmiddels overigens afgetreden, maar dit had weinig te maken met het gebrek aan politiek draagvlak, de 73-jarige Palmen kampt met gezondheidsproblemen.

Lees ook:Remkes wil alle wethouders in Den Haag doorlichten

Alle wethouders in Den Haag worden binnenkort gecontroleerd op hun integriteit. Dat geldt niet alleen voor de nieuwe wethouders die moeten worden aangesteld, maar ook voor de zes zittende bestuurders.